1. Τό λίαν ἀνατατικόν τε καί διηρμένον αὐτό τε τό ὑπέρ αἴσθησιν τῶν ἐγγεγραμμένων ἐνταῦθα καί τό ὕψος τῆς θεολογίας καί τό βάθος τῆς τούτων ἄντικρυς γνώσεως οὐ πᾶσιν, οἶμαι, καταληπτόν τε καί εὐεπίβατον ἐστι˙ ταῖς γάρ θείαις ἐμφάσεσι περιαυγαζόμενον τοῦ ἀπροσίτου φωτός, ὑπεράνω πάσης ἀνθρωπίνης συνέσεως ὄν, ἐκείνων ἄρα πρός τήν τῶν ἐγκειμένων κατάληψιν δέεται τῶν τά αἰσθητήρια τῆς ψυχῆς ἐρρωμένων τῇ εὐεξίᾳ τοῦ λόγου καί τόν νοῦν ἐς ὕψος ἐπτερωμένων τῇ τοῦ πνεύματος αὔρᾳ καί ὅλην ὅλως πρός οὐρανούς καί τά βάθη Θεοῦ ἐμβαθύνουσαν ἐχόντων σαφῶς τήν διάνοιαν. Ὅθεν μοι καί ἄγαν εὔκαιρον ἐπωφελές τε καί ἁρμόδιον ἔδοξε τό σέβας εἰκότως ἀφοσιοῦντι τῷ διδασκάλῳ προκατασφαλίσασθαι τούς ἐγκύπτειν ἐνταῦθα βουλομένους τῷ λόγῳ, ἵνα μή τῇ πρός τά βάθη τοῦ πνεύματος ἀπείρῳ ἐπιβολῇ καί τῇ περί τά θεῖα ἀνασκήτῳ ἕξει καί διανοίᾳ βλάβην τούτων τινές, ἀλλά μή ὠφέλειαν εἰς ἑαυτούς ἀναμάξοιντο, κακῶς δηλαδή καί ἀπείρως τά θεῖα καί ὑπέρ αἴσθησιν ἐκλαμβάνοντες.

2. Ἰστέον οὖν, ὅτι τόν εἰς θεολόγων ἀνδρῶν ἐγκυπτειν γραφάς προαιρούμενον καί ἐπί τοῦτο ἔρωτι ἐπειγόμενον ἀναγνώσεως πρῶτα μέν πιστόν ὄντα κόσμον χρή φυγεῖν καί τά ἐν κόσμῳ καθόλου τῷ σώματι καί τῷ πνεύματι (12) καί τήν πρόσυλον ἀπό ψυχῆς ἁμαρτίαν μισῆσαι καί τήν πρόσκαιρον ἀποσείσασθαι τῶν ἡδέων ἀπόλαυσιν˙ θεῖναί τε θεμέλιον ἀκολούθως καλόν ἐπί τήν ἐρηρεισμένην πέτραν τῆς πίστεως διά πράξεως καί ἐργασίας τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ καί ἐπί τοῦτον εὐτέχνως τόν οἶκον ἐποικοδομῆσαι τῶν ἀρετῶν καί τόν παλαιόν καί φθειρόμενον ἄνθρωπον κατά τάς ἐπιθυμίας αὐτοῦ ἀποδύσασθαι, καί τόν ἀνακαινούμενον εἰς Χριστόν ἐπενδύσασθαι, ἄρτιον δηλονότι πεφθακότα καί τῇ ἐνδεχομένῃ καλῶς τελειότητι ἀναβεβηκότα εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ˙ ἔτι δέ προκαθαρθῆναι καί προφωτισθῆναι καί ἐλλαμφῆναι τῷ πνεύματι προθεωρῆσαί τε τήν ἅπασαν κτίσιν ὄμματι νοός καθαρῷ, προκαταμαθεῖν τε καί προκαταστοχάσασθαι τούς λόγους καί τάς κινήσεις αὐτῆς τηλαυγῶς καί ἔξω γενέσθαι τῶν ὁρωμένων τῆς ταπεινώσεως, ὑπεράνω δήπου πάσης σαρκός καί αἰσθήσεως˙ ἔνθεν τοι καί τό στόμα τρανῶς διανοίξαντα ἑλκύσαι δυνάμει τήν χάριν τοῦ πνεύματος κἀκεῖθεν φωτός ἀγαθοῦ πληρωθῆναι καί κατά τήν ἀναλογίαν τῶν ἐκ καθάρσεως ἐν αὐτῷ γενομένων ἱερῶν ἐμφάσεων ἄνωθεν θεολογῆσαι τρανῶς καί οὕτως, οἷα δή τηλαυγής τήν διάνοιαν, ἐν τοῖς ὧδε γεγραμμένοις ἐγκύψαι, φημί δή τοῖς πονήμασι τῆς ὑψηλοτάτης καί θεολογικωτάτης διανοίας τοῦ μακαριωτάτου καί τρισολβίου πατρός Συμεών.

3. Τόν γοῦν ἔτι κάτω τῷ στήθει καί τῇ κοιλίᾳ συρόμενον, λέγω δή τοῖς χοϊκοῖς φρονήμασι καί ταῖς προσύλοις ἐπιθυμίαις αὐτοῦ, δεδεμένον τε ὑπό τά δεσμά τῆς ἀπατώσης τοῦ κόσμου αἰσθήσεως, ἄναγνον ὄντα καί τάς αἰσθήσεις πεπηρωμένον τῆς διανοίας δεινῶς, μή κατατολμῆσαι προβεβαιούμεθα τῶν γεγραμμένων ἐνταῦθα τῆς ἀναγνώσεως, ἵνα μή τῷ μετά λήμης τῶν ὀφθαλμῶν εἰς τάς ἀκτῖνας (13) ἐνατενίζοντι τοῦ ἡλίου ἐπίσης ὑπομείνῃ τήν τύφλωσιν καί αὐτήν τήν ἀμυδράν ὅρασιν προσαπολέσῃ τῶν ὀφθαλμῶν˙ καθαρθῆναι γάρ πρῶτον δεῖ πάσης ἀσθενείας καί λήμης τῶν λογισμῶν καί οὕτω τῷ καθαρῶς καί ὑπεραπείρως εἰς ἄπειρον λάμποντι προσομιλῆσαι καί πλησιάσαι ἡλίῳ, εἴτε τούτῳ δή τῷ αἰσθητῶς καί καθ᾿ ἡμᾶς φαίνοντι εἴτε τῷ τῆς δικαιοσύνης καί ταῖς ἐξ αὐτοῦ τῶν λόγων καί νοημάτων ἐκπεμπομέναις αὐγαῖς˙ μόνων γάρ ἐκείνων ἐστί τό κατοπτεύειν τά βάθη τοῦ Πνεύματος, τῶν ἐξ ἄκρας δηλονότι καθάρσεως καταλαμπομένων ἀπείρῳ φωτί τοῦ Θεοῦ καί ὁλολαμπῆ τήν διάνοιαν ἅμα καί τήν ψυχήν κεκτημένων, τῶν δέ γε λοιπῶν τά στήθη τύπτειν ἐπωφελές καί ἁρμόδιον καί ἄνωθεν ἐκκαλεῖσθαι τόν ἔλεον.

4. Σκοπεῖν τοίνυν πάντα χρεών τόν τούς λόγους δυνάμενον πιστῶς μελετᾶν τούτου δή τοῦ θείου πατρός καί τούτων τό βάθος ἐξερευνᾶν τήν αὐτοῦ συνετῶς ἔκστασίν τε καί θέωσιν˙ ὅπως, οἷά περ ἔξω σαρκός καί σώματος καί πάσης αἰσθήσεως ὤν, ἡρπάζετο ἀπό γῆς τῷ πνεύματι εἰς οὐρανούς καί Θεόν, καί θείων ἠξιοῦτο ξενοτρόπως ἀποκαλύψεων, καί τάς ἐνεργείας ἔβλεπεν ἐν ἑαυτῷ τοῦ θείου φωτός θεοπρεπῶς ἐνεργούσας, καί θεωνυμίαις διαφόροις ἔρωτι κάτοχος ὤν τοῦ Θεοῦ ὡς τετρωμένος ὑπό τῆς ἀγάπης αὐτοῦ τοῦτον ἐκάλει καί προσωνόμαζε, Διονύσιον τόν μέγαν ἐν τούτῳ καί μιμούμενος καί ὁμοίως συναρπαζόμενος αὐτῷ ἀπό γῆς˙ καί γάρ ἐκείνῳ ταὐτόν ἐνεργούμενος ὑπό τοῦ Θείου Πνεύματος καί ὁ ὑψίνους οὗτος ἀνήρ ὡς πάντων τῶν αἴτιον τόν Θεόν ὁμοίως αὐτῷ πολυωνύμως ἐκ πάντων τῶν αἰτιατῶν ἀνύμνει λαμπρῶς, ὡς ἀγαθόν, ὡς καλόν, ὡς σοφόν, ὡς ἀγαπητόν, ὡς Θεόν θεῶν, (14) ὡς Κύριον κυρίων, ὡς ἅγιον ἁγίων, ὡς αἰώνιον, ὡς ὄντα καί ὡς αἰώνων αἴτιον˙ ὡς ζωῆς χορηγόν, ὡς σοφίαν, ὡς νοῦν, ὡς λόγον, ὡς γνώστην, ὡς προέχοντα πάντας τούς θησαυρούς ἁπάσης γνώσεως, ὡς δύναμιν, ὡς δυνάστην, ὡς βασιλέα βασιλευόντων, ὡς παλαιόν ἡμερῶν, ὡς ἀγήρω καί ἀναλλοίωτον˙ ὡς σωτηρίαν, ὡς δικαιοσύνην, ὡς ἁγιασμόν, ὡς ἀπολύτρωσιν, ὡς ἐν μεγέθει πάντων ὑπερέχοντα καί ὡς ἐν αὔρᾳ λεπτῇ˙ καί ἐν ψυχαῖς καί ἐν σώμασι καί ἐν νοῖς αὐτόν εἶναι ἐν οὐρανῷ καί ἐν γῇ καί ἅμα ἐν ταὐτῷ τόν αὐτόν, ἐγκόσμιον, περικόσμιον, ὑπερκόσμιον, ὑπερουράνιον, ὑπερούσιον, ἥλιον, ἀστέρα, πῦρ, ὕδωρ, πνεῦμα, δρόσον, νεφέλην, αὐτόλιθον καί πέτραν, πάντα τά ὄντα, μηδέν ὄντα τῶν ὄντων.

5. Ὅθεν καί αὐτός ὁ πολύς τά θεῖα Διονύσιος ἐν τῷ Περί θείων ὀνομάτων συντάγματι, τῷ τρόπῳ καί τῇ πρός Θεόν ἐκστάσει τοῦ θεσπεσίου τούτου πατρός οἷα δι᾿ ὧν γράφει συμμαρτυρῶν, τοιάδε φησίν˙ οὕτως οὖν τῇ πάντων αἰτίᾳ καί ὑπέρ πάντα οὔσῃ καί τό ἀνώνυμον ἐφαρμόσει καί πάντα τά τῶν ὄντων ὀνόματα, ἵνα ἀκριβῶς ᾗ τῶν ὅλων βασιλεία καί περί αὐτήν ᾖ τά πάντα καί αὐτῆς ὡς αἰτίας, ὡς ἀρχῆς, ὡς πέρατος ἐξηρτημένα, καί αὐτή κατά τό λόγιον ᾗ τά πάντα ἐν πᾶσι καί ἀληθῶς ὑμνῆται πάντων ὑποστάτις. Καί μετ᾿ ὀλίγα˙ πάντα δέ ἁπλῶς καί ἀπεριορίστως ἐν ἑαυτῇ τά ὄντα προείληφε ταῖς παντελέσι τῆς μιᾶς αὐτῆς καί παναιτίου προνοίας ἀγαθότησι καί ἐκ τῶν ὄντων ἁπάντων ἐναρμονίως ὑμνεῖται καί ὀνομάζεται.

6. Καί γοῦν οὐ ταύτας μόνας οἱ θεολόγοι τάς θεωνυμίας πρεσβεύουσι τάς ἀπό τῶν παντελῶν ἤ τῶν μερικῶν προνοιῶν ἤ τῶν προνοουμένων, ἀλλά καί ἀπό τινων ἔσθ᾿ ὅτε θείων φασμάτων ἐν τοῖς ἱεροῖς ἀνακτόροις ἤ ἄλλοθί ποι τούς μύστας ἤ τούς προφήτας καταλαμψάντων κατ᾿ ἄλλας καί ἄλλας αἰτίας τε καί δυνάμεις ὀνομάζουσι τήν ὑπερφαῆ καί ὑπερώνυμον ἀγαθότητα καί μορφάς αὐτῇ καί τύπους ἀνθρωπικούς ἤ πυρίνους ἤ ἠλεκτρίνους περιτιθέασι καί ὀφθαλμούς αὐτῆς καί ὦτα καί πλοκάμους καί πρόσωπα καί χεῖρας καί μετάφρενα καί πτερά καί βραχίονας καί ὀπίσθια καί πόδας ὑμνοῦσι, στεφάνους τε καί θώκους καί ποτήρια καί κρατῆρας αὐτῇ καί ἄλλα ἄττα μυστικά περιπλάττουσιν.

7. Εἰς γάρ ἄκρον ὁ θεῖος οὗτος ἐκκαθαρθείς τήν ψυχήν, ὡς ἤδη τά πρός αὐτοῦ γεγραμμένα σάλπιγγος ἠχούσης μεγαλοφωνότερον ἐκβοᾷ, ἠξίωται καί μεγάλων ἀποκαλύψεων καί θεωριῶν ἀπορρήτων καί μυστικῆς ὁμιλίας καί ῥημάτων θείων ἄνωθεν αὐτῷ ξένως ἐνηχηθέντων καί συλλήβδην εἰπεῖν χάριτος ἀποστολικῆς, ὅλος πυρποληθείς ὑπό τοῦ θείου πυρός. Διό καί τῆς θύραθεν ἐπιστήμης τῶν λόγων πάντῃ ἄγευστος καί ἀμαθής ὤν ὑπέρ πάντα ῥήτορα καί σοφόν τῇ εὐροίᾳ τῶν λόγων καί τῇ τῶν νοημάτων δαψιλείᾳ τε καί πυκνότητι εἰς ὕψος ἐμεγαλύνθη σοφίας ὡς τά θεῖα τῷ ὄντι σοφός καί θεολόγος δογματικώτατος.

8. Καί οὐ θαῦμα˙ ἡ γάρ τοῦ Θεοῦ σοφία διήκει, κατά τόν εἰπόντα, καί χωρεῖ διά πάντων διά τήν καθαρότητα˙ ἀτμίς γάρ ἐστι τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως καί ἀπόρροια τῆς τοῦ παντοκράτορος δόξης εἰλικρινής˙ μία δέ, φησιν, οὖσα πάντα δύναται καί μένουσα ἐν ἑαυτῇ τά πάντα καινίζει καί κατά γενεάς εἰς ψυχάς ὁσίας μεταβαίνουσα φίλους Θεοῦ (16) καί προφήτας κατασκευάζει˙ οὐδέν γάρ ἀγαπᾷ ὁ Θεός εἰ μή τόν σοφίᾳ συνοικοῦντα. Διά τοι τοῦτο καί τῶν λόγων τῆς σοφίας ἐπιθυμήσας ἐπόθησε τό κάλλος αὐτῆς˙ καί ποθήσας, κατά τόν Σολομῶντα, ἐζήτησε διά πόνων φιλοσοφίας τε καί ἀσκήσεως καί εὗρεν αὐτήν˙ καί εὑρών ηὔξατο μετά δακρύων ἐμπόνως καί ἐδόθη αὐτῷ φρόνησις˙ καί ἐπεκαλέσατο πίστει βεβαίᾳ καί ἦλθεν ἐπ᾿ αὐτόν πνεῦμα σοφίας˙ ὅθεν ἀκοίμητον ἔσχε διά βίου παντός τό ἐκ ταύτης ἀτεχνῶς φέγγος, δι᾿ οὗ ἄρα καί ἦλθεν ἐπ᾿ αὐτόν πάντα ὁμοῦ τά ἀγαθά τῆς αἰωνίου ζωῆς καί ἀναρίθμητος πλοῦτος σοφίας καί γνώσεως. Ἀμέλλει καί ἀδόλως παρά Θεοῦ μαθών τά ἀπόρρητα ἀφθόνως τοῖς πᾶσι ταῦτα γράφων παρέχει εἰς πνευματικήν εὐφροσύνην ὁμοῦ καί ὠφέλειαν˙ οὐ γάρ ὡς ἀγνώμων δοῦλος κατακρύπτει τό δοθέν αὐτῷ πρός Θεοῦ τάλαντον, ἀλλ᾿ ὡς πιστός οἰκονόμος τόν πλοῦτον, ὅν ἐδέξατο ἐξ αὐτοῦ, τῆς ἀκενώτου σοφίας εὐγνωμόνως κατά τό γεγραμμένον οὐ κατορύττει˙ ἀδόλως τε, φησίν, ἔμαθον ἀφθόνως τε μεταδίδωμι, τόν πλοῦτον αὐτῆς οὐκ ἀποκρύψομαι.

9. Ἔνθεν τοι καί ἄργυρος πεπυρωμένος οὖσα ἡ γλῶσσα αὐτοῦ καί δικαιοσύνης πλήρης ἡ ψυχή αὐτοῦ˙ τά χείλη αὐτοῦ οἷα δή τῷ ὄντι δικαίου ἠπίστατο ὑψηλά καί στόμα αὐτοῦ ἀπέσταζε χάριτας καί ἀπόρρητον σοφίαν Θεοῦ. Γέγονε δέ τοῦτο ἐκ πολλῆς ἀληθῶς ταπεινοφροσύνης καί καθαρότητος˙ στόμα γάρ, φησί, ταπεινῶν μελετήσει σοφίαν καί ἐν καρδίᾳ ἀγαθῇ ἀνδρός σοφία, ἐν δέ καρδίᾳ ἀφρόνων οὐ διαγινώσκεται. Εἶχε γάρ, (17) ταπεινοφροσύνης ὤν ἔμπλεως, διηνεκῶς ἐν μελέτῃ καρδίας τήν τοῦ Θεοῦ σοφίαν, κατά τό εἰρημένον, ἥτις τοῖς ταπεινοῖς τήν καρδίαν, καί οὐ τοῖς ἄφροσι τοῦ κόσμου σοφοῖς καθόλου διαγινώσκεται, καί τό φῶς ἀεί τοῦ Θεοῦ ἦν ἀληθῶς ἡ πνοή αὐτοῦ˙ ὅ δίκην λύχνου ἔχων ἐν διανοίᾳ, ἅ ἑώρων οἱ ὀφθαλμοί αὐτοῦ νοερῶς, ὡς τό λόγιον, ἔλεγέ τε καί ἀριδηλότατα μετά γνώσεως ἔγραφεν˙ ἅ, φησίν, εἶδον οἱ ὀφθαλμοί σου, λέγε˙ καί λέγων ὕμνει σαφέστατα ἐκ τῶν ὄντων τό θεῖον, ὡς ὄν κοινόν πάντων τῶν ὄντων. Οὐ γάρ ἀκοινώτητόν ἐστι καθόλου τό ἀγαθόν οὐδενί τῶν ὄντων, ὥς φησιν ὁ τά θεῖα πολύς Διονύσιος, ἀλλ᾿ ἐφ᾿ ἑαυτοῦ μονίμως τήν ὑπερούσιον ἱδρῦσαν ἀκτῖνα ταῖς ἑκάστου τῶν ὄντων ἀναλόγοις ἐλλάμψεσιν ἀγαθοπρεπῶς ἐπιφαίνεται καί πρός τήν ἐφικτήν αὐτοῦ θεωρίαν καί κοινωνίαν καί ὁμοίωσιν ἀνατείνει τούς νοερούς νόας, ὡς θεμιτόν αὐτῷ καί ἱεροπρεπῶς ἐπιβάλλοντας.

10. Τοιγαροῦν καί κατά πάντα τοῖς πρός αὐτοῦ θεολόγοις ἑπόμενος, τό μέν ὑπέρ νοῦν καί φύσιν τῆς θεότητος κρύφιον ἀνεξερευνήτοις ὕμνει καί ἱεραῖς νοός εὐλαβείαις, ὥς φησι περί θεολόγων ἀνθρῶν Διονύσιος, τά δέ ἄρρητα σιγῇ τῇ σώφρονι διόλου τιμῶν ἐπί τάς ἐλλαμπούσας αὐτῷ ἐν τοῖς ἱεροῖς νοήμασιν αὐγάς ἀνετείνετο κἀκεῖθεν πλουσίως καταλαμπόμενός τε καί φωτιζόμενος πρός τούς θεαρχικούς καί θεοπρεπεῖς ὕμνους καί πρός τάς ἱεράς ὑμνολογίας ὑπ᾿ αὐτῶν ὑπερκοσμίως ἐτυποῦτο πρός τό καί ὁρᾶν τά συμμέτρως αὐτῷ δι᾿ αὐτῶν δωρούμενα θεαρχικά φῶτα καί τό ἀγαθοδότην Κύριον ὡς ἁπάσης ἱερᾶς ἀρχῆς καί φωτοφαενίας αἴτιον ἐρωτικῶς ἀνυμνεῖν.

11. (18) Παλαιόν δέ ἄρα τοῦτο καί ἀρχέγονον σοφίας εἶδος καί ἀποτέλεσμα˙ τοῖς γάρ παλαιοῖς καί πιστοῖς, τήν πάτριον πάλαι φιλοσοφοῦσι φιλοσοφίαν, ἄνωθεν ἡ θείας χάρις τοῦ Πνεύματος οὕτω δι᾿ ὑπερβολήν συγγινομένη καθάρσεως πρός ὕμνους ἐρωτικούς τε καί θείους καί πρός μέτρα λόγων παντοίων ἐκίνει τάς διανοίας αὐτῶν. Ἐκ δή τούτου ποιηταί ᾀσμάτων καί ὕμνων καί μελῶν θείων τοῖς τηνικαῦτα θαυμασίως ἐδείκνυντο˙ οὐκ ἐκ μαθημάτων δέ ἀναγωγῆς καί τελείας τῶν λόγων ἀσκήσεως πρός τοῦτο σοφῶς τε καί συνήθως ἀπετελοῦντο, ἀλλ᾿ ἐκ φιλοσοφίας τῶν τῆς ψυχῆς τρόπων καί ἐξ ἄκρας ἀσκήσεως καί φυλακῆς τῶν γενικῶν ἀρετῶν . Εἴ τῳ δέ φίλον τό εἰρημένον ἐξ ἐγγράφου πιστωθῆναι αἰτίας, Φίλωνι τῷ Ἰουδαίῳ ἐν τῷ οὕτω πωςς ἐιγεγραμμένῳ λόγῳ αὐτοῦ Περί βίου θεωρητικοῦ ἤ περί ἱκετῶν ἐντυχέτω καί εἴσεται τό τοῦ λόγου πιστόν ἐξ αὐτῆς. Ἵνα δέ βρασύ τι καί ἡμεῖς λόγιον ἐκεῖθεν ἀναλαβώμεθα πρός τήν τοῦ λόγου βεβαίωσιν, φησίν ἐκεῖνο ὡδί˙ ὥστε, φησίν, οὐ θεωροῦσι μόνον τά ὑψηλά νοός ἐπιβολαῖς καθαροῦ, ἀλλά καί ποιοῦσιν ᾄσματα καί ὕμνους εἰς τόν Θεόν διά παντοίων μέτρων καί μελῶν, ἀριθμοῖς σεμνοτέροις ἀναγκαίως χαράσσοντες.

12. Ἅ γοῦν καί τούτῳ δή τῷ πατρί ἐν θεωρυμίαις ὕμνηται θεοφράστως, ταῦτα, φησί Διονύσιος ὁ μέγας, πρός τῶν θείων λογίων μεμύηται, καί πᾶσαν, ὡς εἰπεῖν, τήν ἱεράν τῶν θεολόγων ὑμνολογίαν εὑρήσει τις, ἐπιπόνῳ δηλαδή ψυχῇ καί καθαρᾷ διανοίᾳ τάς θείας γραφάς, ἐρευνῶν, πρός τάς ἀγαθουργούς προόδους τῆς θείας φύσεως ἐκφαντορικῶς καί ὑμνητικῶς τάς θεωνυμίας διασκευάζουσαν, Εἶτα τόν λόγον ἡμῶν τρανότερον ἐπιβεβαιούμενος οὕτω σαφῶς ἐπιφέρει περί τῶν εἰρημένων ὁ αὐτός καί αὖθις φησι˙ (19) ταύταις οἱ θεοειδεῖς ἀγγελομιμήτως, ὡς ἐφικτόν, ἑνούμενοι νόες, ταῖς θείαις δηλονότι τῶν ἀγγέλων δυνάμεσιν, ἐπειδή κατά πάσης νοερᾶς ἐνεργείας ἀπόπαυσιν ἡ τοιάδε γίνεται τῶν ἐκθεουμένων νόων πρός τό ὑπέρθεον φῶς ἕνωσις, ὑμνοῦσιν αὐτό κυριώτατα διά τῆς πάντων τῶν ὄντων ἀφαιρέσεως, τοῦτο ἀληθῶς καί ὑπερφυῶς ἐλλαμφθέντες ἐκ τῆς πρός αὐτό μακαριωτάτης ἑνώσεως˙ ὅτι πάντων μέν ἐστι τῶν ὄντων αἴτιον, αὐτό δέ οὐδέν, ὡς πάντων ὑπερουσίως ἐξῃρημένον.

13. Εἰδώς οὖν ὁ θεῖος τοῦτο πατήρ Συμών, οἷα δή σοφός θεολόγος, καί ὡς ἀνώνυμον τήν θείαν καί ὑπέρ φύσιν φύσιν ἀνύμνει καί ὡς παντός ὀνόματος ὀμοναζομένου αἰτίαν καί ἀνωνύμως ὑπεριδρυμένην τῶν πάντων ἐθεολόγει˙ νῦν μέν, ὅσα τῆς παρούσης ἐστί πραγματείας, ἐκ τῶν θεολογιῶν συνάγων καί ὥσπερ τινί κανόνι τοῖς εἰρημένοι χρώμενος πρός αὐτά σκοπῶν ἐπί τήν ἀνάπτυξιν τῶν νοητῶν θεωνυμιῶν προήρχετο˙ νῦν δέ θεοπτικῇ διανοίᾳ τάς θεοφανεῖς ἐποπτεύων ἐμφάσεις καί θεωρίας, τοῖς ἁγίοις τά ἅγια κατά τήν θείαν τοῦ Ἀποστόλου παράδοσιν παρατιθέμενος, ἀνετάττετο καί τά πρός αὐτοῦ ἱερῶς ἐποπτευθέντα θεῖα θεάματα τοῖς μετ᾿ αὐτόν χρεωστικῶς, ὡς πρῶτος πρός δευτέρους καί ὑφειμένους, ἀφθόνως ἐν συμμετρίᾳ τῇ κατ᾿ αὐτούς ὑπέδειξε καί κατ᾿ ἀξίαν τά ἱερά τοῖς ἐπιστημονικῶς καί ὁλοκλήρως μετασχοῦσι τῆς ἱερατικῆς τελειώσεως μετέδωκε, τῶν ἀμύστων αὐτά γελώτων καί ἐμπαιγμῶν ἐξαιρούμενος, μᾶλλον δέ αὐτούς ἐκείνους, εἴπερ τινές τοιοῦτοί εἰσιν ἄνθρωποι, τῆς ἐπί τούτῳ θεομαχίας ἀπολυτρούμενος, μή ἔκφορα ταῦτα ποιῶν τοῖς πολλοῖς, ἕως ἄν ἐν τοῖς ζῶσιν ἦν καί ἐφαίνετο, (20) κἄν τούτῳ τῷ μεγάλῳ Διονυσίῳ πειθόμενος οὕτω πρός Τιμόθεον γράφοντι˙ ὅρα δή, φησίν, ὅπως οὐκ ἐξορχήσῃ τά ἅγια τῶν ἁγίων, εὐλαβηθήσῃ δέ καί τά τοῦ κρυφίου Θεοῦ ταῖςνοεραῖς καί ἀοράτοις γνώσεσει τιμήσεις, ἀμέθεκτα μέν αὐτά καί ἄχραντα τοῖς ἀτελέστοις διατηρῶν, ἱεροῖς δέ μόνοις τῶν ἱερῶν μεθ᾿ ἱερᾶς ἐλλάμψεως ἱεροπρεπῶς κοινωνῶν.

14. Οὕτω γάρ ὡς ἡ θεολογία καί τοῖς θιασώταις ἡμῖν παραδέδωκε, ταῦτα καί ἡμεῖς, ὡς αὐτῷ μαθητευθέντες καί τό ὕψος καί βάθος καί πλάτος τῆς αὐτοῦ σοφίας εἰδότες, διά τῶν εἰρημένων καί τοῦ παρόντος λόγου τῶν πάντῃ χοντρῶν καί ἀμύστων διαστέλλομεν καί ἀνέκφορα τούτοις εἶναι βουλόμεθα, μόνοις ἐκείνοις ταῦτα δηλαδή σαφῶς ἀναπτύσσοντες τοῖς τά ὦτα πεπετασμένα ἱερῶς ἔχουσιν ἐξ ἐπιμελείας τῶν τρόπων καί συνέσεως θείας καί ἁγίοις ἄντικρυς οὖσιν ἔκ τε τοῦ βίου καί τῆς ἄνωθεν γνώσεως˙ τοῦτο γάρ καί Παῦλος ὁ θεῖος βούλεται πρός Τιμόθεν οὕτω γράφων˙ ταῦτα παράθου πιστοῖς ἀνθρώποις, οἵτινες ἱκανοί ἔσονται καί ἑτέρους διδάξαι.

15. Ὁ γοῦν πρός θεωρίαν ἐκ φιλοσόφου πράξεως ἀναδραμόντες καί εἰς βάθος θεολογικῶν ἐννοιῶν ἀνελθόντες πίστει πρός ταῦτα τήν τῆς ψυχῆς ἔρευναν δότωσαν, καί πολλήν αὐτόθεν, εὖ οἶδα, τρυγήσουσι τήν ὠφέλειαν˙ οἱ δέ γε λοιποί, ὧν ὁ νοῦς εἰς πολλάς ἑτερότητας διεσκέδασται καί σκότει ἀγνωσίας ἐζόφωτοι, οἱ μηδέ ὅ τι ποτέ ἐστι πρᾶξις καί θεωρίας καί θείων ἀποκάλυψις μυστηρίων εἰδότες, τῆς ἀναγνώσεως τῶν ἐνταῦθα γεγραμμένων ἀλλοτριούσθωσαν˙ ἀχώρητον γάρ τήν διάνοιαν ἔχοντες τῶν ὑψηλῶν καί λόγων ἀποκαλύψεων (21) τά θεῖα καταπατεῖν εἰώθασι καί κοινοῦν, πρός μηδέν τῶν ὑπέρ ἡμᾶς ἀνανεύειν δυνάμενοι.

16. Ἄλλως τε δέ καί ἐπεί πᾶσα ψυχή εἰς ἄκρον ἐκκαθαρθεῖσα καλῶς, ἀθάνατος οὖσα καί νοερά, δυνάμει θείᾳ πρός ἀγγελικάς ζωάς ἀνατείνεται κατά τόν ἱεροφάντην Διονύσιον οὕτω λέγοντα˙ ἡνίκα γάρ εἰς ἑαυτόν κατά κυκλικήν κίνησιν καί ἑνοειδῆ συνέλιξιν ἀπό τῶν ἔξω τῶν νοερῶν αὐτῆς δυνάμεων γένηται, ὥσπερ ἔν τινί κύκλῳ τό ἀπλανές αὐτῇ ἡ θεία δωρουμένη ἀγαθαρχία καί ἀπό τῶν πολλῶν, τῶν ἔξωθεν, αὐτήν ἐπιστρέφουσα καί συνάγουσα πρῶτον εἰς ἑαυτήν, εἶτα ὡς ἑνοειδῆ γενομένην ἑνοῦσα ταῖς ἑνιαίως ἡνωμέναις δυνάμεσι τῶν ἀγγέλων˙ δι᾿ αὐτῶν γάρ ὡς ἀγαθῶν καθηγεμόνων (μετά τούς ἱερούς καί ἁγίους νόας αἱ ψυχαί καί ὅσα ψυχῶν ἀγαθά) ἐπ᾿ αὐτήν τήν πάντων ἀγαθῶν ἀγαθαρχίαν ἀνάγεται καί τῶν ἐκεῖθεν ἐκβλυζομένων ἀλλάμψεων ἐν μετουσίᾳ γίνεται κατά τήν ἀναλογοῦσαν ἐν αὐτῇ κάθαρσιν καί τῆς τοῦ ἀγαθοειδοῦς δωρεᾶς, ὁπόση δύναμις, μετέχει πλουσίως, οὐκ οἴομαι δίκαιον εἶναι κινδυνεύειν ταύτης τάς ὑψηλάς θεωρίας καί ἐρωτικάς θεολογίας ἀπιστεῖσθαι εἰς ἀκοάς πιπτούσας ὑπό φθόνου βεβυσμένας καίἀπιστίας, ἤ μᾶλλον εἰπεῖν εἰς ψυχάς σκότει ἀγνωσίας σφόδρα κεκαλυμμένας καί ὑπό ἡμιόνων καί ὄνων ἤ δρακόντων καταπατουμένας καί ὄφεων, τῶν ἀκαθάρτων λέγων καί ὀλεθρίων παθῶν˙ τά γάρ ἅγια ἀμέθεκτά εἰσι πᾶσι τοῖς τόν κυνώδη βίον καί χοιρώδη βιοῦσιν, οἷς οὐ δίδονται ταῦτα, ὡς τό λόγιον, οὔτε μήν οἱ μαργαρῖται ῥιπτοῦνται τοῦ λόγου, τοῖς δέ πρός τό ἴσον ἐξ ἄκρας ἀναγομένοις καθάρσεως τῆς ἁγιότητος μεθεκτά τε εἰσί μεθ᾿ ἡδονῆς ἀφάτου καί (22) θείας καί ἀναδοτικά τῆς ἐπ᾿ αὐτά σοφίας τε καί ὑψώσεως ὡς φῶτα φανά καί πυρός τοῦ θείου γεννήματα.

17. Εἶεν, ἐπεί δέ πρός τοσοῦτον ὕψος ἀνήχθη ἡ θεία τῷ ὄντι καί καθαρωτάτη ψυχή τοῦ καθηγεμόνος ἡμῶν καί τοιούτων ἐμφάσεων ἠξιώθη καί τοιαύτης χάριτος τῆς τῶν ἁλιέων καί ἀποστόλων καί ἐπ᾿αὐτήν τήν πάντων ἀγαθαργίαν ἔφθασε τῇ λαμπρότητι τῆς ἐμπύρου διανοίας αὐτῆς, ἔνθα πᾶσαι ψυχαί τῶν δικαίων ἀνάγονται, καί ἐν μετουσίᾳ τῶν ἐλλάμψεων ταύτης πλουσίως ἐγένετο, καθά δή καί τά ποιήματα καί οἱ ἔρωτες τῶν θείων ὕμνων ἐκβοῶσιν αὐτοῦ, πῶς οὐχ ἁγία τῷ φύσει ἁγίῳ καί τοῖς πάλαι ἁγίοις ἀνακραθεῖσα ὡς φωτί φῶς καί πυρί πῦρ καί ἡλίῳ ἀκτίς, τά δεύτερα τοῖς πρώτοις καί τά ἐν εἰκόσι καί τύποις τοῖς ἀρχετύποις καί ἀληθείαις; Πῶς οὐχ ὑμνητέα καί ὕμνων καί ἐγκωμίων πάντων ἀξία, ἡ ὑπέρ ταῦτα καί ὑπέρ πᾶσαν δόξαν ὁμοῦ γεηράν τε καί ἀνθρωπίνην; Πιπτέτω φθόνος ὁ τοῖς ἀεί νεμεσῶν, καί ὑμνείσθω καί εὐφημείσθω ὁ ὕμνων καί ἐγκωμίων παντοίων ἐπάξιος Συμεών, καθό καί ἐν τῷ ῾Κατά ἁγιοκατηγόρων᾿ λόγῳ μετά χρήσεων ἱερῶν πλατύτερον ἐξεθέμεθα. Εἰ γάρ αἱ ἀποκαλύψεις αὗται καί αἱ φωναί οὐ φωναί Θεοῦ οὐδέ ψυχῆς ἀποθεωθείσης καί γενομένης ἔξω πάσης τοῦ κόσμου αἰσθήσεως καί ὅλης καθόλου ἁγίας, σχολῇ γ᾿ ἄν ἄλλο τι τῶν ἀνθρωπίνων καί πρός ἡμῶν τελουμένων διά πάσης σπουδῆς εὐαπόδεκτον ἀποδειχθείη Θεῷ καί ἀνθρώποις ἐπαινετόν, ὅ μή σοφίᾳ καί γνώσει τῇ ἀνωτάτῳ Θεοῦ τό ἐπίδοξον καί λαμπρόν ἐπιφέρεται.

18. Ταῦτα τοίνυν διά τούς φθόνῳ πρός τά καλά καί ἀπιστίᾳ καί ἀγνωσίᾳ κεκρατμένους ἡμῖν προετέθη τῶν ἐρωτικῶν καί θείων ὕμνων τοῦ διδασκάλου, ἵν᾿ ἤ κατά πρώτην εὐθύς ἐπιβολήν ἐντυγχάνοντες τούτοις κρείττονες (23) γένοιντό ποτε καί φθόνου καί βασκανίας ἀνώτεροι, καί δοξάσωσιν, ὡς ἐφικτόν, τόν ἐν πράξει καί λόγῳ καί θεωρίᾳ δοξάσαντα τόν Θεόν καί τό ὄνομα τό ὑπέρ πᾶν ὄνομα ἐν τοῖς ἑαυτοῦ μέλεσιν ἁγιάσαντα, ἤ ὡς τῶν καλῶν ἄγευστοι καί πάντῃ ἀχώρητοι τῶν ὑψηλῶν θεαμάτων διά τήν αὐτοῖς προσοῦσαν παχύτητα τῆς ἐγχειρήσεως καί τῆς τῶν γεγραμμένων ἐνταῦθα περιέργου ἐρεύνης ἀπόσχοιντο.

Ο ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΕΡΩΤΩΝ

ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΥΜΝΩΝ ΟΙ ΕΡΩΤΕΣ

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΤΡΟς ΗΜΩΝ

ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ,

ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ

ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑΝΤΟΣ

ΤΗΣ ΞΗΡΟΚΕΡΜΟΥ. (25)

Ὁ πίναξ τῶν θείων ἐρώτων

α΄. Περί θείας ἐλλάμψεως καί φωτισμοῦ Πνεύματος Ἁγίου˙ καί ὅτι εἷς τόπος ὁ Θεός, ἐν ᾧ μετά πότμον τήν ἀνάπαυσιν πάντες οἱ Ἅγιοι ἔχουσι˙ καί ὅτι ὁ τοῦ Θεοῦ ἐκπίπτων ἐν ἑτέρῳ τόπῳ οὐχ ἕξει τήν ἀνάπαυσιν ἐν τῇ μελλούσῃ ζωῇ.

β’. Τίς ἡ ἐπί τῷ πατρί τούτῳ γενομένη ἀλλοίωσις καί πῶς καθαρθείς εἰς ἄκρον ἡνώθη Θεῷ καί οἷος ἐξ οἵου ἐγένετο, οἱ πρός Θεόν ἐρωτικοί αὐτοῦ λόγοι δηλοῦσιν ἐντεῦθεν˙ ὅς καί θεολογῶν λέγει πρός τό τέλος περί ἀγγέλων.

γ΄. Τίς ὁ μοναχός καί τίς ἡ αὐτοῦ ἐργασία˙ καί εἰς οἷον ὕψος οὗτος ὁ θεῖος πατήρ θεωρίας ἀνῆλθεν.

δ’. Διδασκαλία εἰς μοναχούς ἄρτι ἀποταξαμένους κόσμῳ καί τοῖς ἐν κόσμῳ˙ καί περί τοῦ, ὁποίαν τις ὀφείλει πίστιν ἔχειν πρός τόν ἴδιον πατέρα.

ε’. Ἀλφάβητος τοῦ αὐτοῦ κατά στοιχεῖον διπλοῦς προτρέπων καί ὁδηγῶν εἰς τελειότητα βίου ἀναδραμεῖν τόν ἄρτι ἀπό τοῦ κόσμου ἀναχωρήσαντα.

στ’. Τετράστιχα τοῦ αὐτοῦ, τόν πρός Θεόν αὐτοῦ ἐντεῦθεν δεικνύοντα ἔρωτα.

ζ’. Ἔντευξις τοῦ αὐτοῦ εἰς Θεόν˙ καί ὅπως Θεῷ συναπτόμενος (26) καί δόξαν Θεοῦ ἐν ἑαυτῷ ἐνεργοῦσαν ἐξεπλήττετο.

η’. Τίσι Θεός ἐμφανίζεται καί τίνες ἐν ἕξει γίνονται τοῦ καλοῦ διά τῆς τῶν ἐντολῶν ἐργασίας.

θ’. Ὅτι ὁ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέτοχος γεγονώς ὑπό τοῦ φωτός καί τῆς δυνάμεως αὐτοῦ ἁρπαζόμενος ἐπάνω πάντων φέρεται τῶν παθῶν, μή βλαπτόμενος τῷ πλησιασμῷ ὑπ᾿ αὐτῶν.

ι’. Ὅτι ὁ θάνατος τῇ λύπῃ καί τῶν στερροτέρων καθάπτεται.

ια’. Ὅπως ὡράθη αὐτῷ Θεός ὡς Στεφάνῳ καί Παύλῳ τοῖς ἀποστόλοις, ἐνταῦθα ὁ πατήρ ἐκπληττόμενος διηγεῖται.

ιβ’. Περί τοῦ ἑνός κατά πάντα τῆς τρισυποστάτου θεότητος θεολογία˙ καί δι᾿ ὧν τῇ ταπεινώσει χρώμενος λέγει περί ἑαυτοῦ, τῶν δοκούντων εἶναί τι ἐντρέπει τήν οἴησιν.

ιγ’. Προτροπή εἰς μετάνοιαν˙ καί πῶς τό θέλημα τῆς σαρκός τῷ θελήματι τοῦ Πνεύματος ἑνωθέν θεοειδῆ τόν ἄνθρωπον ἀπεργάζεται.

ιδ’. Εὐχαριστία πρός Θεόν τῶν δωρεῶν ἕνεκα, ὧν παρ᾿ αὐτοῦ ἠξιώθη˙ καί ὅτι φρικτόν καί ἀγγέλοις τό τῆς ἱερωσύνης καί ἡγουμενίας ἀξίωμα.

ιε’. Ὅπως βλέπων τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ ἐνηργεῖτο ὑπό τοῦ Παναγίου Πνεύματος˙ καί ὅτι τό Θεῖον ἐντός καί ἐκτός ἐστι τοῦ παντός, ἀλλά καί ληπτόν τε καί ἄληπτον τοῖς ἀξίοις˙ καί ὅτι οἶκος Δαβίδ ἡμεῖς ἐσμεν καί ὅτι εἰς πολλά γινόμενος ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν μέλη εἷς ἐστι καί ὁ αὐτός, μένων ἀμέριστός τε καί ἀναλλοίωτος.

ιστ’. Ὅτι ποθεινόν τε καί ἐπιθυμητόν κατά φύσιν μόνον τό Θεῖον˙ οὗ ὁ μετέχων πάντων ἐν μετοχῇ γέγονε τῶν καλῶν.

ιζ’. Ὅτι ὁ φόβος γεννᾷ τήν ἀγάπην, ἡ δέ ἀγάπη ἐκριζοῖ τόν φόβον ἀπό τῆς ψυχῆς καί μένει μόνη ἐν αὐτῇ, Πνεῦμα Θεῖον οὖσα καί Ἅγιον.

ιη’. (27) Διδασκαλία σύν θεολογίᾳ περί τῶν ἐνεργειῶν τῆς ἁγίας ἀγάπης, ἤγουν αὐτοῦ τοῦ φωτός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

ιθ’. Διδασκαλία σύν θεολογίᾳ, ἐν ᾗ καί περί ἱερωσύνης ἅμα καί ἀπαθοῦς θεωρίας.

κ’. Εὐχαριστία καί ἐξομολόγησις σύν θεολογίᾳ˙ καί περί δωρεᾶς καί μετουσίας Πνεύματος Ἁγίου.

κα’. Ἐπιστολή πρός μοναχόν ἐρωτήσαντα˙ Πῶς χωρίζεις τόν Υἱόν ἀπό τοῦ Πατρός, ἐπινοίᾳ ἤ πράγματι; Ἐν ᾗ εὑρήσεις πλοῦτον θεολογίας ἀνατρεπούσης τήν αὐτοῦ βλασφημίαν.

κβ’. Εὐχαριστία σύν θεολογίᾳ˙ καί περί ὧν ἡ θεία χάρις τοῦ Πνεύματος διά τῶν ἐνεργειῶν ὠνόμασται.

κγ’. Περί τῆς ἀκαλήπτου καί ἀπεριγράπτου Θεότητος ἀκριβής θεολογία˙ καί ὅτι ἀπερίγραπτος οὖσα ἡ θεία φύσις οὔτε ἐντός οὔτε ἐκτός ἐστι τοῦ παντός, ἀλλά καί ἐντός καί ἐκτός ἐστιν ὡς τῶν ὅλων αἰτία˙ καί ὅτι μόνον κατά νοῦν τῷ ἀνθρώπῳ ληπτόν ἀλήπτως τό Θεῖον, ὡς τοῖς ὀφθαλμοῖς αἱ τοῦ ἡλίου ἀκτῖνες.

κδ’. Δι᾿ ὧν ἐξομολογούμενος ἐν τῷ παρόντι γράφει λόγῳ, δείκνυσι τό βάθος τῆς ἑαυτοῦ ταπεινώσεως, καί προϊών διδάσκει αὐτήν τόν εἰς μέτρον ἐλάσαντα τελειότητος καί ἀξιωθέντα τοιούτων ἐν θεωρίᾳ ἀποκαλύψεων, Παῦλον τόν θεῖον κἀν τούτῳ μιμούμενος, ἁμαρτωλόν ἑαυτόν ἀποκαλοῦντα καί ἀνάξιον τοῦ καλεῖσθαι ἀπόστολον.

κε’. Πετρί τῆς γενομένης θεωρίας αὐτῷ τοῦ θείου φωτός˙ καί ὅπως τό θεῖον φῶς οὐ καταλαμβάνεται ὑπό σκότους˙ ἐν οἷς καί διά τήν ὑπερβολήν τῶν ἀποκαλύψεων ἐκπληττόμενος μέμνηται τῆς ἀνθρωπίνης ἀσθενείας καί ἑαυτόν κατακρίνει.

κστ’. Ὅτι ὁ ἐν ἀγνωσίᾳ Θεοῦ ἔτι ζῶν νεκρός ἐστι μέσον τῶν ζώντων ἐν γνώσει Θεοῦ καί ὅτι τοῖς ἀναξίως τῶν μυστηρίων μεταλαμβάνουσιν ἄληπτον τό θεῖον σῶμα καί αἷμα τοῦ Χριστοῦ γίνεται.

κζ’. (28) Ὁποῖον δεῖ εἶναι τόν μοναχόν καί τίς ἡ ἐργασία καί τίς ἡ τούτου προκοπή καί ἀνάβασις.

κη’. Περί νοητῆς ἀποκαλύψεως τῶν ἐνεργειῶν τοῦ θείου φωτός καί ἐργασίας νοερᾶς τε καί θείας τῆς ἐναρέτου ζωῆς.

κθ’. Ὅτι μόνοις ἐκείνοις καταφανῆ τά τῶν θείων πραγμάτων, οἶς διά τῆς μετουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὅλοις ὅλος ἡνώθη Θεός.

λ’. Πρός ἕνα τῶν μαθητῶν, ὅτι ταῖς καθαρθείσαις ψυχαῖς διά δακρύων καί μετανοίας προσψαῦσαν τό θεῖον τοῦ Πνεύματος πῦρ δράσσεται αὐτῶν καί πλέον καθαίρει, φωτίζον τά ὑπό τῆς ἁμαρτίας ἐσκοτισμένα μέρη αὐτῶν, καί τά τραύματα ἐξιώμενον εἰς τελείαν φέρει συνούλωσιν, ὡς τῷ θείῳ κάλλει ὑπεραστράπτειν αὐτάς.

λα’. Περί θεολογίας˙ καί ὅτι ἀνεξερεύνητος ἡ θεία φύσις καί πάντῃ τοῖς ἀνθρώποις ἀκατανόητος.

λβ’. Ὅτι οἱ ἔνδοξοι τῆς γῆς καί σοβαροί τῶν πλούτῳ περί τήν σκιάν τῶν ὁρωμένων πλανῶνται, οἱ δέ γε τῶν παρόντων καταφρονήσαντες ἐν ἀπλανεῖ μεθέξει τοῦ Θείου γίνονται Πνεύματος.

λγ’. Περί θεολογίας˙ καί ὅτι οἱ τό κατ᾿ εἰκόνα φυλάξαντες τάς πονηράς δυνάμεις τοῦ ἄρχοντος τοῦ σκότους καταπατοῦσιν, οἱ δ᾿ ἄλλοι, οἷς ἐμπαθής ὁ βίος, ὑπ᾿ αὐτοῦ κρατοῦνται καί βασιλεύονται.

λδ’. Ὅτι ἡ τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἕνωσις πρός κεκαθαρμένας ψυχάς ἐν αἰσθήσει τρανεῖ, ἤγουν ἐν ἐπιγνώσει γίνεται καί, ἐν αἷς ἄν γένηται, φωτοειδεῖς ὁμοίας ἑαυτοῦ καί φῶς αὐτάς ἀπεργάζεται.

λε’. Ὅτι πάντες οἱ ἅγιοι ἐλλαμπόμενοι αὐγάζονται καί τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ καθορῶσιν, ὡς θεμιτόν ἀνθρωπίνῃ φύσει Θεόν ὁρᾶν.

λστ’. Εὐχαριστία ὑπέρ τῆς ἐξορίας καί τῶν θλίψεων, ὧν ὑπέστη ἐν τῷ κατ᾿ αὐτόν διωγμῷ.

λζ’. (29) Δέησις καί προσευχή τοῦ αὐτοῦ πρός τόν Θεόν τῆς ἐκείνου ἕνεκα βοηθείας.

λη’. Περί θεολογίας˙ καί ὅτι ὁ νοῦς τῆς ὕλης τῶν παθῶν καθαρθείς ἀΰλως τόν ἄϋλον καί ἀόρατον καθορᾷ.

λθ’. Ὅτι ὁ πόθος καί ἡ πρός τόν Θεόν ἀγάπη ὑπερβαίνει πᾶσαν ἀγάπην καί πάντα πόθον ἀνθρώπινον˙ βαφείς δέ ὁ νοῦς τῶν καθαιρομένων ἐν τῷ φωτί τοῦ Θεοῦ ὅλος θεοῦται καί νοῦς ἐκεῖθεν χρηματίζει Χριστοῦ.

μ’. Ὁμολογία τῆς χάριτος τῶν τοῦ Θεοῦ δωρεῶν˙ καί ὅπως ὁ ταῦτα γράφων πατήρ ὑπό τοῦ Ἁγίου ἐνηργεῖτο Πνεύματος˙ καί διδασκαλία ὑπό Θεοῦ, τοῦ τί δεῖ ποιοῦντα τινά, τῆς τῶν σῳζομένων σωτηρίας τυχεῖν.

μα’. Εὐχαριστία πρός Θεόν ὑπέρ τῶν παρ᾿ αὐτοῦ γεγονότων εὐεργεσιῶν καί αἴτησις τοῦ μαθεῖν, τίνος χάριν οἱ τέλειοι γεγονότες ὑπό τῶν δαιμόνων παραχωροῦνται πειράζεσθαι˙ καί περί τῶν ἀποτασσομένων τῷ κόσμῳ διασκαλία καί ὑποτύπωσις ῥηθεῖσα παρά Θεοῦ.

μβ’. Ὅτι οἱ τῷ Θεῷ ἀπ᾿ ἐντεῦθεν ἤδη διά τῆς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μετουσίας ἑνωθέντες, ἐκδημοῦντες τοῦ βίου εἰς αἰῶνας αὐτῷ ἐκεῖθεν συνέσονται˙ εἰ δ᾿ οὖν, ἀλλά τό ἀνάπαλιν τοῖς ἄλλως ἔχουσιν ἐνταῦθα τότε γενήσεται.

μγ’. Ὅτι κρεῖσσον τό καλῶς ποιμαίνεσθαι ἤ τούς μή βουλομένους ποιμαίνειν˙ οὐδέν γάρ ἔσται κέρδος τῷ ἄλλους μέν σπουδάζοντι σῶσαι, ἑαυτόν δέ διά τῆς ἐκείνων ἀπολέσαντι προστασίας.

μδ’. Τί ἐστι τό κατ᾿ εἰκόνα, καί πῶς εἰκότως νοεῖται ὡς τοῦ πρωτοτύπου εἰκών ὁ ἄνθρωπος˙ καί ὅτι ὁ τούς ἐχθρούς ὡς εὐεργέτας φιλῶν μιμητής ἐστι τοῦ Θεοῦ, Πνεύματος δέ Ἁγίου ἐντεῦθεν μέτοχος γεγονώς θέσει θεός καί χάριτι γίνεται, μόνοις ἐκείνοις γνωριζόμενος, τοῖς ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐνεργουμένοις.

με’. Περί θεολογίας ἀκριβεστάτης˙ καί ὅτι ὁ μή ὁρῶν τό φῶς τῆς τοῦ Θεοῦ δόξης χείρων τυγχάνει τυφλῶν.

μστ’. (30) Ἐξομολόγησις εὐχῇ συνημμένη˙ καί περί συναφείας Πνεύματος Ἁγίου καί ἀπαθείας.

μζ’. Περί νοητοῦ παραδείσου τηλαυγής θεωρία˙ καί περί τοῦ ἐν αὐτῷ ξύλου ζωῆς.

μη’. Ὅτι δόξα καί τιμή ἐστι παντί ἀνθρώπῳ ὑβριζομένῳ καί πάσχοντι κακῶς διά Θεοῦ ἐντολήν, ἡ ὑπέρ αὐτῆς τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ ἀτιμία˙ καί διάλογος πρός τήν ἰδίαν ψυχήν, διδάσκων τόν ἀκένωτον πλοῦτον τοῦ Πνεύματος.

μθ’. Ὅτι ἔστιν ὅτε καί διά τῆς εἰς τόν πλησίον ἐπιμελείας καί διορθώσεως συγκατασπᾶσθαι τόν διδάσκαλον εἰς τήν ἐνοῦσαν ἐκείνῳ τοῦ πάθους ἀσθένειαν.

ν’. Περί θεωρίας Θεοῦ καί θείων πραγμάτων καί Ἁγίου Πνεύματος παραδόξου ἐνεργείας˙ καί περί τῶν ἰδίων τῆς Ἁγίας καί Ὁμοουσίου Τριάδος˙ καί ὅτι ὁ μή φθάσας εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν οὐδέν ὠφεληθήσεται, κἄν ἐκτός γένηται τῶν τοῦ ᾅδου κολάσεων.

να’. Ὅτι τοῦ Πνεύματος λάμποντος ἐν ἡμῖν τοῦ Ἁγίου πάντα τά τῶν παθῶν φυγαδεύονται ὡς ὑπό τοῦ φωτός τό σκότος˙ συστέλλοντος δέ αὐτοῦ τάς ἀκτῖνας, ὑπό τούτων καί τῶν πονηρῶν βαλλόμεθα λογισμῶν.

νβ’. Περί θεολογίας˙ καί ὅτι τῷ μή ἀλλοιωθέντι τῇ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μετουσίᾳ καί γεγονότι θέσει ἐν γνώσει Θεῷ διδάσκειν τά θεῖα τούς ἀνθρώπους οὐκ ἔξεστιν.

νγ’. Κατά διάλεκτον Θεοῦ καί τοῦ πατρός τῶν λόγων ὁ λόγος˙ καί ὅπως ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐλλαμπόμενος ὁ θεῖος οὗτος πατήρ ὡμίλει Θεῷ, καί ὑπ᾿ ἐκείνου ἐμυσταγωγεῖτο τά θεῖά τε καί ἀνθρώπινα.

νδ’. Ὅτι ἑκάστῳ τῶν ἀνθρώπων δέδωκεν ὁ Θεός προσφυῶς καί πρός τό συμφέρον τό χάρισμα διά Πνεύματος Ἁγίου εἰς τό ἐνεργεῖν, οὐχ ὥσπερ αὐτός θέλει, ἀλλ᾿ ὡς ὑπ᾿ αὐτοῦ προωρίσθη, εἰς τό μή κενόν εἶναι μέσον τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ.

νε’. Ὅτι τοῖς τό ἅγιον φυλάξασι βάπτισμα καθαρόν (31) παραμένει τό Πνεῦμα τό Ἅγιον˙ ἀπό δέ τῶν μολυνάντων αὐτό ἀπανίσταται.

νστ’. Εὐχή πρός Θεόν ἐπί τοῖς γεγονόσιν εἰς αὐτόν, ἱκετήριός τε ὁμοῦ καί εὐχαριστήριος.

νζ’. Ὅτι ὁ τόν Θεόν ἐξ ὅλης ποθήσας ψυχῆς μισεῖ τόν κόσμον.

νη’. Διδασκαλία κοινή σύν ἐλέγχῳ πρός πάντας˙ βασιλεῖς, ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς, μονάζοντας, λαϊκούς, ὑπό στόματος λαληθεῖσα καί λεγομένη Θεοῦ.

ΕΥΧΗ ΜΥΣΤΙΚΗ

Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Συμεών εὐχή μυστική, δι᾿ ἧς ἐπικαλεῖται τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ὁ αὐτό προορῶν. (33)

Ἐλθέ τό φῶς τό ἀληθινόν, ἐλθέ ἡ αἰώνιος ζωή, ἐλθέ τό ἀποκεκρυμμένον μυστήριον, ἐλθέ ὁ ἀκατονόμαστος θησαυρός, ἐλθέ τό ἀνεκφώνητον πρᾶγμα, ἐλθέ τό ἀκατανόητον πρόσωπον, ἐλθέ ἡ ἀΐδιος ἀγαλλίασις, ἐλθέ τό ἀνέσπερον φῶς, ἐλθέ πάντων τῶν μελλόντων σωθῆναι ἡ ἀληθινή προσδοκία, ἐλθέ τῶν κειμένων ἡ ἔγερσις, ἐλθέ τῶν νεκρῶν ἡ ἀνάστασις, ἐλθέ ὁ δυνατός, ὁ πάντα ἀεί ποιῶν καί μεταποιῶν καί ἀλλοιῶν μόνῳ τῷ βούλεσθαι! Ἐλθέ ὁ ἀόρατος καί ἀναφής πάντῃ ἀψηλάφητος, ἐλθέ ὁ ἀεί μένων ἀμετακίνητος καί καθ᾿ ὥραν ὅλος μετακινούμενος καί ἐρχόμενος πρός ἡμᾶς τούς ἐν τῷ ᾅδη κειμένους, ὁ ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἐλθέ τό περιπόθητον ὄνομα καί θρυλούμενον, λαληθῆναι δέ παρ᾿ ἡμῶν, ὅπερ εἷς, ἤ γνωσθῆναι, ὁποῖος ἤ ποταπός, ὅλως ἡμῖν ἀνεπίδεκτον. Ἐλθέ ἡ αἰώνιος χαρά, ἐλθέ τό στέφος τό ἀμαράντινον, ἐλθέ ἡ πορφύρα τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί βασιλέως ἡμῶν, ἐλθέ ἡ ζώνη ἡ κρυσταλλοειδής καί διάλιθος, ἐλθέ τό ὑπόδημα τό ἀπρόσιτον, ἐλθέ ἡ βασίλειος ἁλουργίς καί αὐτοκρατορική ὄντως δεξιά! Ἐλθέ, ὅν ἐπόθησε καί ποθεῖ ἡ ταλαίπωρός μου ψυχή, ἐλθέ ὁ μόνος πρός μόνον, ὅτι μόνος εἰμί, καθάπερ ὁρᾷς! Ἐλθέ ὁ χωρίσας ἐκ πάντων καί ποιήσας με μόνον ἐπί τῆς γῆς, ἐλθέ ὁ γενόμενος πόθος (34) αὐτός ἐν ἐμοί καί ποθεῖν σε ποιήσας με, τόν ἀπρόσιτον παντελῶς! Ἐλθέ ἡ πνοή μου καί ἡ ζωή, ἐλθέ ἡ παραμυθία τῆς ταπεινῆς μου ψυχῆς, ἐλθέ ἡ χαρά καί ἡ δόξα καί ἡ διηνεκής μου τρυφή!

Εὐχαριστῶ σοι, ὅτι ἕν πνεῦμα ἐγένου μετ᾿ ἐμοῦ˙ ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀναλλοιώτως ὁ ἐπί πάντων Θεός, καί αὐτός μοι τά πάντα ἐν πᾶσι γεγένησαι, τροφή ἀνεκλάλητος καί εἰς ἅπαν ἀδάπανος, ἀενάως ὑπερεκχεομένη τοῖς τῆς ἐμῆς ψυχῆς χείλεσι καί ὑπερεκβλύζουσα ἐν τῇ πηγῇ τῆς καρδίας μου, ἔνδυμα ἀπαστράπτον καί καταφλέγον τούς δαίμονας, κάθαρσις διά ἀφθάρτων καί ἁγίων δακρύων ἐκπλύνουσά με, ὧν ἡ σή παρουσία, πρός οὕς παραγίνῃ, χαρίζεται. Εὐχαριστῶ σοι, τό φῶς ἀνέσπερόν μοι γεγένησαι καί ἥλιος ἄδυτος, ποῦ κρυβῆναι μή ἔχων ὁ πληρῶν τῆς σῆς δόξης τά σύμπαντα. Οὐδέποτε γάρ ἀπεκρύβης ἀπό τινος, ἀλλ᾿ ἡμεῖς ἀεί κρυπτόμεθα ἀπό σοῦ, ἐλθεῖν πρός σέ μή βουλόμενοι. Ποῦ γάρ καί κρυβήσῃ ὁ μηδαμοῦ ἔχων τόπον τῆς σῆς καταπαύσεως; Ἤ διά τί, ὁ μήποτε ἀποστρεφόμενος τῶν πάντων τινά, μήτε τινά αὐτῶν ἐντρεπόμενος; Νῦν οῦν ἐνσκήνωσον, Δέσποτα, ἐν ἐμοί καί κατοίκησον καί μεῖνον ἀδιαστάτως, ἀχωρίστως μέχρι τέλους ἐν ἐμοί τῷ δούλῳ σου, ἀγαθέ, ἵνα κἀγώ εὑρεθῶ ἐν τῇ ἐξόδῳ μου καί μετά τήν ἔξοδον ἐν σοί, ἀγαθέ, καί συμβασιλεύσω σοι, τῷ ἐπί πάντων Θεῷ! Μεῖνον, Δέσποτα, καί μή ἐάσῃς με μόνον, ἵνα ἐρχόμενοι οἱ ἐχθροί μου, οἱ ζητοῦντες ἀεί τοῦ καταπιεῖν τήν ψυχήν μου καί εὑρίσκοντές σε μένοντα ἐν ἐμοί, φεύξωνται παντελῶς καί μή ἰσχύσωσι κατ᾿ ἐμοῦ, βλέποντές σε, τόν ἰσχυρότερον πάντων, ἔνδοθεν καθήμενον ἐν τῇ οἰκίᾳ τῆς ταπεινῆς μου ψυχῆς. (35) Ναί, Δέσποτα, ὡς ἐμνήσθης μου, ὅτε ἐν τῷ κόσμῳ ἐτύγχανον καί ἀγνοοῦντός μου αὐτός ἐξελέξω με καί ἀπό τοῦ κόσμου ἐχώρισας καί πρό προσώπου τῆς δόξης σου ἔστησας, οὕτω καί νῦν ἔνδον ἱστάμενόν με εἰς ἀεί καί ἀμετακίνητον ἐν τῇ ἐμοί οἰκήσει σου διαφύλαξον, ἵνα μή βλέπων σε διηνεκῶς ὁ νεκρός ἐγώ ζῶ, καί ἔχων σε ὁ πένης ἀεί πλουτῶ, καί βασιλέων πάντων ἔσομαι πλουσιώτερος, καί ἐσθίων καί πίνων σε καθ᾿ ὥραν ἐπενδυόμενος ἐν ἀνεκλαλήτοις ὦ καί ἔσομαι ἐντρυφῶν ἀγαθοῖς, ὅτι σύ ὑπάρχεις πᾶν ἀγαθόν καί πᾶσα δόξα καί πᾶσα τρυφή καί σοί πρέπει ἡ δόξα, τῇ Ἁγίᾳ καί Ὁμοουσίῳ καί Ζωοποιῷ Τριάδι, τῇ ἐν Πατρί καί Υἱῷ καί Ἁγίῳ Πνεύματι σεβομένῃ τε καί γνωριζομένῃ καί προσκυνουμένῃ καί λατρευομένῃ ὑπό πάντων νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν.

Α’.

Περί θείας ἐλλάμψεως καί φωτισμοῦ Πνεύματος Ἁγίου˙ καί ὅτι εἷς τόπος ὁ Θεός, ἐν ᾧ μετά πότμον τήν ἀνάπαυσιν πάντες οἱ Ἅγιοι ἔχουσι˙ καί ὅτι ὁ τοῦ Θεοῦ ἐκπίπτων ἐν ἑτέρῳ τόπῳ οὐχ ἕξει τήν ἀνάπαυσιν ἐν τῇ μελλούσῃ ζωῇ. (37)

Τί τό φρικτόν μυστήριον, ὅ ἐν ἐμοί τελεῖται;

Λόγος ἐκφράζειν οὐδαμῶς ἰσχύει, οὐδέ γράφειν

ἡ χείρ μου ἡ ταλαίπωρος εἰς ἔπαινον καί δόξαν

τοῦ ὄντος ὑπέρ ἔπαινον, τοῦ ὄντος ὑπέρ λόγον.

5 Εἰ γάρ τά νῦν τελούμενα ἐν ἐμοί τῷ ἀσώτῳ

ἄρρητα, ἀνεκλάλητα πέλουσι, πῶς ἐκεῖνος,

ὁ τῶν τοιούτων παροχεύς καί ποιητής, εἰπέ μοι,

ἔπαινον χρῄζει παρ᾿ ἡμῶν ἤ δόξαν προσλαβέσθαι;

Οὐδέ γάρ δοξασθήσεται ὁ ὤν δεδοξασμένος,

10 ὡς οὐδέ λαμπρυνθήσεται ἤ φωτός μεταλάβοι

ὁ παρ᾿ ἡμῶν βλεπόμενος ἥλιος ἐν τῷ κόσμῳ˙

φωτίζει, οὐ φωτίζεται˙ φαίνει, φῶς οὐ λαμβάνει.

Ἔχει γάρ, ὅπερ ἔλαβεν, ἐξ ἀρχῆς, ἐκ τοῦ κτίστου.

Εἰ οὖν ποιήσας ἥλιον Θεός ὁ πάντων κτίστης

15 ἀνενδεῆ πεποίηκεν, ἄφθονον σέλας φαίνειν

καί μηδαμῶς παρά τινος ἄλλου πλείονος χρῄζειν,

πῶς δόξαν λάβοι παρ᾿ ἐμοῦ τοῦ τεταπεινωμένου;

Ἀνενδεής γάρ παντελῶς ὁ τοῦ ἡλίου κτίστης,

ὁ ἐμπιπλῶν τά σύμπαντα τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων

20 (38) νεύματι βουλήματι τήν ἰσχύν κεκτημένος.

Ἐν τούτῳ καί ἡ γλῶσσά μου ἐξαπορεῖ ῥημάτων

καί τά τελούμενα ὁ νοῦς ὁρᾷ, οὐχ ἑρμηνεύει˙

βλέπει καί βούλεται εἰπεῖν καί λόγον οὐχ εὑρίσκει˙

ἀόρατα γάρ καθορᾷ, ἀνείδεα εἰς ἅπαν,

25 ἁπλᾶ, πάντῃ ἀσύνθετα, ἄπειρα τῷ μεγέθει.

Οὔτε ἀρχήν γάρ καθορᾷ, οὐ τέλος ὅλως βλέπει;

Ἀνακεφαλαιούμενον ὅλον, δοκῶ, ὁρᾶται˙

οὐ τῇ οὐσίᾳ πάντως δέ, ἀλλά τῇ μετουσίᾳ.

Ἐκ τοῦ πυρός ἀνάπτεις γάρ καί πῦρ ὅλον λαμβάνεις,

κἀκεῖνο μένει ἄτμητον, ἀνέκλειπτον ὡς πρῴην,

πλήν τό μεταδιδόμενον χωρίζεται τοῦ πρώτου

καί εἰς λαμπάδας γίνεται πολλάς˙σωματικόν γάρ.

Ἐκεῖνο δέ πνευματικόν, ἀμέριστον ὑπάρχον,

35 καί παντελῶς ἀχώριστον καί ἄτμητον ὑπάρχει˙

οὐ γάρ μεταδιδόμενον εἰς πολλά διαιρεῖται,

ἀλλά καί μένει ἄτμητον καί ἐν ἐμοί ὑπάρχει˙

ἐξανατέλλει ἐν ἐμοί ἔνδοθεν τῆς ταλαίνης

καρδίας μου ὡς ἥλιος ἤ ὡς δίσκος ἡλίου

σφαιροειδής διεκνύμενος, φωτοειδής, ὡς φῶς γάρ.

Οὐκ οἶδα, καθώς εἴρηται, τί εἴπω περί τούτου, καί ἤθελον τοῦ σιωπᾶν, εἴθε καί ἐδυνάμην, ἀλλά τό θαῦμα φρικτόν κινεῖ μου τήν καρδίαν

καί ἐξανοίγει στόμα μου τό κατεσπιλωμένον,

καί μή βουλόμενον ποιεῖ λαλεῖν μέ τε καί γράφειν.

Ὁ ἀνατείλας ἄρτι μου ἐν σκοτεινῇ καρδίᾳ,

ὁ δείξας μοι θαυμάσια, ἅ ὀφθαλμοί οὐκ εἶδον,

ὁ κατελθών καί ἐν ἐμοί ὡς εἰς ἔσχατον πάντων,

ὁ ἀποστόλου μαθητήν καί υἱόν ἀποδείξας

ἐμέ, ὅν εἶχεν ὁ δεινός δράκων καί βροτοκτόνος

(39) τό πρίν ἐργάτην ὑπουργόν πάσης παρανομίας,

ὁ πρό αἰώνων ἥλιος ὁ ἐν τῷ ᾅδη λάμψας,

ὕστερον καί φωτίσας μου ψυχήν ἐσκοτισμένην

καί χαρισάμενος ἐμοί ἀνέσπερον ἡμέραν,

55 τό δύσπιστον τοῖς κατ᾿ ἐμέ ὀκνηροῖς καί ῥαθύμοις,

ὁ πλήσας πάντων ἀγαθῶν τήν ἐν ἐμοί πτωχείαν,

αὐτός καί λόγον δώρησαι καί ῥήματα παράσχου

τοῦ πᾶσι διηγήσασθαι τάς σάς τερατουργίας

καί ἅπερ σήμερον ποιεῖς μεθ᾿ ἡμῶν τῶν σῶν δούλων,

60 ἵνα καί οἱ καθεύδοντες ἐν σκότει ῥαθυμίας

καί λέγοντες˙ Ἀδύνατον ἁμαρτωλούς σωθῆναι

καί, ὥσπερ Πέτρον καί λοιπούς ἀποστόλους, ἁγίους,

ὁσίους καί δικαίους τε, αὐτούς ἐλεηθῆναι,

γνώσωσι καί μαθήσωνται, ὅτι εὔκολον τοῦτο

τῇ ἀγαθότητι τῇ σῇ ἦν καί ἐστί καί ἔσται!

Καί οἱ δοκοῦντες ἔχειν σέ, τό φῶς παντός τοῦ κόσμου,

καί μή βλέπειν σε λέγοντες, μή ἐν φωτί διάγειν,

μή λάμπεσθαι, μή καθορᾶν ἀενάως σε, Σῶτερ,

μάθωσιν, ὡς οὐκ ἔλαμψας αὐτῶν ἐν διανοίᾳ,

70 οὐδέ κατῴκησας αὐτῶν τήν ῥυπαράν καρδίαν

καί μάτην ἐπαγάλλωνται ἐπί κεναῖς ἐλπίσιν

οἰόμενοι θεάσασθαι τό φῶς σου μετά τέλος.

Ὁ ἀραββών ἐντεῦθεν γάρ, ἡ σφραγίς πάντως ὧδε

παρά σοῦ, Σῶτερ, δίδοται τοῖς δεξιοῖς προβάτοις˙

75 εἰ γάρ ἑκάστου θάνατος ὁ συγκλεισμός τυγχάνει

μετά τέλος ἄπρακτα πᾶσιν ἐπίσης ἔστι

καί οὔτε φαῦλον ἤ καλόν δύναταί τις ποιῆσαι,

Σωτήρ μου, πάντως ἕκαστος, ὡς εὑρεθῇ, καί ἔσται.

Τοῦτο φοβεῖ με, Δέσποτα, τοῦτο ποιεῖ με τρέμειν,

τοῦτο ἐκτήκει ἅπαντα τά αἰσθητήριά μου,

ὅτι τυφλός ἀποθανών καί μεταστάς ἐκεῖσε (40)

οὐκέτι τοῦτον ἥλιον αἰσθητῶς θεωρήσει,

εἰ καί τό φῶς τῶν ὀφθαλμῶν ἀναστάς πάλιν λάβοι˙

οὕτως οὐδ᾿ ὁ τόν νοῦν ἔχων τυφλόν, εἰ ἀποθάνοι,

τόν νοητόν θεάσεται ἥλιόν σε, Θεέ μου,

ἀλλά ἐκ σκότους ἐξελθών πρός σκότος ἐνδημήσει

καί εἰς αἰῶνας ἔσεται ἐκ σοῦ κεχωρισμένος.

Μηδείς ἀνθρώπων, Δέσποτα, τῶν εἰς σέ πιστευόντων,

μηδείς τῶν εἰς τό ὄνομα τό σόν βεβαπτισμένων

τό μέγα τοῦτο καί φρικτόν ὑποστήσεται βάρος

τοῦ χωρισμοῦ σου, εὔσπλαχνε˙ δεινή γάρ αὕτη θλῖψις,

δεινή, ἀνυπομόνητος, αἰώνιος ἡ λύπη.

Τί γάρ καί χεῖρον ἔσεται τοῦ χωρισμοῦ σου, Σῶτερ;

95 Τί δέ ὀδυνηρότερον ζωῆς διαζευχθῆναι

καί ζῆν ἐκεῖθεν ὡς νεκρός ζωῆς ἐστερημένος,

ἁπάντων τε τῶν ἀγαθῶν ὁμοῦ ἀποστερεῖσθαι;

Σοῦ γάρ ὁ χωριζόμενος παντός καλοῦ στερεῖται˙

οὐ γάρ, ὡς ἔστιν ἐπί γῆς τά νῦν, ἔσται καί τότε˙

νῦν γάρ οἱ ἀγνοοῦντές σε σωματικῶς τρυφῶσιν

ἐνταῦθα καί ἀγάλλονται ὡς ἄλογα σκιρτῶντες,

ἅπερ δέδωκας ἔχοντες εἰς ἀπόλαυσιν βίου

καί ταῦτα μόνα βλέποντες, οὕτως εἶναι δοκοῦσι

καί τά μετά τήν ἔξοδον τῆς ψυχῆς καί τοῦ βίου.

Ἀλλά κακῶς τεκμαίρονται, ἀλλά κακῶς φρονοῦσιν

105 οἱ λέγοντες μή μετά σοῦ, ἀλλ᾿ ἐν ἀνέσει εἶναι

καί τόπον ἑτοιμάζοντες τινά - ὤ ἀφροσύνης! –

μήτε φωτός μετέχοντα καί σκότους ἀμοιροῦντα,

τῆς βασιλείας ἔξωθεν, ἀλλά καί τῆς γεέννης,

καί τοῦ νυμφῶνος πόρρωθεν καί τοῦ πυρός τῆς δίκης,

ἐν ᾧ καί οἱ ταλαίπωροι εὔχονται καταντῆσαι

καί λέγουσι μή χρῄζειν σου τήν αἰώνιον δόξαν (41)

ἤ βασιλείαν οὐρανῶν, ἀλλ᾿ ἐν ἀνέσει εἶναι.

Φεῦ τῆς αὐτῶν σκοτώσεως, φεῦ τῆς αὐτῶν ἀγνοίας,

φεῦ τῆς ταλαιπωρίας τε καί τῶν κενῶν ἐλπίδων!

115Οὐδαμοῦ τοῦτο γέγραπται, οὐδέ γάρ ἔσται τοῦτο,

ἀλλ᾿ ἐν φωτί μέν ἀγαθῶν οἱ πεπραχότες θεῖα,

ἐν σκότει δ᾿ ἔσονται ποινῶν οἱ τῶν φαύλων ἐργάται,

μέσον δέ χάσμα φοβερόν ἑκατέρους διεῖργον,

ὡς αὐτός σύ ἐδίδαξας, ὁ ἑτοιμάσας ταῦτα.

120Τῷ γάρ μέσον ἐμπίπτοντι ἀνθρώπῳ ὑπέρ πᾶσαν

βάσανον ἔσται φοβεράν τοῦτο καί τιμωρίαν,

εἰς ἄββυσον κολάσεων , εἰς χάος ἀπωλείας

ἐγκυβιστῶντι δυστυχῶς καί καταφερομένῳ,

οὗ ἐπιβῆναι δυσχερές τοῖς οὖσιν ἐν βασάνοις,

125ἵνα διαπεράσωσιν ἐν τῇ γῇ τῶν δικαίων,

οἵ προαιροῦνται ἐν πυρί δεινῶς ἀποτεφροῦσθαι

ἤ γάρ εἰς χάος τό φρικτόν ἑαυτούς ἐπιρρῖψαι.

Οἱ οὖν ἐκεῖ εὐχόμενοι γενέσθαι μετά πότμον

πολλῶν δακρύων ἄξιοι τυγχάνουσι καί θρήνων,

130 ὅτι ὡς κτήνη ἄλογα ὅλως ἀναισθητοῦσι

καί ἑαυτῶν κατεύχονται καί ἑαυτούς πλανῶσιν.

Σύ βασιλεία οὐρανῶν, σύ γῆ, Χριστέ, πραέων,

σύ χλόης ὁ παράδεισος, σύ ὁ νυμφών ὁ θεῖος,

σύ ὁ παστός ὁ ἄρρητος, σύ ἡ τράπεζα πάντων,

135 σύ εἶς ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς, σύ καινότατον πόμα,

σύ καί ὁ κρατήρ τοῦ ὕδατος, σύ καί ζωῆς τό ὕδωρ,

σύ καί λαμπάς καθ᾿ ἕκαστον ἄσβεστος τοῖς ἁγίοις,

σύ καί χιτών καί στέφανος καί διαιρῶν στεφάνους,

σύ καί χαρά καί ἄνεσις, σύ τρυφή τε καί δόξα,

140 σύ καί ἡ ἀγαλλίασις, σύ καί ἡ εὐφροσύνη,

καί λάμψει ὥσπερ ἥλιος ἡ χάρις σου, Θεέ μου, (42)

τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἐν πᾶσι τοῖς ἁγίοις,

καί λάμψεις ὁ ἀπρόσιτος ἥλιος τούτων μέσον

καί πάντες ἐλλαμφθήσονται κατά ἀναλογίαν

145 τῆς πίστεως, τῆς πράξεως, ἐλπίδος καί ἀγάπης,

καθάρσεως καί φωτισμοῦ τοῦ ἐκ τοῦ Πνεύματός σου,

Θεέ, μόνε μακρόθυμε καί κριτά τῶν ἁπάντων,

οἷς μοναί λογισθήσονται διάφοροι καί τόποι,

τά μέτρα τῆς λαμπρότητος, τά μέτρα τῆς ἀγάπης,

150 τῆς θεωρίας τε τῆς σῆς, τό πόσον ἔσται πάλιν

μεγαλειότητος αὐτῆς δόξα, τρυφή καί κλέος

εἰς διαιρέσεις οἰκιῶν καί μονῶν παραδόξων.

Τοῦτο σκηναί διάφοροι, τοῦτο πολλαί οἰκίαι,

τοῦτο στολαί λαμπρόταται πολλῶν ἀξιωμάτων

155 καί στέφανοι παμποίκιλοι, λίθοι καί μαργαρῖται

καί ἄνθη τά ἀμάραντα ξένην ἔχοντα θέαν˙

τοῦτο καί κλίναι καί στρωμναί καί τράπεζαι καί θρόνοι

καί ἅπαν, ὅπερ εἰς τρυφήν ἡδύτατον ὑπάρχει,

ἦν καί ἐστί καί ἔσεται τό βλέπειν σε καί μόνον.

160 Οἱ οὖν, καθάπερ εἴρηται, μή βλέποντες τό φῶς σου,

μή παρά σοῦ βλεπόμενοι, ἀλλά κεχωρισμένοι

τῆς παναγάθου θέας σου, τῶν ἀγαθῶν στεροῦνται.

Ποῦ ἄν εὕρωσιν ἄνεσιν, ποῦ ἀνώδυνον τόπον;

Ἐν τίνι κατοικήσουσιν εὐθεῖς μή γεγονότες;

165Σύν τῷ προσώπῳ σου καί γάρ εὐθεῖς κατοικιοῦσι˙

μεμόρφωσαι καί γάρ αὐτῶν ἐν τῇ εὐθεῖ καρδίᾳ

καί κατοικοῦσι σύν τῇ σῇ μορφῇ ἐν σοί, Χριστέ μου.

Ὤ θαῦμα, ὤ παράδοξον ἀγαθωσύνης δῶρον!

Ἐν τῇ μορφῇ τῇ τοῦ Θεοῦ τούς ἀνθρώπους γενέσθαι

170 καί μορφωθῆναι ἐν αὐτοῖς τόν ἀχώρητον πᾶσι,

τόν ἀναλλοίωτον Θεόν, τόν ἄτρεπτον τῇ φύσει,

τόν εἰς πάντας βουλόμενον ἐνοικειν τούς ἀξίους, (43)

ὡς ὅλον ἔχειν ἕκαστον ἐντός τόν βασιλέα,

τήν βασιλείαν τε αὐτήν καί τά τῆς βασιλείας

175 καί λάμπειν, ὥσπερ ἔλαμψεν ἀναστάς ὁ Θεός μου,

ὑπέρ ἡλίου τάς βολάς τοῦ ὁρωμένου τούτου

καί οὕτως τῷ δοξάσαντι αὐτούς παρεστηκότες

ἔκθαμβοι διαμείνουσιν ὑπερβολῇ τῆς δόξης

καί προσθήκῃ διηνεκεῖ λαμπρότητος τῆς θείας˙

180 οὐδέ γάρ τέλος ἔσεται προκοπῆς εἰς αἰῶνας,

ἡ στάσις τῆς προσθήκης γάρ τοῦ ἀτελέστου τέλους

ποιήσει καί κατάληψιν πάντως ἀκαταλήπτου,

καί προσκορής γενήσεται ὁ ἀκόρεστος πᾶσιν.

Ἀλλά τό πλήρωμα αὐτοῦ καί τοῦ φωτός ἡ δόξα

185 ἄβυσσος ἔσται προκοπῆς, ἀτέλεστος ἀρχή δέ˙

καί ὥσπερ ἔχοντες Χριστόν ἔνδον μεμορφωμένον

τούτῳ αὐτῷ παρίστανται λάμποντι ἀπροσίτως˙

οὕτω τό τέλος ἐν αὐτοῖς ἀρχή τυγχάνει δόξης,

καί - ἵνα σοι σαφέστερον τό νόημα ποιήσω –

190 ἐν τέλει ἕξουσιν ἀρχήν καί ἐν ἀρχῇ τό τέλος.

Τόν ὑπερπλήρη νόει μοι ἀνενδεῆ προσθήκης,

τοῦ ἀτελοῦς τό τέλος δέ τούς τρέχοντα μή φθάνειν.

Εἰ γάρ παρέλθῃ οὐρανός ὁ ὁρώμενος οὗτος

καί γῆ καί πάντα τά ἐν γῇ, στοχάσθητι, τί εἶπον˙

195 ἔσται τόπου κατάληψις, ἔνθα τέλος εὑρήσεις˙

οὐ λέγω σοι σωματικόν, ἀλλά νοΐ ἰσχύσεις

καταλαβεῖν τό πλήρωμα τοῦ ἀσωμάτου κόσμου˙

οὐ κόσμος δέ, ἀλλά ἀήρ ὑπάρχει ὥσπερ πρῴην˙

οὐδέ ἀήρ, ἀλλ᾿ ἄφθεγκτος χῶρος, ὅνπερ τό πᾶν καλοῦσι,

200 καί ἔστιν ἄβυσσος ἀτέλεστος εἰς ἅπαν,

ἐξ ἴσης ὅλον πάντοθεν, μερῶν ἐξ ἑκατέρων˙

τοῦτο τό πᾶν πεπλήρωται θεότητος τῆς θείας.

Οἱ οὖν αὐτοῦ μετέχοντες, ἐν αὐτῷ τε οἰκοῦντες, (44)

πῶς ὅλον περιλάβωσιν, ἵνα καί κορεσθῶσιν;

205 Ἤ πῶς τοῦ τέλους δράξωνται τοῦ ἀτελοῦς, εἰπέ μοι;

Ἀδύνατον καί πάντῃ δέ ἀμήχανον ὑπάρχει˙

οὔτε γάρ ὧδε πέλουσιν ἐν σαρκί τοῖς ἁγίοις,

οὔτε ἐκεῖ ἐν τῷ Θεῷ μεταστᾶσι τοιαύτη

ἔννοια ὅλως ἐν αὐτοῖς ὑπεισελθεῖν ἰσχύει˙

210 καί γάρ κατακαλύπτονται φωτί τῆς θείας δόξης,

ἐλλάμπονται καί λάμπουσι καί τρυφῶσιν ἐν τούτοις

καί ἴσασιν ὡς ἀληθῶς πᾶσῃ πληροφορίᾳ,

ὡς ἔσεται ἀτέλεστος ἡ τούτων τελειότης

καί ἡ τῆς δόξης προκοπή ἀέναος ὑπάρξει.

215 Οἱ δέ Θεοῦ ἐκπίπτονες θαυμάζω, ποῦ καί στῶσιν,

ἀπό τοῦ ὄντος πανταχοῦ ἀφεστηκότες πόρρω,

καί ὄντως φρίκης, ἀδελφοί, θαῦμα μεγάλης γέμον,

δεόμενόν τε λογισμοῦ νοός πεφωτισμένου,

ἵνα καλῶς νοήσειε τοῦτο καί μή ἐμπέσῃ

220 εἰς αἵρεσιν ὡς ἀπιστῶν Θείου Πνεύματος λόγους.

Ἐντός μέν πάντως τοῦ παντός ὑπάρξουσι καί οὗτοι,

ἔξω τοῦ θείου δέ φωτός καί Θεοῦ ὄντως ἔξω˙

ὥσπερ γάρ οἱ μή βλέποντες λάμποντος τοῦ ἡλίου,

κἄν ὅλοι περιλάμπωνται, ἔξω φωτός τελοῦσιν,

225 αἰσθήσει θεωρίᾳ τε κεχωρισμένοι τούτου˙

οὕτως ἐστίν ἐν τῷ παντί φῶς τῆς Τριάδος θεῖον

καί μέσον οἱ ἁμαρτωλοί ἐν σκότει καθειργμένοι,

μή βλέποντες, μή αἴσθησιν ὅλως ἔχοντες θείαν,

ἀλλά κατακαιόμενοι αὐτῶν τῇ συνειδήσει

230 καί καταδικαζόμενοι, ἀπόρρητον τήν θλῖψιν

καί τήν ὀδύνην ἄφθεγκτον ἕξουσιν εἰς αἰῶνας.

Β΄

Τίς ἡ ἐπί τῷ πατρί τούτῳ γενομένη ἀλλοίωσις καί πῶς καθαρθείς εἰς ἄκρον ἡνώθη Θεῷ καί οἷος ἐξ οἵου ἐγένετο, οἱ πρός Θεόν ἐρωτικοί αὐτοῦ λόγοι δηλοῦσιν ἐνταῦθα˙ ὅς καί θεολογῶν λέγει πρός τό τέλος περί ἀγγέλων. (45)

Τίς ἡ ἄμετρος εὐσπλαγνία σου, Σῶτερ;

Πῶς ἠξίωσας μέλος σόν με γενέσθαι,

τόν ἀκάθαρτον, τόν ἄσωτον, τόν πόρνον;

Πῶς ἐνέδυσας στολήν με λαμπροτάτην

ἀπαστράπτουσαν αἴγλην ἀθανασίας

καί φῶς ποιοῦσαν ἅπαντά μου τά μέλη;

Σῶμα γάρ τό σόν, τό ἄχραντον καί θεῖον,

ἀπαστράπτει ὅλον πυρί θεότητός σου

ἀναφυραθέν καί συμμιγέν ἀρρήτως˙

τοῦτο οὖν κἀμοί ἐδωρήσω, Θεέ μου.

Τό γάρ ῥυπαρόν καί φθαρτόν τοῦτο σκῆνος

τῷ παναχράντῳ ἑνωθέν σώματί σου

καί μιγέν τό αἷμά μου τῷ αἵματί σου

ἡνώθην, οἶδα, καί τῇ θεότητί σου

καί γέγονα σόν καθαρώτατον σῶμα,

μέλος ἐκλάμπον, μέλος ἅγιον ὄντως,

μέλος τηλαυγές καί διαυγές καί λάμπον.

Ὁρῶ τό κάλλος, βλέπω τήν λαμπηδόνα,

ἐνοπτρίζομαι τό φῶς τῆς χάριτός σου

καί τό ἄρρητον ἐκπλήττομαι τῆς αἴγλης

(46) καί ἐξίσταμαι κατανοῶν ἑαυτόν˙

ἐκ ποίου οἷος ἐγενόμην, ὤ θαῦμα!

Καί εὐλαβοῦμαι καί ἐμαυτόν αἰδοῦμαι

καί, ὡς σέ αὐτόν, καί τιμῶ καί φοβοῦμαι

καί ἐξαπορῶ, ἐντρεπόμενος ὅλως,

τό ποῦ καθίσω καί τίνι προσεγγίσω

καί ποῦ τά μέλη τά σά προσανακλίνω,

εἰς ποῖα ἔργα, εἰς ποίας ταῦτα πράξεις

ὅλως χρήσωμαι τά φρικτά τε καί θεῖα.

Δός μοι καί λαλεῖν καί πράττειν, ἅπερ λέγω,

ὦ δημιουργέ καί πλαστά καί Θεέ μου!

Εἰ γάρ, ἅ λαλῶ, οὐκ ἐκπληρῶ ἐξ ἔργου,

γέγονα χαλκός ἠχῶν μάτην μεγάλα

καί ἀναισθητῶν πρός τήν ἠχήν τῶν κτύπων˙

ἀλλά μή ἀφῇς μηδέ ἐγκαταλίπῃς,

μηδέ πλανᾶσθαι ἐάσῃς με, Σωτήρ μου,

καί ταλαίπωρον, τόν πτωχόν τε καί ξένον,

τόν μυρία σοι τάλαντα χρεωστοῦντα,

ἀλλ᾿ ὥσπερ πάλαι, καί νῦν πατρῴας πάσης,

πατρός, ἀδελφῶν, μητρός, ἰδίων, ξένων

καί ἄλλων πάντων συγγενῶν τε καί φίλων

ἀπεχώρισας ἁμαρτωλόν με ὄντα

καί πάντων τούτων εὐτελέστερον, Σῶτερ,

καί προσελάβου σαῖς ἀχράντοις ἀγκάλαις

τόν ἀγνώμονα φανέντα τοῖς καλοῖς σου.

Οὕτω καί νῦν με ἐλέησον, οἰκτίρμον,

οὕτω μᾶλλον δέ μειζόνως, ὦ Θεέ μου,

καί σπλαχνίσθητι καί περιφύλαξόν με

καί τοῦ θυμοῦ μου πράϋνον τάς κινήσεις

καί ἱκάνωσον τοῦ μακροθύμως φέρειν

(47) πάντα πειρασμόν καί λύπην τήν τοῦ βίου,

ὅσα ἐμαυτῷ προξενῶ κακοφρόνως,

ὅσα δαιμόνων πειράζει φθονερά φύσις

καί οἱ ἀσθενεῖς τούτων τῶν ἀδελφῶν μου

ἔργῳ μοι, λόγῳ προξενοῦσι˙ φεὐ, οἴμοι,

ὅτι τά ἐμά μέλη με δαπανῶσι,

καί ὀδυνῶμαι δι᾿ αὐτά ταῦτα πάλιν.

Ἄγομαι ποσί κεφαλή λαχών εἶναι,

καί γυμνοποδῶ καί ἀκάνθαις κεντοῦμαι

καί σφόδρα ἀλγῶ τήν ὀδύνην μή φέρων˙

τοῖς ἔμπροσθεν εἷς τῶν ἐμῶν ποδῶν βαίνει

καί εἰς τοὐπίσω στρέφεται πάλιν ἄλλος˙

ἔνθεν κἀκεῖθεν σύρουσιν, ἕλκουσί με

καί περισκελίζομαι καί πίπτω κάτω.

Ἀκολουθεῖν οὖν οὐκ ἰσχύω τοῖς πᾶσι˙

τό κεῖσθαι κακόν καί τό ὁδεύειν οὕτως

χεῖρον πέλει τοῦ κεῖσθαι, ὡς δεινόν ὄντως,

ὡς πάσας ἄλλας συμφοράς ὑπερβαῖνον.

Κύριε, δός μοι κατάνυξιν καί πένθος

ἀξίωσον ἐν τῷ σκότει τοῦ βίου,

ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ τε, τῷ τῆς λύπης χωρίῳ

ἐκδουλεῦσαί σοι καί καλῶς θεραπεῦσαι

καί τάς ἁγίας ἐντολάς σου φυλάξαι.

Εὐχαριστῶ σοι, ὅτι ζῆν δέδωκάς μοι

καί γινώσκειν σε καί προσκυνεῖν, Θεέ μου˙

τοῦτο γάρ ζωή, τό σέ γινώσκειν μόνον

Θεόν, κτίστην τε καί ποιητήν ἁπάντων,

ἀγέννητον, ἄκτιστον, ἄναρχον, μόνον,

καί τό σόν υἱόν ἀπό σοῦ γεννηθέντα,

καί ἐκπορευτόν τό Πανάγιον Πνεῦμα,

τήν πανύμνητον τριαδικήν μονάδα,

ἥν τό προσκυνεῖν εὐσεβῶς καί λατρεύειν

(48) ὑπέρ δόξαν ἅπασαν ἄλλην ὑπάρχει,

κἄν ἐπίγειον, κἄν οὐράνιον εἴπῃς.

Τί γάρ ἀγγέλων, τί δέ τῶν ἀρχαγγέλων,

κυριοτήτων, Χερουβίμ, Σεραφίμ τε

καί παςῶν ἄλλων στρατιῶν οὐρανίων

ὑπάρχει δόξα ἤ φῶς ἀθανασίας

ἤ χαρά ἤ ἔλλαμψις ζωῆς ἀΰλου,

εἰ μή τό ἕν φῶς τῆς Ἁγίας Τριάδος

διαιρούμενον τρισσῶς ἀδιαιρέτως,

ὅ ἕν ὑπάρχει ἐν τρισί χαρακτῆρσι,

γινωσκόμενον ἀγνώστως, ὅσον θέλει;

Οὐδέ γάρ ἐνδέχεται κτίσμα τόν κτίστην

οὕτω γινώσκειν ἤ νοΐ βλέπειν ὅλον,

ὡς αὐτός οἶδεν ἑαυτόν κατά φύσιν˙

κατά χάριν δέ βλέπουσι καί νοοῦσιν

ἄγγελοι πάντες καί πᾶσα κτιστή φύσις,

οὐ καταλαμβάνοντες, ἀλλά νοοῦντες,

καθό γνωσθῆναι ἤ φανῆναι θελήσει

τοῖς τυφλοῖς τό φῶς ἤ καί βλέπουσι πάντως˙

καί γάρ ὀφθαλμός χωρίς φωτός οὐ βλέπει,

ἀλλά καί ὁρᾶν ἐκ τοῦ φωτός λαμβάνει,

ὅτι παρ᾿ αὐτοῦ καί ἐδημιουργήθη.

Κἄν ἀσώματον, κἄν ἐνσώματον εἴπῃς,

εὑρήσεις πάντα Θεόν πεποιηκότα.

Τά ἐν οὐρανοῖς εἴ τι δι᾿ ἄν καί ἀκούσῃς,

τά ἐπί τῆς γῆς καί τά ἐν ταῖς ἀβύσσοις,

καί τούτων πάντων μία ζωή καί δόξα,

μία ἔφεσις καί μία βασιλεία,

πλοῦτος, χαρά, στέφανος, νῖκος, εἰρήνη

καί πᾶσα εὐπρέπεια ὑπάρχει ἄλλη,

ἡ ἐπίγνωσις τῆς ἀρχῆς καί αἰτίας,

ὅθεν παρήχθη καί γεγόνασι πάντα.

(49) Τοῦτο σύστασις τῶν ἄνω καί τῶν κάτω,

τοῦτο ἡ τάξις πάντων τῶν νοουμένων,

τοῦτο δούλωσις πάντων τῶν ὁρωμένων,

τοῦτο ἔσχον ἄγγελοι στάσιν βεβαίαν

προσλαβόμενοι γνῶσιν καί φόβον πλείω,

ὅτει πίπτοντα τόν Σατανᾶν ἑώρων

καί τούς σύν αὐτῷ ὑπαχθέντας οἰήσει˙

ὅσοι γάρ μόνον ἐπελάθοντο τούτου

καί κατέπεσον ἐπάρσει δουλωθέντες,

ὅσοι δέ τοῦτο πάλιν εἶχον εἰς γνῶσιν,

ἐκουφίζοντο φόβῳ καί τῇ ἀγάπῃ,

προσκολλώμενοι τῷ ἑαυτῶν Δεσπότῃ.

Ὅθεν ἡ ἐπίγνωσις τῆς δεσποτείας

καί τήν προσθήκην τῆς ἀγάπης ἐποίει,

ὅτι καί πλείω τήν ἀστράπτουσαν αἴγλην

καί τρανοτέραν ἑώρων τῆς Τριάδος,

καί τοῦτο πάλιν πᾶσαν ἔννοιαν ἄλλην

ἀπεκρούετο καί ἀτρέπτους ἐποίει

τούς τρεπτήν φύσιν τό κατ᾿ ἀρχάς λαβόντας,

ἐν τῷ ὕψει μένοντας τῶν οὐρανίων.

Γ’.

Τίς ὁ μοναχός καί καί τίς ἡ αὐτοῦ ἐργασία˙ καί εἰς οἷον ὕψος οὗτος ὁ θεῖος πατήρ θεωρίας ἀνῆλθεν.

Μοναχός, ὅστις ἀμιγής ἐστι κόσμῳ

καί ἀενάως ὁμιλεῖ Θεῷ μόνῳ,

βλέπων βλέπεται, φιλῶν φιλεῖται

καί γίνεται φῶς λαμπόμενος ἀρρήτως˙

δοξαζόμενος δοκεῖ πλέον πτωχεύειν

καί προσοικειούμενος ὡς ξένος πέλει.

Ὤ ξένου πάντῃ θαύματος καί ἀφράστου!

Διά πλοῦτον ἄπειρον ὑπάρχω πένης

καί μηδέν ἔχειν δοκῶ πολύ κατέχων

καί λέγω˙ Διψῶ διά πλῆθος ὑδάτων

καί τίς μοι δώσει, ὅπερ ἔχω πλουσίως,

καί ποῦ εὑρήσως, ὅν ὁρῶ καθ᾿ ἑκάστην;

Πῶς δέ κρατήσω, ὅ ἐντός μου ὑπάρχει

καί ἔξω κόσμου, οὐ γάρ βλέπεται ὅλως;

Ὅ ἔων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω

νοῶν ἀληθῶς ῥήματα ἀγραμμάτου.

Δ’.

Διδασκαλία εἰς μοναχούς ἄρτι ἀποταξαμένους κόσμῳ καί τοῖς ἐν κόσμῳ˙ καί περί τοῦ, ὁποίαν τις ὀφείλει πίστιν ἔχειν πρός τόν ἴδιον πατέρα. (51)

Ἄφες κόσμον ἅπαντα καί τούς ἐν κόσμῳ˙

μόνον προσλαβοῦ τό μακάριον πένθος.

Θρήνησον μόνα τά κακῶς σοι πραχθέντα,

ὅτι ταῦτά σε τοῦ ποιητοῦ τῶν ὅλων

ἀπεστέρησαν, Χριστοῦ καί τῶν ἁγίων.

Μηδενός ἄλλου φροντίσῃς ἐκτός τούτου,

ἀλλά καί τό σῶμά σου ὡς ξένον ἔχε

καί κάτω βλέπε ὡς κατακεκριμένος

καί τήν ἐπί θάνατον ὁδόν βαδίζων

στέναζε ἀεί ἐκ βάθους τῆς καρδίας

Καί τό πρόσωπον μόνοις δάκρυσι πλῦνε.

Τούς δέ πόδας σου, τούς εἰς κακά δραμόντας

μή θελήσῃς ὕδατι νίψαι μηδόλως,

ναί δή, καί τάς χεῖράς σου συνεσταλμένας ἔχε˙

ταύτας ἀναιδῶς πρός Θεόν μή ἐκτείνῃς,

ἅς πολλάκις ἥπλωσας εἰς ἁμαρτίαν.

Κράτει προπετοῦς, ὅση δύναμις, γλώσσης

-εὐχερής καί γάρ αὕτη πρός ἁμαρτίαν -,

ἐπεί δι᾿ αὐτῆς μόνης καί τῶν μεγάλων

πολλοί ἀπεσφάλησαν ὁδοῦ εὐθείας

καί ἀπώλεσαν οὐρανῶν βασιλείαν.

(52) Ταύτης δέ πρῶτον φράξον τάς ἀκοάς σου,

ἀκούειν μηδέν τῶν αἰσχρῶν καί ματαίων,

καί τότε ἴσως κυριεύσεις καί ταύτης.

Ἄκουε μόνας πατρός σου νουθεσίας,

ποιοῦ ταπεινάς πρός αὐτόν ἀποκρίσεις

καί ὡς τῷ Θεῷ λέγε τούς λογισμούς σου

μέχρι προσβολῆς καί μηδέν ἀποκρύψῃς.

μηδέ τι πράξῃς ἄνευ γνώμης τῆς τούτου,

μηδέ κοιμηθῇς μήτε φάγῃς ἤ πίῃς.

Καί ὅτε ταῦτα φυλάξῃς ἐπί χρόνοις,

μηδέν δοκήσῃς μέγα κατωρθωκέναι˙

καί γάρ ἔσπειρας ἔν ἱδρῶτι καί κόπῳ,

οὔπω δέ καρπόν τῶν σῶν πόνων ἐδρέψω.

Μή οὖν πλανηθῇς ἤ δόξῃς εὑρηκέναι,

πρίν ἤ ὀφθαλμούς ψυχικούς ἐπικτήσῃ

καί σῆς καρδίας καθαρθῶσι τά ὦτα

τοῖς δάκρυσί σου ἐκπλυθέντα τοῦ ῥύπου

καί πνευματικῶς βλέπειν τε καί ἀκούειν

καί ἀλλοτριοῦσθαι ὅλας αἰσθήσεις ἄρξῃ,

καί γάρ θεάσῃ πολλά τῶν ἀνεκφράστων

καί ἀκούσεις πλείονα πανεξαισίως,

ἅ οὐ δυνήσῃ τῇ γλώσσῃ σου λαλῆσαι.

Φρικτόν οὖν θαῦμα πνευματικῶς ἀκούειν,

καί τό οὕτως βλέπειν δέ θαῦμα θαυμάτων!

Οὐδέν σαρκικόν ἐννοεῖ ποτε ὁ τοιοῦτος,

πατεῖ δέ τήν γῆν ὡς εἰς ἀέρα βαίνων,

πάντα τε ὁρᾷ μέχρι καί τῶν ἀβύσσων

καί κατανοεῖ τά ποιήματα πάντα,

γνωρίζει Θεόν, ἐκπλήττεται τῷ φόβῳ

καί ὡς ποιητήν προσκυνεῖ καί δοξάζει˙

μέγα τό γνωρίσαι δέ τήν δεσποτείαν,

(53) κἄν πάντες νομίζωσι τοῦτο εἰδέναι,

ἀπατῶνται δέ πλεῖστοι, μή ἀμφιβάλλῃς!

Τοῦτο ἴσασιν οἱ φωτισθέντες,

οἱ δ᾿ ἄλλοι πάντες, ὤ τῆς δεινῆς ἀγνοίας,

σκοτεινότεροί εἰσι καί τῶν δαιμόνων.

Ἀλλ᾿ ὦ Κύριε καί Κτίστα τῶν ἁπάντων,

ὅς ἐποίησας ζῷον θνητόν ἐκ γῆς με

καί ἐτίμησας χάριτι ἀθανάτῳ

καί ζῆν δέδωκας καί λαλεῖν καί κινεῖσθαι

καί δοξάζειν σέ, τόν Δεσπότην τῶν ὅλων,

αὐτός, Δέσποτα, δός μοι τῷ ταλαιπώρῳ

καί προσπίπτειν σοι καί αἰτεῖν τό συμφέρον.

Ἀγνοῶ καί γάρ, πῶς παρήχθην ἐν κόσμῳ

καί τί τά τῇδε, ἅ νομίζουσιν εἶναι˙

τίς ἡ ὅρασις ἡ ἐμή, ὦ Θεέ μου,

τί δέ τά ὁρώμενα, εἰπεῖν οὐκ ἔχω,

πῶς ἐματαιώθημεν ἄνθρωποι πάντες

καί κρίσιν ὀρθήν οὐκ ἔχομεν τῶν ὄντων.

Χθές ἦλθον πάντως καί αὔριον ὑπάγω

καί εἶναι δοκῶ ἀθάνατος ἐνταῦθα.

Ἔχειν σε Θεόν ὁμολογῶ τοῖς πᾶσιν,

ἀρνοῦμαι δέ σε τοῖς ἔργοις καθ᾿ ἑκάστην˙

διδάσκομαί σε ποιητήν εἶναι πάντων,

ἄνευ δέ σοῦ βιάζομαι πάντα ἔχειν.

Σύ βασιλεύεις τῶν ἄνω καί τῶν κάτω

κἀγώ μόνος σοι ἀντιπίπτειν οὐ φρίσσω˙

δός τῷ ἀπόρῳ, δός μοι τῷ παναθλίῳ

πᾶσαν ἀπορρίψασθαι ψυχῆς κακίαν,

ἥν φυσίωσις, ἥν ἔπαρσις ματαία

συνθλῶσιν ἅμα καί συντρίβουσιν, οἴμοι!

Δός ταπείνωσιν, δός χεῖρα βοηθείας

καί καθάρισον τόν ῥύπον τῆς ψυχῆς μου

(54) καί παράσχου μοι δάκρυα μετανοίας,

δάκρυα πόθου, δάκρυα σωτηρίας,

δάκρυα καθαίροντα ζόφον νοός μου

καί λαμπρόν με ἄνωθεν ἀποτελοῦντα,

τόν ὁρᾶν σε θέλοντα, τό φῶς τοῦ κόσμου,

τό φῶς τῶν ἐμῶν ὀφθαλμῶν, τοῦ ἀθλίου,

καί καρδίαν γέμουσαν κακῶν τοῦ βίου

ἔχοντος πολλῶν ἐκ θλίψεων καί φθόνου

τῶν δραματουργῶν τῆς ἐμῆς ἐξορίας

ἤ, μᾶλλον εἰπεῖν, τῶν ἐμῶν εὐεργετῶν,

τῶν δεσποτῶν μου, τῶν ἐμῶν ὄντως φίλων,

οἶς ἀντί κακῶν δός ἀγαθά, Χριστέ μου,

τά αἰώνια, τά καί πλούσια καί θεῖα,

ἅ ἡτοίμασας εἰς αἰῶνας αἰώνων

τοῖς σέ ποθοῦσι καί φιλοῦσιν ἐκθύμως.

Ε’.

Ἀλφάβητος τοῦ αὐτοῦ κατά στοιχεῖον διπλοῦς προτρέπων καί ὁδηγῶν εἰς τελειότητα βίου ἀναδραμεῖν τόν ἄρτι ἀπό τοῦ κόσμου ἀναχωρήσαντα. (55)

Ἀρχήν ποιήσας Χριστόν καί θερμήν πίστιν

οὕτως ἀναχώρησον ἀπό τοῦ κόσμου.

Βάδιζε φεύγων συγγενεῖς τε καί φίλους,

τοῦτο γάρ ὠφέλιμον τοῖς ἀρχαρίοις.

Γυμνός πρόσελθε τῶν ὑλῶν τῷ ἀΰλῳ,

οὐδέν μεῖζον εὑρήσεις εἰς συμμαχίαν.

Δειλίαν πᾶσαν ἀπό σοῦ ἀπορρίψας,

πρός δυνατόν γάρ προσέφυγες Δεσπότην.

Ἐλπίδα μᾶλλον προσλαβών ἀδιστάκτως,

καί γάρ κήδεται τῶν μικρῶν στρουθίων.

Ζυγόν βάστασον τόν ἐλαφρόν Κυρίου,

πολλή ἡ ἀντίδοσις γάρ τῶν μελλόντων.

Ἡμᾶς βροτούς ἅπαντας σῴζοντας δῶρον,

καί γάρ ἠγοράσθημεν αἵματι θείῳ˙

θεούς δεικνύντα δυνάμει τοῦ καλοῦντος,

τοῦτο γάρ ἡ σάρκωσις ἡ τοῦ Δεσπότου,

ἵν᾿ ἔργῳ γνῷς τῶν ἔργων τάς ἐκβάσεις˙

τό πάντων θαυμαστότερον τῶν ὁρωμένων!

Καλόν σοι κέρδος ἐκκοπή θελημάτων,

μάρτυρα δεικνύει σε τῇ συνειδήσει.

(56) Λόγους πατρός σου καί πρστάγματα πρᾶττε,

ὁδηγοῦσι γάρ τήν ὁδόν ἀπροσκόπως

μέχρι θανάτου˙ ὕψος γάρ τοῦτο μέγα!

Θεός φαίνεται διά σέ τοῦτο πρᾶξας.

Νόμιζε εἶναι εὐτελέστερος πάντων,

τοῦτο πρῶτόν σε ποιεῖ τῆς βασιλείας,

ξένος τε πτωχότερος, ταπεινότερος ἄλλων˙

μεγάλα ὄντως, εἰ ταῦτα κατορθώσῃς.

Ὅλος ὑπάρξῃς μιμητής τοῦ Δεσπότου,

τί δέ ὑπάρχει ἀγαθότερον τούτου;

Πάντα κατορθοῖ τό πενθεῖν καθ᾿ ἑκάστην,

γλυκύ γάρ τοῦτο ὑπέρ βρῶσιν καί πόσιν

ῥεόντων καί ἑστώτων διδάσκον γνῶσιν˙

ἀφιστᾷ γάρ πρότερον παντός τοῦ κόσμου.

Σιωπήν ἄσκει, τήν φυλάττουσαν ταῦτα,

ῥίζας κόπτει γάρ ἀνωφελεῖς παντοίας.

Τήν μνήμην ἔχει πάντοτε τοῦ θανάτου˙

αὕτη γάρ πρόξενος ταπεινώσεως πέλει˙

Ὑφ᾿ ὧν καθαρθείς καί αὐγασθείς καρδίαν

ὤ τοῦ θαύματος τοῦ ζητουμένου πᾶσι

φῶς ἀξιωθῇς ἰδεῖν καλῶς τό θεῖον,

βέλος γάρ ἐστιν ἄϋλον ἐξ ἀΰλου˙

Χριστός δέ ἐστιν ἡ τελεία ἀγάπη,

ὁ ἔχων αὐτήν θέσει Θεός ὑπάρχει,

ψυχάς φωτίζων τάς αὐτόν ἐκζητούσας˙

αὗται μόναι ζήσονται, μηδείς πλανάσθω!

Ὧ θεοποιός ἀγάπη, Θεός οὖσα!

Ἔκπληξις τοῦτο καί δυσεύρετον πρᾶγμα.

ΣΤ’.

Τετράστιχα τοῦ αὐτοῦ τόν πρός Θεόν αὐτοῦ ἐντεῦθεν δεικνύοντα ἔρωτα. (57)

Πῶς καί πῦρ ὑπάρχεις βλύζον,

πῶς καί ὕδωρ εἶς δροσίζον,

πῶς καί καίεις καί γλυκαίνεις,

πῶς φθοράν ἐξαφανίζεις;

Πῶς θεούς ποιεῖς ἀνθρώπους,

πῶς τό σκότος φῶς ἐργάζῃ,

πῶς ἀνάγεις ἐκ τοῦ ᾅδου,

πῶς θνητούς ἐξαφθαρτίζεις;

Πῶς πρός φῶς τό σκότος ἕλκεις,

πῶς τήν νύκτα περιδράσσῃ,

πῶς καρδίαν περιλάμπεις,

πῶς με ὅλον μεταβάλλεις;

Πῶς ἑνοῦσαι τοῖς ἀνθρώποις,

πῶς υἱούς Θεοῦ ἐργάζῃ,

πῶς ἐκκαίεις σου τῷ πόθῳ,

πῶς τιτρώσκεις ἄνευ ξίφους;

Πῶς ἀνέχῃ, πῶς βαστάζεις,

πῶς εὐθύς οὐκ ἀποδίδως,

πῶς ὑπάρχων ἔξω πάντων

βλέπεις πάντων τά πρακτέα;

(58) Πῶς μακράν ἡμῶν τυγχάνων

καθορᾷς ἑκάστου πρᾶξιν;

Δός ὑπομονήν σοῖς δούλοις,

μή καλύψῃ τούτους θλῖψις!

Ζ’.

Ἔντευξις τοῦ αὐτοῦ εἰς Θεόν˙ καί ὅπως Θεῷ συναπτόμενος καί δόξαν Θεοῦ ὁρῶν ἐν ἑαυτῷ ἐνεργοῦσαν ἐξεπλήττετο. (59)

Πῶς σε ἐντός μου προσκυνῶ, πῶς δέ μακράν σε βλέπω,

πῶς ἐν ἐμοί κατανοῶ, ἐν οὐρανῷ δ᾿ ὁρῶ σε;

Σύ μόνος οἶδας, ὁ ποιῶν ταῦτα καί λάμπων ὥσπερ

ἥλιος ἐν καρδίᾳ μου, τῇ ὑλικῇ, ἀΰλως.

Ὁ διαυγάσας μοι τό φῶς τῆς δόξης σου, Θεέ μου,

διά τοῦ ἀποστόλου σου καί μαθητοῦ καί δούλου,

τοῦ παναγίου Συμεών, αὐτός καί νῦν μοι λάμψον

καί δίδαξον ἐν Πνεύματι ὕμνους ἐκείνῳ ᾆσαι,

καινούς ὁμοῦ καί παλαιούς, θείους καί κεκρυμμένους,

ἵν᾿ ἐξ ἐμοῦ θαυμαστωθῇ ἡ γνῶσίς σου, Θεέ μου,

καί ἡ σοφία ἡ πολλή παραδειχθῇ μειζόνως˙

καί πάντες σε αἰνέσουσιν ἀκούσαντες, Χριστέ μου,

ὅτι καιναῖς ἐγώ λαλῶ γλώσσαις τῇ χάριτί σου.

Ἀμήν, γένοιτο, Κύριε, κατά τό θέλημά σου.

Ἐγώ πονῶ, ἐγώ ἀλγῶ τήν ταπεινήν ψυχήν μου,

ὅταν φανῇ ἐντός αὐτῆς λάμψαν τρανῶς τό φῶς σου˙

ὁ πόθος πόνος παρ᾿ ἐμοί καί καλεῖται καί ἔστιν.

Ἄλγος τῷ μή ἰσχύειν με ὅλον περιλαβεῖν σε

καί κορεσθῆναι, ὡς ποθῶ, ὑπάρχει μοι καί στένω˙

ὅμως ὅτι καί βλέπω σε, ἀρκετόν μοι καί τοῦτο

καί δόξα ἔσται καί χαρά καί στέφος βασιλείας,

(60) καί ὑπέρ πάντα τά τερπνά καί ποθεινά τοῦ κόσμου˙

τοῦτο καί τῶν ἀγγέλων με ὅμοιον ἀποδείξει,

ἴσως καί μείζοντα αὐτῶν, Δέσποτά μου, ποιήσει.

Εἰ γάρ ἀόρατος αὐτοῖς ὑπάρχεις τῇ οὐσίᾳ,

τῇ φύσει τε ἀπρόσιτος, ἐμοί δέ καθορᾶσαι,

πάντως καί τῇ τῆς φύσεώς σου μίγνυσαί μοι οὐσία˙

οὐ γάρ διΐσταται τά σά, οὐ τέμνονται δέ ὅλως,

ἀλλ᾿ ἡ φύσις οὐσία σου καί ἡ οὐσία φύσις.

Τῆς οὖν σαρκός σου μετασχών τῆς φύσεως μετέχω

καί τῆς οὐσίας ἀληθῶς τῆς σῆς μεταλαμβάνω,

συγκοινωνός θεότητος, ἀλλά καί κληρονόμος

γινόμενος ἐν σώματι, μείζων τῶν ἀσωμάτων

ὑπολαμβάνω, γίνομαι υἱός Θεοῦ, ὡς εἴπας,

οὐ πρός ἀγγέλους, πρός ἡμᾶς δέ, θεούς οὕτω καλέσας˙

Ἐγώ εἶπα˙ Θεοί ἐστε καί υἱοί Ὑψίστου πάντες.

Δόξα τῇ εὐσπλαγχνίᾳ σου καί τῇ οἰκονομίᾳ,

ὅτι ἄνθρωπος γέγονας Θεός ὤν κατά φύσιν,

ἀτρέπτως, ἀσυγχύτως τε μείνας τοῦτο κἀκεῖνο

καί θεόν με πεποίηκας, βροτόν ὄντα τήν φύσιν,

θέσει καί χάριτι τῇ σῇ διά τοῦ Πνεύματός σου

τά διεστῶτα ὡς Θεός παραδόξως ἑνώσας.

Η’.

Τίσι Θεός ἐμφανίζεται καί τίνες ἐν ἕξει γίνονται τοῦ καλοῦ διά τῆς τῶν ἐντολῶν ἐργασίας. (61)

Πῶς βλέπεις κεκρυμμένος ὤν, πῶς ἐφορᾷς τά πάντα,

πῶς οὐχ ὁρᾶσαι παρ᾿ ἡμῶν, ἡμᾶς ὁρᾷς δέ πάντας;

Ἀλλ᾿ οὐχί πάντας, οὕς ὁρᾷς, καί γινώσκεις, Θεέ μου,

ἀλλά τούς ἀγαπῶντάς σε μόνους φιλῶν γινώσκεις

καί κατ᾿ ἐξαίρετον αὐτοῖς σεαυτόν ἐμφανίζεις˙

ἥλιος κεκρυμμένος ὤν πάσῃ βροτείᾳ φύσει

ἐξανατέλλεις ἐν τοῖς σοῖς, ὁρᾶσαι παρ᾿ ἐκείνων,

καί ἀνατέλλουσιν ἐν σοί οἱ πρίν ἐσκοτισμένοι

πόρνοι, μοιχοί καί ἄσωτοι, ἁμαρτωλοί, τελῶναι.

Μετανοοῦντες γίνονται υἱοί φωτός σου θείου˙

τό φῶς δέ φῶς πάντως γεννᾷ, φῶς οὖν καὐτοί τελοῦσι,

τέκνα Θεοῦ, ὡς γέγραπται, θεοί τε κατά χάριν.

Ὅσοι καλῶς φυλάξουσι τάς θείας ἐντολά σους,

ὅσοι κόσμον ἀρνήσονται τόν μάταιον καί πλάνον,

ὅσοι γονεῖς καί ἀδελφούς μισήσουσιν ἀμίσως,

ὡς ξένους ἡγησάμενοι τῷ βίῳ παροδίτας,

ὅσοι γυμνοί γενήσονται πλούτου τε καί χρημάτων

καί τήν προσπάθειαν αὐτῶν ἀρνήσονται εἰς ἅπαν,

ὅσοι τήν δόξαν τήν κενήν, ἀνθρώπων τούς ἐπαίνους,

ἀπό ψυχῆς βδελύξονται διά τήν τῶν ἄνω δόξαν,

(62) ὅσοι θέλημα ἴδιον ἐξέκοψαν τελείως

καί ὡς ἄκακα πρόβατα ἐγένοντο τοῖς ποιμέσιν,

ὅσοι νεκροί τῷ σώματι πρός πᾶσαν κακήν πρᾶξιν

γεγόνασιν ἱδρώσαντες εἰς ἀρετῶν τούς πόνους

καί μόνῳ τῷ θελήματι ζῶντες τοῦ κυβερνήτου,

ὑπακοῇ νεκρούμενοι, ζωούμενοί τε αὖθις,

ὅσοι τῷ φόβῳ τοῦ Θεοῦ καί μνήμῃ τοῦ θανάτου

καθ᾿ ἑκάστην δακρύουσι νύκτα τε καί ἡμέραν

καί νοερῶς προσπίπτουσι τοῖς ποσί τοῦ Δεσπότου

ἔλεος ἐξαιτούμενοι καί ἄφεσιν σφαλμάτων˙

οὗτοι ἐν ἕξει γίνονται τοῦ καλοῦ διά πάσης

τῆς ἐργασίας τῶν καλῶν θρηνοῦντες καθ᾿ ἑκάστην

καί ἐπιμόνως κρούοντες ἔλεος ἐπισπῶνται.

Οὗτοι δεήσεσι συχναῖς, φωναῖς τε ἀλαλήλοις

καί τῶν δακρύων ταῖς ῥοαῖς ψυχήν ἐκκαθαίρουσι˙

καθαιρομένην δέ αὐτήν βλέποντες οἱ τοιοῦτοι

πῦρ πόθου προσλαμβάνονται καί πῦρ ἐπιθυμίας,

τοῦ τέλεον θεάσασθαι ταύτην ἐκκαθαρθεῖσαν.

Ἐπεί δέ τέλος τοῦ φωτός εὑρεῖν ἀδυνατοῦσιν,

ἀτέλεστος ἡ κάθαρσις ὑπάρχει τοῖς τοιούτοις˙

ὅσον γάρ καθαρθήσομαι καί λαμπρυνθῶ, ὁ τάλας,

ὅσον δ᾿ ἄν καί ὀφθήσεται τό καθαῖρόν με Πνεῦμα,

ἀρχή μοι πάντοτε δοκεῖ καί καθαρμοῦ καί θέας.

Ἐν ἀορίστῳ γάρ βυθῷ, ἐν ἀμετρήτῳ ὕψει

τίς ἐφευρεῖν δυνήσεται μεσότητα ἤ τέλος;

Οἶδα, ὅτι πολύ ἐστι, τό δέ ποσόν οὐκ οἶδα˙

ἐπιθυμῶ τοῦ πλείονος καί πάντοτε στενάζω,

ὅτι ὀλίγον τό δοθέν, εἰ καί πολύ ἡγοῦμαι,

πρός τό ὑπονοούμενον μακρόθεν μου τυγχάνειν,

ὅπερ ὁρῶν ἐπιθυμῶ, καί δοκῶ μηδέν ἔχειν,

μή ὅλως αἰσθανόμενος τοῦ δοθέντος μοι πλούτου.

Ὅτι ὁρῶ τόν ἥλιον, οὐ λογίζομαι τοῦτο˙

(63) καί πῶς; Ἄκουσον, πίστευσον, ὅπερ ἐγώ πανθάνω˙

γλυκύς ἐστιν ὁ ἥλιος, ἀρρήτως ἐν αἰσθήσει

ἕλκων εἰς πόθον τήν ψυχήν ἀνέκφραστον καί θεῖον.

Ὁρῶσα αὕτη φλέγεται καί καίεται τῷ πόθῳ

καί ὅλον τό φαινόμενον κατασχεῖν ἔνδον ταύτης

θέλει, ἀλλά οὐ δύναται καί λυπεῖται ἐν τούτῳ

καί οὐ λογίζεται καλόν ἤ ὁρᾶν ἤ πανθάνειν.

Ὅτε οὖν ὁ ὁρώμενος ἀχώρητος ὤν πᾶσιν,

ἀπρόσιτος ἐπαληθῶς θελήσει ἐλεῆσαι

τήν τεθλιμμένην μου ψυχήν καί τεταπεινωμένην,

αἴφνης, οἷος ὁρᾶταί μοι πρό προσώπου ἐκλάμπων,

τοιοῦτος ὅλος ἐν ἐμοί ὁρᾶται ἐξαστράπτων

καί ὅλος ὅλης με χαρᾶς, πάσης ἐπιθυμίας

ἐμπιπλᾷ καί γλυκύτητος, τόν ταπεινόν, τῆς θείας˙

ἀθρόα ἡ μεταβολή, ἡ ἀλλοίωσις ξένη,

τό ἐν ἐμοί τελούμενον ἀνέκφραστον τυγχάνει.

Εἰ γάρ τοῦτον τόν ἥλιον, ὅνπερ πάντες ὁρῶμεν,

ἔνδον ἐν τῇ καρδίᾳ τις ἔβλεψε κατελθόντα

καί ὅλον ἐνοικήσαντα καί λάμποντα ὡσαύτως,

οὐχί νεκρός τῷ θαύματι καί ἄφωνος ὑπῆρξε,

καί πάντες ἐξεπλάγησαν οἱ τοῦτον κατιδόντες;

Ὁ δέ τόν τούτου ποιητήν ὁρῶν φωστῆρος δίκην

ἐντός αὐτοῦ ἐκλάμποντα, ἐνεργοῦντα, λαλοῦντα,

πῶς ἄν οὐκ ἐκπλαγήσεται βλέπων, πῶς ἄν οὐ φρίξει,

πῶς ἄν οὐκ ἀγαπήσειε τόν τήν ζωήν διδόντα;

Ἄνθρωποι τούς ὁμοίους αὐτοῖς ἀνθρώπους ἀγαπῶσιν,

ὅταν τῶν ἄλλων πλέον τι δοκῶσιν ὑπερέχειν˙

τόν δέ τῶν πάντων ποιητήν, τόν ἀθάνατον μόνον,

τόν πᾶσι πάντα δυνατόν τίς ἰδών οὐ ποθήσει;

Ἐξ ἀκοῆς πιστεύσαντες ἠγάπησαν οἱ πλείους

καί δι᾿ αὐτόν ἀπέθανον οἱ ἅγιοι καί ζῶσιν˙

οἱ δέ καί θέας τῆς αὐτοῦ καί φωτός μετασχόντες,

(64) γνωσθέντες καί γνωρίσαντες αὐτόν, πῶς μή ποθοῦσιν;

Εἰπέ, πῶς οὐ πενθήσουσι δι᾿ αὐτόν ἀενάως,

πῶς οὐ καταφρονήσουσι κόσμου καί τῶν ἐν κόσμῳ;

Πῶς δέ οὐκ ἀπαρνήσονται πᾶσαν τιμήν καί δόξαν,

ὑπέρ τήν δόξαν τήν ἐν γῇ, ὑπέρ πᾶσαν τιμήν δέ

γενόμενοι, τόν ἔξω γῆς, ἔξω τῶν ὁρωμένων πάντων,

μᾶλλον δέ τόν ποιήσαντα τά ὁρώμενα πάντα,

ναί δή καί τά ἀόρατα, ποθήσαντες Δεσπότην

καί δόξαν τήν ἀθάνατον εὑρόντες καί λαβόντες

καί ἔχοντες ἀνελλιπῶς πᾶν ἀγαθόν ἐκεῖθεν,

ἀλλά καί πᾶσαν ἔφεσιν, πᾶσαν ἐπιθυμίαν

τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, τῶν πραγμάτων τῶν θείων;

Ἐξ αὐτῆς κατεπλούτησαν πηγῆς τῆς ἀειζώου,

ἧς κορεσθῆναι, Δέσποτα, δός καί ἡμῖν πλουσίως

καί πᾶσι τοῖς ζητοῦσί σε καίποθοῦσιν ἐκθύμως,

ὡς ἄν τρυφήσωμεν καὐτοί μετά τῶν σῶν ἁγίων

τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν εἰς αἰῶνας αἰώνων˙

ἀμήν.

Θ’.

Ὅτι ὁ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέτοχος γεγονώς ὑπό τοῦ φωτός καί τῆς δυνάμεως αὐτοῦ ἁρπαζόμενος ἐπάνω πάντων φέρεται τῶν παθῶν, μή βλαπτόμενος τῷ πλησιασμῷ ὑπ᾿ αὐτῶν. (65)

Αἴ, αἴ, Θεέ, Κύριε, παντοκράτορ!

Τίς χορτασθῇ σου τοῦ ἀοράτου κάλλους,

τίς ἐμπλησθῇ σου τῆς ἀκαταληψίας;

Τίς ἀξίως προρευθῇ τῶν ἐντολῶν σου

καί τό φῶς θεάσεται τοῦ σοῦ προσώπου

μέγα, θαυμαστόν, μή χωρούμενον ὅλως

ἐν τούτῳ τῷ βαρεῖ καί σκοτεινώδει κόσμῳ,

τό τόν ὁρῶντα ἀφαιρούμενον κόσμου

μετά σώματος, ὤ μυστηρίου ξένου!

Τίς ὁ τό τεῖχος παρελθών τῆς σαρκός αὐτοῦ,

τίς ὁ διαβάς τῆς φθορᾶς τό γνοφῶδες

καί κόσμον πάντα καταλείψας ἐκρύβη;

Βαβαί γνώσεως καί λόγων εὐτελείας!

Ποῦ γάρ ἐκρύβη ὁ τόν κόσμον περάσας

καί πάντων ἔξω γενόμενος, ὧν βλέπει;

Λέγε, σοφία σοφῶν ἠθετημένη,

ἵνα μή λέγω, Θεῷ μεμωραμένη,

ὡς φησί Παῦλος καί πᾶς τις Θεοῦ δοῦλος.

Οὗτος ἐπιθυμιῶν ἀνήρ τῶν τοῦ Πνεύματος,

οὗτος σώματι σώμασι πλησιάζων

(66) δύναται τῷ πνεύματι ἅγιος εἶναι˙

ἔξω γάρ κόσμου καί τῶν σωμάτων τούτων

οὐδέ ὄρεξίς ἐστι σαρκικοῦ πάθους,

ἀλλ᾿ ἀπαθείά τις. Ὁ ταύτην φιλήσας

καί ἐκ τοῦ φιλήματος ζωήν κερδήσας,

εἰ γάρ καί βλέπεις δῆθεν ἀσχημονοῦντα

καί πρός τήν πρᾶξιν ὥσπερ αὐτομολοῦντα,

νεκρόν τό σῶμα γίνωσκε τοῦτο πράττειν!

Οὐ λέγω δίχα ψυχῆς, δι᾿ ἧς κινεῖται,

ἀλλά τῆς κακῆς ἐκτός ἐπιθυμίας˙

ἡ γάρ ἡδονή τῆς καλῆς ἀπαθείας

καί τό ἐξ αὐτῆς φιλοῦν με φῶς ἀρρήτως

ὅλον μου τόν νοῦν ἐξιστῶν ἀφαρπάζει

καί γυμνόν αὐτόν κρατοῦν χειρί ἀΰλῳ

πεσεῖν οὐκ ἐᾷ τῆς αὐτοῦ με ἀγάπης

ἤ ἐννοῆσαι λογισμόν ἐμπαθείας,

ἀλλά κατασπάζεται ἀδιαλείπτως

καί τήν ψυχήν μου ὁ πόθος καταφλέγει

καί οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοί αἴσθησις ἄλλη.

Ὅσῳ γάρ κόπρου καθαρώτατος ἄρτος

τιμιώτερος καί ἡδύτερος πέλει,

τοσούτῳ πλέον ἀσυγκρίτως τά ἄνω

ὑπέρ τά κάτω τοῖς καλῶς γεγευμένοις.

Καταισχύνθητι τῶν σοφῶν ἡ σοφία,

ἡ τῆς ὄντως γνώσεως ἐστερημένη!

Ἡ γάρ ἁπλότης τῶν ἡμετέρων λόγων

ἔργῳ κέκτηται τήν ἀληθῆ σοφίαν

Θεῷ πλησιάζουσα καί προσκυνοῦσα,

ἐξ οὗ πᾶσα δίδοται ζωῆς σοφία,

δι᾿ ἧς ἀναπλάττομαι ἤ καί θεοῦμια

Θεόν καθορῶν εἰς αἰῶνας αἰώνων˙

ἀμήν.

Ι’.

Ὅτι ὁ θάνατος τῇ λύπῃ καί τῶν στερροτέρων καθάπτεται. (67)

Ἤκουσα πρᾶγμα ξένον καί πλῆρες θάμβους,

φύσιν ἄϋλον, τήν λίθου στερροτέραν,

ἶσον ἀδάμαντος καλουμένου παθοῦσαν,

ὅς μή μαλαχθείς ἤ πυρί ἤ σιδήρῳ

γέγονε κηρός ἐμπλεχθείς τῷ μολύβδῳ.

Ἄρτ᾿ ἐπίστευσα μικρόν ὕδατος ῥεῦμα

πέτρας τό στερρόν ἐγχρονίζον κοιλαίνειν

καί ὄντως οὐδέν ἄτρεπτον τῶν ἐν βίῳ.

Μηδείς μ᾿ ἐκ τοῦ νῦν ἀπατᾶν νομιζέτω!

Φεῦ τῷ βλέποντι τά φεύγοντα τοῦ βίου

ὡς κρατούμενα καί τερπομένῳ τούτοις!

Ταῦτα πείσεται, ἅπερ κἀγώ, ὁ τάλας.

Νύξ μ᾿ ἐχώρισεν ἀδελφοῦ γλυκυτάτου,

τό ἄτμητον φῶς τῆς ἀγάπης τεμοῦσα.

ΙΑ’

Ὅπως ὡράθη αὐτῷ Θεός ὡς Στεφάνῳ καί Παύλῳ τοῖς ἀποστόλοις, ἐνταῦθα ὁ πατήρ ἐκπληττόμενος διηγεῖται. (68)

Τί τό καινόν τοῦ θαύματος τοῦ καί νῦν γινομένου;

Θεός καί νῦν ἁμαρτωλοῖς ἄρα ὁρᾶσθαι θέλει,

ὁ πάλαι ἄνω ἀναβάς καί καθεσθείς ἐν θρόνῳ,

ἐν οὐρανῷ τῷ πατρικῷ, καί κεκρυμμένος πέλων;

Ἐκρύβη γάρ ἐξ ὀφθαλμῶν τῶν θείων ἀποστόλων

καί μόνος, ὡς ἠκούσαμεν, Στέφανος μετά ταῦτα

ἀνεῳγότας οὐρανούς εἶδε καί τότε εἶπεν˙

Ὁρῶ ἑστῶτα τόν Υἱόν ἐκ δεξιῶν τῆς δόξης

τῆς τοῦ Πατρός˙ καί παραυτά ὡς βλάσφημα λαλήσας

λιθοβολεῖται πρός αὐτῶν τῶν νομοδιδασκάλων

καί θνῄσκει νόμῳ φύσεως καί ζῇ εἰς τούς αἰῶνας.

Πλήν ἦν αὐτός ἀπόστολος, ἦν καί ἁγιασμένος

καί ἔμπλεως τοῦ Πνεύματος ὅλος τοῦ Παναγίου,

ἀρχή δέ τοῦ κηρύγματος καί πλῆθος τῶν ἀπίστων,

οἵ τῷ Χριστῷ πιστεύοντες διά τῶν ἀποστόλων

καί τήν χάριν ἐλάμβανον πίστεως οὖσαν δῶρον.

Νῦν δέ, τί ἄρα βούλεται τό ξένον τοῦτο πρᾶγμα,

τό ἐν ἐμοί γινόμενον, τί δέ ἄν θέλοι εἶναι

ἡ φοβερά κατάπληξις τοῦ νυνί τελουμένου;

Τίς ὁ ἄρτι δεικνύμενος τρόπος φιλανθρωπίας,

ξένος πλοῦτος χρηστότητος, ἄλλη πηγή ἐλέους,

(69) πολύ τό πλέον ἔχουσα τῶν πάλαι γεγονότων;

Πολλοί γάρ ἠλεήθησαν θείᾳ φιλανθρωπίᾳ,

πλήν καί αὐτοί προσέφερον ἴδιόν τι τήν πίστιν,

εἴτε καί ἄλλας ἀρετάς καί πράξεις ἀποδέκτους˙

ἐγώ δέ πάντων ἐμαυτόν τούτων ἐστερημένον

κατανοῶν ἐξίσταμαι καί φέρειν οὐκ ἰσχύω

τά εἰς ἐμέ γινόμενα, τόν ἄσωτον ἐκ μήτρας,

παρά Θεοῦ τοῦ κτίσαντος λόγῳ τήν πᾶσαν κτίσιν˙

ἅπερ καί φρίττω ἐννοεῖν, πῶς δέ καί λόγῳ γράψω;

Ποία χείρ λειτουργήσειε, ποῖος κάλαμος γράψει,

ποῖος λόγος ἐκφράσειε, ποία γλῶσσα ἐξείποι,

ποῖα χείλη λαλήσουσιν, ἅ ἐν ἐμοί ὁρῶνται

γινόμενα, τελούμενα δι᾿ ὅλης τῆς ἡμέρας;

Καί γάρ καί ἐν αὐτῇ νυκτί καί ἐν αὐτῷ τῷ σκότει

βλέπω Χριστόν τούς οὐρανούς φρικτῶς ἀνοίγοντά μοι,

αὐτόν τε παρακύπτοντα καί καθορώμενόν μοι

ἅμα Πατρί καί Πνεύματι, φωτί τῷ τρισαγίῳ,

ἕν ὄν ἐν τοῖς τρισί καί ἐν ἑνί τά τρία.

Αὐτά τό φῶς πάντως εἰσί, καί τό φῶς ἕν τά τρία,

ὅ καί ὑπέρ τόν ἥλιον φωτίζει τήν ψυχήν μου

καί καταλάμπει μου τόν νοῦν ὄντα ἐσκοτισμένον.

Οὐ γάρ ἑώρα μου ὁ νοῦς ἐξ ἀρχῆς, ἅ ἑώρα,

ἀλλά τυφλός, πιστεύσατε, ὑπῆρχον καί μή βλέπων,

καί διά τοῦτο πλέον με τό θαῦμα καταπλήττει,

ὅταν πώς μου τόν ὀφθαλμόν τοῦ νοός διανοίγῃ,

καί πως τό βλέπειν δίδωσι καί βλεπόμενον ἔστιν.

Αὐτός γάρ φῶς ἐν τῷ φωτί φαίνεται τοῖς ὁρῶσι

καί οἱ ὁρῶντες ἐν φωτί αὐτόν βλέπουσι πάλιν.

Ἐν φωτί γάρ τοῦ Πνεύματος βλέπουσιν οἱ ὁρῶντες,

καί οἱ ἐν τούτῳ βλέποντες τόν Υἱόν καθορῶσιν˙

ὁ δέ Υἱόν ἀξιωθείς ἰδεῖν Πατέρα βλέπει,

(70) Πατέρα δέ ὁ θεωρῶν σύν Υἱῷ πάντως βλέπει.

Ὅπερ καί νῦν, ὡς εἴρηται, ἐν ἐμοί ἐκτελεῖται,

καί τά ἀκατανόητα ποςῶς καταμανθάνω,

καί νῦν μακρόθεν καθορῶ τά ἀθέατα κάλλη

τῷ ἀπροσίτῳ τοῦ φωτός, τῷ ἀστέκτῳ τῆς δόξης

καταπληττόμενος σφοδρῶς, συνεχόμενος τρόμῳ,

πλήν ὅτι μίαν καθορῶ ἐξ ἀβύσσου σταγόνα.

Ὡς ἐν σταγόνι δέ τό πᾶν δείκνυται τῶν ὑδάτων,

ὁποῖον τήν ποιότητα καί ποταπόν τό εἶδος,

ὡς ἐξ ἄκρου τοῦ κρασπέδου ὅλον τό ὕφασμα

καί, ὥς φασιν, ἐξ ὀνύχων τό θηρίον, ὁ λέων,

οὕτως ὅλον ἐν ὀλίγῳ ἀσπαζόμενον βλέπω,

αὐτόν τ᾿ ἐκεῖνον προσκυνῶ, τόν Χριστόν καί Θεόν μου.

Εἶχον δ᾿ ἐν διανοίᾳ μου μικράν παραμυθίαν

τοῦ μή καταφλεχθῆναί με, τοῦ μή κατακαῆναι

ὥσπερ κηρός ἀπό πυρός, ὡς εἶπεν ὁ προφήτης,

τό μακρόθεν ὑπάρχειν με πυρός τοῦ ἀπροσίτου

καί σκότους μέσον ἵστασθαι καί κρύπτεσθαι ἐν τούτῳ,

ὅθεν ὡς ἐξ ὀπῆς μικρᾶς καί ὁρῶν ἰλιγγίων.

Ἐν τούτοις μου διάγοντος καί τόν νοῦν ἀσχολοῦντος

καί οἱονεί ἐν οὐρανῷ δοκοῦντος ἀτενίζειν

καί τρέμοντος, μή πλεῖόν με παραδεχθείς ἐκλείξῃ,

αὐτόν ἐκεῖνον εὕρηκα, ὅν μακρόθεν ἑώρων,

ὅν Στέφανος ἑώρακεν οὐρανῶν ἀνοιγέντων

καί Παῦλος πάλιν ὕστερον ἰδών ἀπετυφλώθη,

ὅλον ὡς πῦρ ἐπ᾿ ἀληθῶς μέσον ἐμῆς καρδίας.

Θροηθείς οὖν τῷ θαύματι καί τρομάξας μεγάλως

ἐξέστην, ὅλος ἐκλυθείς, ὅλος ἐξαπορήσας,

μή φέρων τε τό ἄστεκτον τῆς δόξης ἀπεστράφην,

ἐν τῇ νυκτί τε ἔφυγον αἰσθήσεων τῶν ὧδε

καί σκεπασθείς τοῖς λογισμοῖς ἀπεκρύβην ἐν τούτοις,

(71) ὥσπερ ἐν μνήματι ἐμβάς, καί ἀντί λίθου τοῦτο

τό σῶμα τό βαρύτατον ἐπιθείς ἐσκεπάσθην

καί ἀπεκρύβην τῷ δοκεῖν τόν πανταχοῦ παρόντα,

τόν πάλαι με ἐγείραντα νεκρόν καί τεθαμμένον.

Φρίξας γάρ καί μή ἰσχύων βλέπειν αὐτοῦ τήν δόξαν

ὑπεισελθεῖν προῄρημαι καί προσμεῖναι τῷ τάφῳ

καί κατοικεῖν μετά νεκρῶν, ζῶν αὐτός ἐν τῷ τάφῳ,

ἤπερ καταφλεχθῆναί με καί ἄρδην ἀπολέσθαι.

Ἐκεῖ πάντως καθήμενον δεῖ με θρηνεῖν ἀπαύστως,

καί κλαίειν χρή τόν ἄσωτον, ὅτι τοῦ ποθουμένου

ἀπέτυχον καί γέγονα κείμενος ἐν τῷ τάφῳ.

Ζῶν δέ νεκρός, ὑπόγειος, λίθῳ κακαλυμμένος

ζωήν εὗρον, Θεόν αὐτόν, τόν τήν ζωήν διδόντα,

ᾧ πρέπει δόξα καί τιμή νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας˙

ἀμήν.

ΙΒ’

Περί τοῦ ἑνός κατά πάντα τῆς τρισυποστάτου θεότητος θεολογία˙ καί δι᾿ ὧν τῇ ταπεινώσει χρώμενος λέγει περί ἑαυτοῦ, τῶν δοκούντων εἶναί τι ἐντρέπων τήν οἴησιν. (72)

Πῶς, ἅ ποτε ἠφάνισας, ἐν ἐμοί πάλιν ζῶσι

καί σκότους με καί θλίψεως ἐμπιπλῶσι, Θεέ μου;

Πάθη θυμοῦ τε κ αί ὀργῆς, ἐξ ὧν ἐγγίνεταί μοι

ἀναθυμίασις, ἀχλύς ἐπί τήν κεφαλήν μου,

καί πήρωσιν τοῖς νοεροῖς ὄμμασί μου ποιοῦσι,

καί γάρ, ὥσπερ καλύπτονται καί καμμύειν τῷ ζόφῳ,

οἴμοι, καταναγκάζονται, καί σοῦ ἀποστεροῦμαι,

φωτός, οὗ πᾶς ἐφίεται, ὀλίγοι δ᾿ ἐκζητοῦσιν.

Ἀλλά καί οἱ ἀξιωθέντες σου μετασχεῖν τῶν ἀρρήτων

καί ὑλικῶς μεταλαβεῖν ἐν ἀΰλῳ αἰσθήσει

μυστηρίων τῶν φοβερῶν καί τοῖς πᾶσιν ἀφράστων

γνῶναί τε τήν ἀόρατον ἐν ὁρωμένοις δόξαν

καί τό ξένον μυστήριον, ὅ ἐν κόσμῳ ἐπράχθη,

κομιδῇ ὀλιγώτεροί εἰσιν, εὖ οἶδα, πάντως˙

οἵ καί τούτων ἐγένοντο ἐν τρανεῖ θεωρίᾳ

παρά τοῦ ὄντος ἐν ἀρχῇ πρό πάντων τῶν αἰώνων

ἐκ τοῦ Πατρός σύν Πνεύματι Υἱοῦ, Θεοῦ καί Λόγου,

φωτός τρισσοῦ ἐν τῷ ἑνί, ἑνός ἐν τοῖς τρισί δέ.

Ἀμφότερα καί γάρ ἕν φῶς, Πατήρ, Υἱός καί Πνεῦμα,

ἄτμητον ὅν ἐν τοῖς τρισί προσώποις ἀσυγχύτως,

πλήν ἡνωμένοις καί αὐτοῖς κατά τήν θείαν φύσιν

ἀρχῆς, δόξης, δυνάμεως, θελήματος ὡσαύτως.

Τά τρία γάρ ὁρᾶταί μοι, ὡς ἐν ἑνί προσώπῳ

(73) ὡραῖοι δύο ὀφθαλμοί φωτός πεπληρωμένοι˙

προσώπου δίχα ὀφθαλμοί πῶς βλέψουσιν, εἰπέ μοι;

Πρόσωπον δ᾿ ἄνευ ὀφθαλμῶν οὐ χρή πάντως καλεῖσθαι,

λείπεται γάρ τοῦ πλείονος, ἤ εἰπεῖν μᾶλλον ὅλου˙

ἥλιος γάρ, εἰ στερηθῇ φωτός τῆς εὐπρεπείας,

ἀπολεῖται πρῶτος αὐτός, ἔπειτα κτίσις πᾶσα,

ἡ ὑπ᾿ αὐτοῦ τό λάμπεσθαι καί τό βλέπειν λαχοῦσα.

Οὕτω Θεός τοῖς νοητοῖς ἑνός εἰ στερηθείη,

εἴτε Υἱοῦ ἤ Πνεύματος, Πατήρ οὐκέτι ἔσται,

ἀλλ᾿ οὐδέ ζῶν ὑπάρξειεν ἀποβαλών τό Πνεῦμα,

ἐξ οὗ τοῖς πᾶσι δίδοται καί τό ζῆν καί τό εἶναι.

Σεβέσθω τοίνυν ἅπασα λογική ὄντως φύσις,

ὅση ὑπό τόν ἥλιον, ὅση δ᾿ ὑπέρθεν τούτου,

φύσιν τήν τρισυπόστατον ἀνερμήνευτον πάντῃ!

Θεοῦ γάρ οὔτε ὄνομα, οὐ φύσιν, οὐκ ἰδέαν,

οὐ μορφήν, οὐχ ὑπόστασιν τῶν ἀνθρώπων τις ἔγνω,

ἵνα εἴπῃ καί γράψῃ καί μεταδῷ τοῖς ἄλλοις,

ἀλλ᾿ ὥσπερ λάμπων ἥλιος τοῖς νέφεσιν εἰσδύνει

καί οὐχ ὁρᾶται μέν αὐτός, οὐδ᾿ ὅλως φωτί φαίνει,

ἀλλ᾿ ἀμυδρόν τοῖς ἐν τῇ γῇ τό φῶς αὐτοῦ παρέχει,

οὕτω μου νόει τόν Θεόν ἀφ᾿ ἡμῶν κεκρυμμένον

καί σκότος μέγα βαθύ πάντας ἡμᾶς κατέχον.

Ἀλλά τό θαυμαστότερον νόει πάντως ἐνταῦθα˙

Θεοῦ γάρ οὐ συστέλλεται τό φῶς, ὡς τοῦ ἡλίου,

ἀλλά λάμπει πανταχοῦ καί φωτίζει τά πάντα˙

καί μέσον ἐγώ τοῦ παντός περιέχομαι σκότει

καί τοῦ ἐμέ ποιήσαντος φωτός ἀποστεροῦμια.

Τίς οὖν ἐμέ μή κλαύσειε καί τίς ἄν οὐ πενθήσῃ

καί τίς οὐκ ἄν στενάξειεν ἐπ᾿ ἐμοί καί δακρύσῃ,

ὅτι Θεός ἐν ἅπασι καί πανταχοῦ ὑπάρχει

καί φῶς ὅλος αὐτός ἐστιν, ἐν ᾧ οὐκ ἔστιν ὅλως

οὐ τροπῆς ἀποσκίασμα, οὐ νυκτός παρουσία,

(74) οὐ σκότος παρεμποδισμός ἐγγίνεται εἰς ἅπαν,

ἀλλ᾿ ἐφήπλωται τῷ παντί καί ἀπροσίτως λάμπει

καί τοῖς ἀξίοις προσιτός καί ληπτός καθορᾶται,

ὀλίγον μέν, ὡς ἔφαμεν, πρός ὅλην τήν ἀκτῖνα

καί πρός τόν ἥλιον αὐτόν, ὅτε φανεῖται ὅλος,

πολύ δέ πάντως πρός αὐτούς τούς σκότει καθημένους,

ὅτι κατηξιώθησαν μικράν αὐγήν ἰδέσθαι.

Ἐγώ δέ, ὁ ταλαίπωρος, προτιμῶμια τό σκότος

καί μεριμνῶ τά ἐν αὐτῷ καί προστιθῶ τόν ζόφον,

καί γίνεται παχύτερον τῇ ταπεινῇ ψυχῇ μου,

ἐξ οὖ τά πάθη τρέφονται καί ἐν ἐμοί ζωοῦνται

καί δράκοντές μοι γίνονται καί ἑρπετά καί ὄφεις

διαταράσσοντες ἀεί τῆς ψυχῆς μου τά μέλη˙

καί γάρ ἡ δόξα δάκνει με, ἡ κενή καί ματαίᾳ,

καί τούς ὀδόντας πέπηγεν ἐν τῇ ἐμῇ καρδίᾳ˙

ἐξ ἧς ἀδυνατήσαντος καί ἐκλυθέντος ὅλως

ἦλθον κύνες οἱ ἄγριοι, ἦλθεν θηρίων πλῆθος,

καί εὑρόντα με κείμενον κατεμασήσαντό με.

Τρυφή γάρ καί ὁ ἔπαινος μυελόν καί τά νεῦρα

διέσπασάν μου, τῆς ψυχῆς ἰσχύν καί προθυμίαν.

Ἀφῃρηκότα ἀπ᾿ ἐμοῦ, οἴμοι, πῶς πάντα γράψω;

Οἴησιν δέ καί ὄκνον μοι ὡς λῃστάς ἐπιθέντες,

ἡδονήν τε καί μέριμναν, πῶς ἀνθρώποις ἀρέσω,

ἀπ᾿ ἐναντίας σύροντες διεμερίσαντό με˙

ἡ μέν τήν σωφροσύνην μου καί τό νηφάλιόν μου,

ἡ δέ τά ἔργα τά καλά καί πράξεις τάς ἐνθέους

ἐφ᾿ ἑαυτάς δεικνύοντες νεκρόν ἀπέδειξάν με,

οἴησιν, τό παράδοξον καί θαυμαστόν καί μέγα,

καταλιπόντες ἐν ἐμοί τῷ κατερρυπωμένῳ.

Πῶς γάρ, εἰπέ, οὐ θαυμαστόν, πῶς οὐ πλῆρες ἐλέους,

ὅτι τοσαῦτα πάθη με ἐπιπεσόντα αἴφνης

καί πάσης ἀρετῆς γυμνόν καί νεκρόν δείξαντά με

(75) ἔλαθον πάλιν ἐμαυτόν μηδέν τῶν γενομένων

ἐπεγνωκώς, ἀλλ᾿ οἴομαι μείζων πάντων ὑπάρχειν

καί ἀπαθής καί ἅγιος καί σοφός θεολόγος,

δικαίως καί τιμώμενος παρά πάντων ἀνθρώπων,

ἀλλά καί ἐπαινούμενος, ὡς ἄξιος ἐπαίνων

ἅπαντας προσκαλούμενος δοκῶ τιμήν συνάγειν.

Συναγομένων γάρ αὐτῶν ἐγώ φυσῶμαι πλέον

καί συχνῶς περιβλέπομαι, μή πού τις ἀπελείφθη,

ὅστις οὐ παραγένετο καί ἐθεάσατό με˙

καί εἴ που εὑρεθείη τις παραβλεψάμενός με,

μνησικακῶ καί λοιδορῶ καί διασύρω τοῦτον,

ὅπως ἀκούσας καί αὐτός μή φέρων μου τούς ψόγους

ἔλθῃ, προσαγορεύσῃ με, φανῇ ὑπόσδονδός μου

καί ὡς κἀκεῖνος χρῄζει μου τῆς εὐχῆς καί ἀγάπης,

καί λέγω πάντας τούς λοιπούς˙ Ἔρχεται καί ὁ δεῖνα

καί τάς εὐχάς κομίζεται καί τούς λόγους ἀκούει

καί τήν διδασκαλίαν μου – φεῦ μοι τῆς εὐπηθείας!

Πῶς οὖν βλέπω γύμνωσιν τῆς ἀθλιότητός μου

καί τῶν πληγῶν αἰσθάνομαι καί λυποῦμαι καί κλαίω

καί ἴασιν ἐπιζητῶ ἀνακλιθείς ξενῶνι

καί ἰατρούς παρακαλῶ δεικνύς τούς μώλωπάς μου,

ἀπογυμνώσας τε αὐτοῖς καί τά κρυπτά μου πάθη,

ὡς ἄν ξηρία, ἔμπλαστρα καί καύστρας ἐπιθῶσι,

καί ὑπομείνω καρτερῶς διά τήν ἴασίν μου,

ἀλλά καί μᾶλλον προστιθῶ τραύματα καθ᾿ ἑκάστην;

Ἀλλ᾿, ὦ Θεέ μου, οἴκτειρον ἐμέ πεπλανημένον

καί φόβον σου ἐμφύτευσον ἐν τῇ ἐμῇ καρδίᾳ,

ἵνα τόν κόσμον φύγοιμι κατά τάς ἐντολάς σου

καί μῖσος ἔξω πρός αὐτόν καί συσταλῶ ἐμφρόνως,

καί μή ἐάσῃς με, Χριστέ, μέσον τούτου πλανᾶσθαι,

ὅτι σέ μόνον ἀγαπῶ μήπω σε ἀγαπήσας,

καί σοῦ μόνου προσδοκῶ τάς ἐντολάς φυλάττειν,

ὅλως ὤν ἐν τοῖς πάθεσι, μηδέ ἐπεγνωκώς σε.

Τίς γάρ τῶν ἐπιγνόντων σε χρῄζει δόξης τοῦ κόσμου;

(78) Ἄλλο καί γάρ τό θέλημα σαρκός ῥευστῆς ὑπάρχει,

ἕτερον δέ τοῦ Πνεύματος, καί ἄλλο τῆς ψυχῆς μου.

Πλήν οὐ τριπλοῦς, ἀλλά διπλοῦς, ὡς ἄνθρωπος, ὑπάρχω˙

ἡ ψυχή μου συνδέδεται ἀρρήτως τῇ σαρκί μου,

πλήν οὐ ζητεῖ τά ἑαυτοῦ ἕκαστον καταλλήλως,

οἷον φαγεῖν τε καί πιεῖν, οἷον τό καθευδῆσαι,

ἅ καί σαρκός θελήματα χοϊκά εἶναι λέγω.

Ἐπεί δέ πάλιν χωρισθέν ψυχῆς οὐδέν ζητεῖ τοιοῦτον,

ἀλλά νεκρόν, ἀναίσθητον, ὥσπερ πηλός τυγχάνει,

τό πᾶν ψυχῆς εἶναι δοκῶ, ἕν θέλημα ἀνθρώπου.

Ὁ οὖν τῷ Θείῳ Πνεύματι τό ἴδιον ἑνώσας

θεοειδής ἐγένετο Χριστόν λαβών ἐν στέρνοις,

Χριστιανός ἀπό Χριστοῦ, Χριστόν μεμορφωμένον

ἔχων ἐν ἑαυτῷ πάντως τόν ἄληπτον καί μόνον,

τόν ἀληθῶς ἀπρόσιτον τοῖς ποιήμασι πᾶσιν.

Ἀλλ᾿, ὦ φύσις ἀμόλυντε, οὐσία κεκρυμμένη,

φιλανθρωπία ἄγνωστε τοῖς πλείοσιν ἀνθρώποις,

ἔλεος οὐχ ὁρώμενον τοῖς ἀφρόνως βιοῦσιν,

οὐσία ἀναλλοίωτε, ἄτμητε, τρισαγία,

φῶς ἁπλοῦν καί ἀνείδεον, ἀσύνθετον εἰς ἅπαν,

ἀσώματον, ἀχώριστον, ἄληπτον πάσῃ φύσει,

πῶς καθωράθης ὡς ἐγώ, ἐγνώσθης τοῖς ἐν σκότει

καί ἐκρατήθης ἐν χερσί μητρός σου τῆς ἁγίας,

καί ἐδεσμεύθης ὡς φονεύς, ἔπαθες ὡςκακοῦργος

σωματικῶς, ὦ βασιλεῦ, θέλων πάντως με σῶσαι

καί πάλιν ἐπαναγαγεῖν εἰς παράδεισον δόξης;

Τοῦτο οἰκονομία σου, τοῦτο ἡ παρουσία,

τοῦτο ἡ εὐσπλαγχνία σου καί ἡ φιλανθρωπία,

ἡ γενομένη δι᾿ ἡμᾶς, πάντας ἀνθρώπους, Λόγε,

πιστούς, ἀπίστους, ἐθνικούς, ἁμαρτωλούς, ἁγίους˙

κοινή γάρ πάντων γέγονεν ἡ ἐπιφάνειά σου,

σωτηρία καί λύτρωσις ζώντων καί τῶν θανόντων.

(79) Τό δέ κρυπτῶς γινόμενον ἐν ἐμοί τῷ ἀσώτῳ

καί μερικῶς τελούμενον ἐν γνωστῇ ἀγνωσίᾳ

-γνωστῇ μέν πάντως παρ᾿ ἐμοί, ἀγνώστῳ δέ τοῖς ἄλλοις-,

ποία γλῶσσα λαλήσειε, ποῖος νοῦς ἑρμηνεύσῃ,

ποῖος λόγος ἐκφράσειεν, ἵνα καί χείρ μου γράψῃ;

Φρικτόν γάρ ὄντως, Δέσποτα, φρικτόν καί ὑπέρ λόγον,

ὅτι ὁρᾶταί μοι τό φῶς, ὅ ὁ κόσμος οὐκ ἔχει,

καί ἀγαπᾷ με ὁ μή ὤν ἔνδον τούτου τοῦ κόσμου,

καί ἀγαπῶ τόν μηδαμοῦ ὄντα ἐν ὁρωμένοις.

Ἐπί τῆς κλίνης κάθημαι ἔξωθεν ὤν τοῦ κόσμου

καί μέσον ὤν τῆς κέλλης μου τόν ἔξωθεν τοῦ κόσμου

ὄντα τε καί γενόμενον βλέπω, ᾧ καί ὁμιλῶ

- εἰπεῖν δέ τόλμα – καί φιλῶ, φιλεῖ με καί ἐκεῖνος,

ἐσθίω, τρέφομαι καλῶς μόνῃ τῇ θεωρίᾳ

καί συνενούμενος αὐτῷ οὐρανούς ὑπερβαίνω

καί τοῦτο οἶδα ἀληθές καί βέβαιον ὑπάρχειν,

τό ποῦ τό σῶμα τότε δέ ὑπάρχει, οὐ γινώσκω.

Οἷδα, ὅτι κατέρχεται ὁ ὑπάρχων ἀκίνητος˙

οἶδα, ὅτι ὁρᾶταί μοι ὁ τυγχάνων ἀόρατος˙

οἶδα, ὁ πάσης κτίσεως ἀποκεχωρισμένος

ἔνδον αὐτοῦ λαμβάνει με καί ἐν ἀγκάλαις κρύπτει,

καί ἐκ παντός εὑρίσκομαι ἔξω τότε τοῦ κόσμου.

Ἐγώ δέ πάλιν, ὁ βροτός καί μικρός ἐν τῷ κόσμῳ,

ἐντός μου ὅλον καθορῶ τόν ποιητήν τοῦ κόσμου,

καί οἶδα, ὡς οὐ θνήξομαι ἔνδον ζωῆς τυγχάνων,

καί ὅλην ἔχω γτήν ζωήν βλυστάνουσαν ἐντός μου˙

ἐν τῇ καρδίᾳ μου ἐστίν, ἐν οὐρανῷ δ᾿ ὑπάρχει,

ὦδε κἀκεῖ ὁρᾶταί μοι ἐπίσης ἀπαστράπτων.

Ὅπως δέ ταῦτα γίνονται, πῶς ἄν καλῶς νοήσω,

πῶς δ᾿ ἐξειπεῖν σοι δυνηθῶ, ὅσα νοῶ καί βλέπω;

Εἰσί γάρ ὄντως ἄφθεκτα καί ἄρρητα εἰς ἅπαν,

ἅ ὀφθαλμός οὐχ ἑώρακεν, οὐκ ἀκήκοεν οὖς δέ,

(80) ἐπί καρδίαν σέ ποτέ οὐκ ἐνέβη σαρκίνην.

Εὐχαριστῶ σοι, Δέσποτα, ὅτι ἠλέησάς με

καί δέδωκας ἰδέσθαι με ταῦτα καί οὕτως γράψαι,

τοῖς μετ᾿ἐμοῦ κηρῦξαί τε τήν σήν φιλανθρωπίαν,

ἵνα καί νῦν μυηθῶσι λαοί, φυλαί καί γλῶσσαι,

ὅτι τούς πάντας ἐλεεῖς θερμῶς μετανοοῦντας

ἴσον τοῖς ἀποστόλοις σου καί πᾶσι τοῖς ἁγίοις,

εὐεργετεῖς τε καί τιμᾷς καί δοξάζεις, Θεέ μου,

ὡς μετά πόθου σέ μόνον βλέποντας, τόν ποιητήν τοῦ κόσμου,

ᾧ πρέπει δόξα καί τιμή, κράτος, μεγαλωσύνη,

ὡς βασιλεῖ τε καί Θεῷ τοῦ παντός καί Δεσπότῃ

νῦν καί ἀεί διά παντός εἰς αἰῶνας αἰώνων˙

ἀμήν.

ΙΔ’.

Εὐχαριστία πρός Θεόν τῶν δωρεῶν ἕνεκα, ὧν παρ᾿ αὐτοῦ ἠξιώθη˙ καί ὅτι φρικτόν καί ἀγγέλοις τό τῆς ἱερωσύνης καί ἡγουμενείας ἀξίωμα. (81)

Ἐγώ, κἄν θέλω, Δέσποτα, λαλῆσαι οὐκ ἰσχύω.

Τί γάρ ὅλως καί φθέγξομαι ἀκάθαρτος ὑπάρχων

καί λογισμοῖς καί πράξεσι καί ἐννοίαις ἁπάσαις;

Πλήν τήν ψυχήν τιτρώσκομαι, φλέγομαι τά ἐντός μου

ἐπιθυμῶν λαλῆσαί σοι, κἄν ποσῶς, ὁ Θεός μου.

Βλέπω, καί γάρ ἐπίστασαι τά ἐμά, ὦ Θεέ μου,

ὅτι τά μέλη ἅπαντα σώματος καί ψυχῆς μου

ἐμίανα ἐκ γενετῆς, ὅλος ὤν ἁμαρτία.

Τεκμαίρομαι τό ἔλεος καί τήν φιλανθρωπίαν

καί τά καλά σου τά πολλά, ἅ εἰς ἐμέ εἰργάσω,

καί ἄφωνος καθίσταμαι μικροῦ ἀπογινώσκων

καί θλίβομαι διηνεκῶς λυπούμενος, ὁ τάλας,

ὅτι ἀνάξιός εἰμι τῶν ἀγαθῶν σου πάντων.

Ὁπόταν ἔλθω εἰς ἐμαυτόν καί κατά νοῦν θελήσω

ἀναλογίσθαι, Χριστέ, τά πλήθη τῶν κακῶν μου,

καί ὅτι ἕν ἀγαθόν οὐκ ἔπραξα ἐν βίῳ,

ἀντί δέ τῶν κολάσεων, ὀργῆς σου τῆς δικαίας,

ὧν ὑπομεῖναι ἔμελλον ὡς πολλά σε λυπήσας,

τοσούτων μᾶλλον ἀγαθῶν νῦν κατηξίωσάς με,

ἔρχομαι εἰς ἀπόγνωσιν, φοβοῦμαί σου τό κρῖμα,

ὅτι καί μᾶλλον προστιθῶ πταίσματα καθ᾿ ἑκάστην,

(82) καί τό πολύ σου ἔλεος καί τήν φιλανθρωπίαν

τρέμω μή τρέψῃς εἰς θυμόν μείζονος τιμωρίας,

ὅτι εὐεργετούμενος ἀχαριστῶ σοι πλέον,

δοῦλος ὑπάρχων πονηρός σου, τοῦ καλοῦ Δεσπότου.

Πάντα οὖν τἆλλα, Κύριε, ὑπομονήν παρεῖχον,

ἐλπίδα προξενοῦντά μοι ζωῆς τῆς αἰωνίου˙

οὗ ἕνεκεν καί ἔχαιρον πολλά, ὡς οἶδας μόνος,

θαρρῶν εἰς τήν χρηστότητα καί εἰς τό ἔλεός σου.

Διά γάρ τοῦτο ἐκ παντός ἦρές με ἐκ τοῦ κόσμου

καί πάντων ἀπεχώρισας συγγενῶν τε καί φίλων,

ὅπως καί ἐλεήσῃς με καί σώσῃς με, Χριστέ μου˙

τοῦτο πληροφορούμενος παρά τῆς χάριτός σου

εἶχον χαράν ἀπλήρωτον και βεβαίαν ἐλπίδα.

Τά δύο δέ τά ἔσχατα ὅπως εἴπω, οὐκ οἶδα,

ἅ εἰς ἐμέ εὐδόκησας γενέσθαι, Βασιλεῦ μου,

καί τήν ψυχήν μου καί τόν νοῦν λόγου ἀποστεροῦσι

καί ἐνεργείας παύσουσι καί φρονήσεις ἁπάσας,

ἀλλά καί τῷ μεγέθει σου βαρύνουσι τῆς δόξης

καί παύσασθαι παρά μικρόν πείθουσί με, Σωτήρ μου,

μηδέν λαλεῖν,μηδέν ποιεῖν, μηδέ ἅπτεσθαι τούτων,

καί ἀπορῶ ἐν ἐμαυτῷ καί θαυμάζων λυποῦμια.

Πῶς τοῖς τοιούτοις ἐμαυτόν πράγμασιν ἀπορρήτοις

ἐξέδωκα διακονεῖν καί λειτουργεῖν, ὁ τάλας;

Ἐν οἷς ἄγγελοι φρίττουσιν ἀδεῶς ἀτενίσαι,

προφῆται ἐδειλίασαν ἐνωτισθέντες ἅμα

δόξης τό ἀκατάληπτον καί τῆς οἰκονομίας˙

ἀπόστολοι καί μάρτυρες καί διδασκάλων πλῆθος

βοῶσι καί κραυγάζουσιν ἑαυτούς ἀναξίους

διαρρήδην κηρύττοντες ἅπασι τοῖς ἐν κόσμῳ.

Ἐγώ δέ πῶς, ὁ ἄσωτος, καί πῶς ἐγώ, ὁ πόρνος,

καί πῶς ἐγώ, ὁ ταπεινός, γενέσθαι ἠξιώθην

καί ἀδελφῶν ἡγούμενος, τῶν θείων μυστηρίων

(83) ἱερουργός καί λειτουργός τῆς ἀχράντου Τριάδος;

Ὅπου γάρ ἄρτος σαρκός καί τοῦ αἵματος, Λόγε,

ἐκεῖ ὑπάρχεις σύ αὐτός, ὁ Θεός μου καί Λόγος,

καί ταῦτα σῶμα γίνεται σόν ἀληθῶς καί αἷμα

ἐπελεύσει τοῦ Πνεύματος καί δυνάμει Ὑψίστου˙

καί τολμῶντες ἁπτόμεθα θεοῦ τοῦ ἀπροσίτου,

μᾶλλον δέ τοῦ οἰκοῦντος ἐν φωτί ἀπροσίτῳ,

οὐ μόνον φύσει τῇ φθαρτῇ ταύτῃ καί ἀνθρωπίνῃ,

ἀλλά καί πάσαις νεοραῖς στρατιαῖς τῶν ἀγγέλων.

Τοῦτο οὖν τό ἀπόρρητον, τοῦτο τό ὑπέρ φύσιν

ἔργον τε καί ἐγχείρημα, ὅπερ ποιεῖν ἐτάχθην,

πείθει με καί τόν θάνατον πρό ὀφθαλμῶν μου βλέπειν˙

ὅθεν ἀφείς τό ἥδεσθαι τῷ τρόμῳ συνεσχέθην

εἰδώς, ὅτι ἀδύνατον ἐμοί καί πᾶσιν, οἶμαι,

τό κατ᾿ ἀξίαν λειτουργεῖν καί βίον οὕτως ἔχειν

ἀγγελικόν ἐν σώματι, μᾶλλον δ᾿ ὑπέρ ἀγγέλους,

ἵν᾿ ὁ λόγος ἔδειξε καί ἡ ἀλήθεια ἔχει,

καί οἰκειότερος αὐτῶν γένηται κατ᾿ ἀξίαν

ὡς καί χερσίν ἁπτόμενος καί στόματι ἐσθίων,

ὅνπερ ἐκεῖνοι φρίττοντες παρίστανται σύν τρόμῳ.

Τό δέ κρῖμα τῶν ἀδελφῶν, οὕς τέταγμαι ποιμαίνειν,

ποία ψυχή βαστάσειε, ποῖος νοῦς εὐπορήσῃ

ἀκατακρίτως μετελθεῖν ἑνός ἑκάστου γνώμην

καί πάντα τά παρ᾿ ἑαυτοῦ ἀνελλιπῶς εἰσφέρειν

καί ἐξελέσθαι κρίματος ἑαυτόν τοῦ ἐκείνων;

Οὔ μοί δοκεῖ πως δυνατόν ἀνθρώποις εἶναι τοῦτο˙

πείθομαι οὖν βούλομαι μαθητής εἶναι μᾶλλον

ἑνός δουλεύων θέλημα, ἑνός ἀκούων λόγους,

καί ὑπέρ τούτου τοῦ ἑνός μόνον ὑφέξειν λόγους,

ἤ τρόποις καί θελήμασι δουλεύειν τῶν πλειόνων

(84) καί τούτων γνώμας ἐρευνᾶς καί βουλάς ἐξευρίσκειν

καί πράξεις τε καί λογισμούς ἐξιχνιάζειν πλέον,

ἐπεί καί κρίσις μένει με καί δοῦναι μέλλω λόγους,

ἀνθ᾿ ὧνπερ ἡμαρτήκασιν, οὕς ἔγωγε ποιμαίνειν

λόγοις ἀρρήτοις τοῦ Θεοῦ πάντως ᾑρέθην μόνος.

Ἕκαστος γάρ κριθήσεται καί λόγους πάντως δώσει,

ὧν ἔπραξεν αὐτός, εἴ τι χρηστόν ἤ φαῦλον,

ὑπέρ ἑκάστου λόγον δέ μόνος ἐγώ παρέξω˙

καί πῶς σωθῆναι βούλομαι ἤ πῶς ἐλεηθῆναι,

ὁ μηδέ κἄν ὑπέρ ἐμῆς μιᾶς ψυχῆς ἀθλίας

ἔχων ὅλως ἐνδείξασθαι ἔργον πρός σωτηρίαν;

Καί γάρ, πληροφορήθητι, οὐκ ἔχων, ὅ,τι φράσσω,

οὐδέ γάρ ἔπραξά ποτε ἔργον μικρόν ἤ μέγα,

δι᾿ οὗ καί μέλλω σῴζεσθαι πυρός τοῦ αἰωνίου.

Ἀλλ᾿ ὦ φιλάνθρωπε Σωτήρ, εὔσπλαγχνε, ἐλεήμων,

θείαν μοι δός τῷ ταπεινῷ δύναμιν, ὥστε λόγῳ,

οὕς δέδωκάς μοι ἀδελφούς, ποιμαίνειν ἐν συνέσει,

καθοδηγεῖν ἐπί νομάς τῶν νόμων σου τῶν θείων

καί ἀνασῴζειν εἰς μονάς τῆς ἄνω βασιλείας

σώους, ἀπήμονας, φαιδρούς τῶν ἀρετῶν τῷ κάλλει,

ἀξίους τε προσκυνητάς τοῦ φοβεροῦ σου θρόνου˙

κἀμέ δέ τόν ἀνάξιον προσλαβοῦ ἐκ τοῦ κόσμου,

εἰ καί κατάστικτον πολλαῖς ἁμαρτιῶν αἰκίαις,

ἀλλ᾿ ὅμως λάτριν ἅμα σόν καί ἀχρεῖον οἰκέτην,

καί τοῖς χοροῖς τῶν ἐκλεκτῶν, οἷς κρίμασι γινώσκεις,

συγκαταρίθμησον ὁμοῦ μετά τῶν μαθητῶν μου,

ἵν᾿ ἅμα πάντες βλέπωμεν τήν δόξαν σου τήν θείαν

καί τῶν ἀφράστων σου, Χριστέ, ἀγαθῶν ἐντρυφῶμεν.

Σύ γάρ εἶ ἡ ἀπόλαυσις, ἡ τρυφή καί τό κλέος

τῶν ἀγαπώντων σε θερμῶς εἰς αἰῶνας αἰώνων˙

ἀμήν.

ΙΕ’.

Ὅπως βλέπων τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ ἐνηργεῖτο ὑπό τοῦ Παναγίου Πνεύματος, καί ὅτι τό Θεῖον ἐντός καί ἐκτός ἐστι τοῦ παντός, ἀλλά καί ληπτόν τε καί ἄληπτον τοῖς ἀξίοις, καί ὅτι οἶκος Δαυίδ ἡμεῖς ἐσμεν, καί ὅτι εἰς πολλά γινόμενος ὁ Χριστός καί Θεός ἡμῶν μέλη εἷς ἐστι καί ὁ αὐτός καί μένων ἀμέριστος. (85)

Ἀποκαλυπτομένου σου, Δέσποτα τῶν ἁπάντων,

καί δόξαν τοῦ προσώπου σου τρανότερον δεικνύντος

ὅλος τρόμῳ συνέχομαι ἄνωθεν καθορῶν σε,

ὡς ἐφικτόν ἐστιν ἐμοί, τῷ ταπεινῷ τήν φύσιν,

καί φόβῳ συνεχόμενος ἐκπλήττομαι καί λέγω˙

Ὑπέρ κατάληψιν ἐμήν πάντα τά σά, Θεέ μου,

καί γάρ εἰμι ἀκάθαρτος, ἀνάξιος εἰς ἅπαν

τοῦ βλέπειν σε, τόν καθαρόν καί ἅγιον Δεσπότην,

ὅν εὐλαβοῦνται ἄγγελοι καί λειτουργοῦσι τρόμῳ,

καί ἀπό τοῦ προσώπου σου κλονεῖται πᾶσα κτίσις.

Ὅταν δέ ταῦτα εἴποιμι καί ὀφθαλμούς καμμύσω,

τουτέστι κάτω μου τόν νοῦν ἀποστρέψω, μή βλέπειν

ἤ καθορᾶν δυνάμενος τήν ἄστεκτόν σου θέαν,

τότε θρηνῶ στερούμενος τοῦ κάλλους σου, Θεέ μου,

μή φέρων σοῦ τόν χωρισμόν, τοῦ φιλανθρώπου μόνου.

Θρηνοῦντα δέ καί κλαίοντα ὅλον με περιλάμπεις,

βαβαί, καί καταπλήττομαι καί ἐπί πλεῖον κλαίω,

τό πρός ἐμέ σου εὔσπλαγχονον τόν ἄσωτον θαυμάζων.

Τότε βλέπω τοῦ σώματος πολλήν ἀσχημοσύνην

(86) καί τήν ἀναξιότητα ψυχῆς μου τῆς ἀθλίας,

καί ταῦτα τεκμαιρόμενος ἐξίσταμαι κραυγάζων˙

Τίς οὖν ἐγώ εἰμι, Θεέ καί ποιητά τῶν ὅλων,

καί τίς ὅλως πεποίηκα ἀγαθόν ἐν τῷ βίῳ,

ἤ ποίαν ὅλως σοῦ ποτε ἐντολήν εἰργασάμην,

ὅτι τοιαύτῃ δόξῃ με τόν ταπεινόν δοξάζεις;

Καί πόθεν ἤ καί διά τί οὕτως με περιλάμπειν,

τόν ἄθλιον, ἠξίωσας ἐν νυκτί καί ἡμέρᾳ;

Μή γάρ ποτε ἐδίψησα σέ ζητῶν, Βασιλεῦ μου,

μή γάρ ἐκακοπάθησα σῶν ἐντολῶν τοῖς πόνοις,

μή πειρασμούς ὑπέμεινα καί μάστιγας, ὡς πάντες

οἱ ταῦτα καρτερήσαντες ἅγιοι ἀπ᾿ αἰῶνος,

ὅπως ἐκείνοις με, Χριστέ, συναριθμήσας σώσῃς;

Οὐ γάρ τῶν ἔργων με χωρίς σύ ῥᾳθυμοῦντα σώσεις˙

κἄν σφόδρα σύ φιλάνθρωπος ὡς πλάστης τῶν ἀνθρώπων,.

Ἀκούω Παύλου λέγοντος νεκράν εἶναι τήν πίστιν

ἔργων χωρίς τυγχάνουσαν καί φρίττω τιμωρίας

πάντως ἐκεῖ μενούσας με, τόν κατημελημένον.

Πῶς οὖν ἐγώ θαρρήσαιμι ὡς πιστός σύν ἐκείνοις

ἀριμνηθῆναι, Δέσποτα, τοῖς προεργασαμένοις,

ὁ μηδέν μίαν ἐντολήν ποτε τετηρηκώς σου;

Ἀλλ᾿ οἶδα, πάντα δύνασαι, πάντα ποιεῖς, ὡς θέλεις,

καί τοῖς ἐσχάτοις, Δέσποτα, δίδως ὡς καί τοῖς πρώτοις,

καί πρῶτον, ὤ τοῦ θαύματος, τῶν πρώτων τοῖς ἐσχάτοις.

Ταῦτα πρός σέ λέγοντος, τόν ποιητήν τοῦ κόσμου,

τόν ἄνω πρίν φαινόμενον καί πάλαι με κρυβέντα

καί ὕστερον ἀκτῖσί με ὅλον περικυκλοῦντα,

αἴφνης σε ὅλον ἐν ἐμοί καθορῶ γεγονότα,

τόν ἄνω πρίν φαινόμενον, ἀλλά κρυβέντα πάλιν

νέφει, καθάπερ ἥλιος ἀκτίνων ὅλως δίχα.

Ὡς οὖν ἐκεῖνος προσιτός ἐστι τοῖς καθορῶσι

(87) καί τότε μᾶλλον οἱονεί ὅλος πᾶσιν ὁρᾶται,

οὕτω καί σύ μοι προσιτός κεκρυμμένος ἐντός μου

τυγχάνεις, ὁ ἀπρόσιτος, ὄμμασι νοεροῖς μου,

ὡς οἶδας, ὀπτανόμενος, κατά μικρόν αὐξάνων,

φαιδρότερον δεικνύμενος, φαιδρότερον ἀστράπτων˙

ἄλλοτε πάλιν φαίνῃ μοι ἀπρόσιτος εἰς ἅπαν.

Διό καί μεγαλύνω σου τήν ἀκαταληψίαν,

τήν ἀγαθότητα τήν σήν κηρύττων ἐκβοῶ σοι˙

Δόξα τῷ οὕτως τήν ἡμῶν δοξάσαντι οὐσίαν,

δόξα τῇ ἀμετρήτῳ σου, Σωτήρ, συγκαταβάσει,

δόξα τῇ εὐσπλαγχνίᾳ σου, δόξα τῇ δυναστείᾳ,

δόξα σοι, ὅτι ἄτρεπτος, ἀναλλοίωτος μένων

ὅλος τε εἶ ἀκίνητος, ἀεικίνητος πέλων,

ὅλος ἐκτός τῆς κτίσεως, ὅλος δ᾿ ἐν πάσῃ κτίσει,

ὅλος τά σύμπαντα πληροῖς, ὅλος ὤν ἔξω πάντων,

ὑπέρ τά πάντα, Δέσποτα, ὑπέρ ἀρχήν δέ πᾶσαν,

ὑπέρ οὐσίαν ἅπασαν, ὑπέρ φύσεως φύσιν,

ὑπέρ αἰῶνας ἅπαντας, ὑπέρ φῶς ἅπαν, Σῶτερ,

ὑπέρ οὐσίας νοεράς, ἔργον σόν γάρ κἀκεῖναι,

μᾶλλον δέ ἐννοήματός σου τυγχάνουσιν ἔργον.

Σύ γάρ τῶν πάντων εἶ οὐδέν, ἀνώτερος δέ πάντων˙

τῶν ὄντων γάρ εἶ αἴτιος ὡς τῶν πάντων κτίστης

καί διά τοῦτο πάντων εἶ ἀποκεχωρισμένος,

ἄνωθέν που νοούμενος ὑπέρ τά ὄντα πάντα,

ἀόρατος, ἀπρόσιτος, ἄληπτος ἀναφής τε,

ἀκατανόητός τε ὤν ἀναλλοίωτος μένεις,

ἁπλοῦς τυγχάνων ὅλος δέ σύ εἶ πεποικιλμένος,

καί ὅλως νοῦς ἀδυνατεῖ δόξης τήν ποικιλίαν

καί ὡραιότητα τοῦ σοῦ κάλλους κατανοῆσαι.

Ὁ οὖν τῶν πάντων ὤν οὐδέν ὡς ὑπεράνω πάντων,

ὁ ἔξω πάντων ὠς Θεός τῶν πάντων σύ ὑπάρχων

ἀόρατος, ἀπρόσιτος, ἄληπτος ἀναφής τε,

(88) αὐτός ἐγένου καί βροτός, εἰσῆλθες ἐν τῷ κόσμῳ

καί πᾶσιν ὤφθης προσιτός τῇ τῆς σαρκός προσλήψει.

Ἐγνώσθης δέ καί τοῖς πιστοῖς θεότητος τῇ δόξῃ

καί γέγονας αὐτοῖς ληπτός, ὁ ἄληπτος εἰς ἅπαν,

καί ὁρατός ὅλος αὐτός, ὁ ἀόρατος πᾶσιν˙

καί εἴδοσαν τήν δόξαν σου, θεότητος τῆς θείας,

μόνοι πιστοί καί βλέπουσιν, οἱ ἄπιστοι δέ πάντες

ἰδόντες σε διέμειναν τυφλοί, τό φῶς τοῦ κόσμου.

Οἱ οὖν πιστοί καί τότε σέ καί νῦν ἀεί ὁρῶσι

καί ἔχουσι μεθ᾿ ἑαυτῶν τόν κτίστην σε τῶν ὅλων

συνόντα συνοικοῦντά τε ἐν σκότει τῷ τοῦ βίου,

ὡς ἥλιόν σε ἄδυτον, ὡς ἄσβεστον λαμπάδα,

μή καταλαμβανόμενος ὅλως ὑπό τοῦ σκότους,

ἀλλά καταφωτίζοντα ἀεί τούς σέ ὁρῶντας.

Ἐπεί δέ σύ, ὡς εἴρηται, ἔξω πάντων ὑπάρχεις

καί, οὕς φωτίζεις, ἔξωθεν ποιεῖς τῶν ὁρωμένων

καί ὥσπερ σύ αὐτόθι ὤν ἄνω σύν τῷ Πατρί σου

ἀδιαστάτως μεθ᾿ ἡμῶν ὅλος αὐτός τυγχάνεις

καί ἐν τῷ κόσμῳ πάλιν ὤν ἀχώρητος εἶ κόσμῳ

- ἐν τῷ παντί γάρ ὤν αὐτός ὑπέρ τό πᾶν τυγχάνεις-,

οὕτως ἡμᾶς τούς δούλους σου τῶν αἰσθητῶν ἐν μέσῳ,

τῶν ὁρωμένων τε ἐντός ὑπάρχοντας ἐξάγεις

καί ἄνω ὅλως μετά σοῦ λαμπομένους φωτί σου

συναναφέρεις καί ποιεῖς ἐκ θνητῶν ἀθανάτους˙

καί μένοντες, ὅπερ ἐσμέν, υἱοί τῇ χάριτί σου

ὅμοιοί σοι γινόμεθα, θεοί Θεόν ὁρῶντες.

Τίς οὖν οὐ προσδραμεῖταί σοι, τῷ μόνῳ φιλανθρώπῳ,

τίς οὐκ ἀκολουθήσει σοι, τίς οὐκ ἐκ πόθου φράσει˙

Ἰδού, τά πάντα ῥίψαντες ἀκολουθήσομέν σοι,

τῷ συμπαθεῖ, τῷ προσινεῖ, τῷ εὐσπλάγχνῳ Δεσπότη,

τῷ τήν ἡμῶν ἐπιστροφήν ἀεί ἐκδεχομένῳ,

(89) τῷ θανάτῳ μή θέλοντι τῶν σοί προσκεκρουκότων,

τῷ ἐν ἡμῖν τά φοβερά νῦν τελεσιουργοῦντι,

ἅπερ ποτέ ἀκούοντες ἐν οἴκῳ Δαυίδ πάλαι

γενόμενα θαυμάζομεν. Τά δ᾿ ἄν καί εἴεν ταῦτα˙

οἶκος Δαυίδ ἡμεῖς ἐσμέν ὡς συγγενεῖς ἐκείνου,

καί γάρ αὐτός σύ γέγονας, ὁ τῶν ἁπάντων κτίστης,

υἱός ἐκείνου, καί ἡμεῖς υἱοί σου κατά χάριν˙

σύ συγγενής ἡμῶν σαρκί, ἡμεῖς θεότητί σου.

Λαβών γάρ σάρκα δέδωκας ἡμῖν Πνεῦμα σου Θεῖον,

καί οἶκος εἷς γεγόναμεν Δαυίδ, οἱ πάντες ἅμα,

τῇ ἰδιότητι τῇ σῇ, τῇ πρός σε συγγενείᾳ.

Κύριος οὖν σύ τοῦ Δαυίδ, ἐν πνεύματι τυγχάνεις,

ἡμεῖς δέ τέκνα τοῦ Δαυίδ, σπέρμα θεῖόν σου πάντες˙

συναγομένων τε ἡμῶν εἷς γινόμεθα οἶκος,

τουτέστι πάντες συγγενεῖς, ἀδελφοί σου οἱ πάντες.

Καί πῶς οὐ θαῦμα φοβερόν, ἤ πῶς οὐ φρίξει πᾶς τις,

ὁ τοῦτο ὅλως ἐννοῶν, τοῦτο καταμανθάνων,

ὅτι ὑπάρχεις μεθ᾿ ἡμῶν νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας

καί οἶκον ἕκαστον ποιεῖς καί ἐνοικεῖς εἰς πάντας

καί οἶκος πᾶσι γίνῃ σύ, καί ἐν σοί ἐνοικοῦμεν,

εἷς, Σῶτερ, ἕκαστος ἡμῶν μετά σοῦ ὅλος ὅλου,

καί μεθ᾿ ἑνός ἑκάστου σύ μόνου μόνος τυγχάνων

καί ὑπεράνωθεν ἡμῶν μόνος ὅλος ὑπάρχεις;

Νῦν οὖν ὑπάρχεις τά φρικτά ἐν ἡμῖν πάντα πράσσων.

Ποῖα φρικτά; Ἀκούσατε ἐκ τῶν πολλῶν ὀλίγα˙

εἰ γάρ καί, ἅ εἰρήκαμεν, ὑπέρ ἔκπληξιν πάντα,

ἀλλ᾿ ὅμως ἄρτι ἄκουε φρικτότερα ἐκείνων!

Μέλη Χριστοῦ γινόμεθα, μέλη Χριστός ἡμῶν δέ,

καί χείρ Χριστός καί ποῦς Χτιστός ἐμοῦ τοῦ παναθλίου,

καί χείρ Χριστοῦ καί ποῦς Χριστοῦ ὁ ἄθλιος ἐγώ δέ.

Κινῶ τήν χεῖρα, καί Χριστός ἡ χείρ μου ἔστιν.

(90) - Ἀμέριστον γάρ νόει μ οι θεότητα τήν θείαν! –

Κινῶ τόν πόδα καί, ἰδού, ἀστράπτει ὡς ἐκεῖνος˙

μή εἴπῃς, ὅτι βλασφημῶ, ἀλλ᾿ ἀπόδεξαι ταῦτα

καί τῷ Χριστῷ προσκύνησον τοιοῦτόν σε ποιοῦντι!

Εἰ γάρ καί σύ θελήσειας, μέλος αὐτοῦ γενήσῃ,

καί οὕτω μέλη ἅπαντα ἑνός ἡμῶν ἑκάστου

μέλη Χριστοῦ γενήσονται, καί Χριστός ἡμῶν μέλη,

καί πάντα τά ἀσχήμονα εὐσχήμονα ποιήσει

κάλλει θεότητος αὐτά κατακοσμῶν καί δόξῃ,

καί γενησόμεθα ὁμοῦ θεοί Θεῷ συνόντες,

ἀσχημοσύνην σώματος ὅλως μή καθορῶντες,

ἀλλ᾿ ὅλοι ὅλῳ σώματι Χριστῷ ὁμοιωθέντες,

καί μέλος ἕκαστον ἡμῶν ὅλος Χριστός ὑπάρξει.

Εἰς γάρ πολλά γινόμενος εἷς ἀμέριστος μένει,

μερίς ἑκάστῃ δέ αὐτός ὅλος Χριστός ὑπάρχει˙

πάντως οὖν οὕτως ἔγνωκας Χριστόν καί δάκτυλόν μου

καί βάλανον – οὐκ ἔφριξας, ἤ σύ καί ἐπῃσχύνθης;

Ἀλλά Θεός σοί ὅμοιος οὐκ ᾐσχύνθη γενέσθαι,

σύ δέ ἐκείνῳ ὅμοιος αἰσχύνῃ γεγονέναι;-

Οὐχί ἐκείνῳ ὅμοιος αἰσχύνομαι γενέσθαι,

ἀλλά ἐκεῖνον ὅμοιον τοῦ ἀσχήμονος μέλους

ῥηθέντα βλασφημίαν σε εἰπεῖν ὑπενοήθην.-

Κακῶς ἄρα ὑπέλαβες, οὐ γάρ ἄσχημα ταῦτα!

Μέλη δέ Χριστοῦ εἰσι κρυπτά, καλύπτονται γάρ,

καί κατά τοῦτο τῶν λοιπῶν σεμνότερα ὑπάρχει

ὡς πᾶσιν ἀθεώρητα τοῦ κρυπτοῦ κρυπτά μέλη,

ἐξ οὗ τό σπέρμα δίδοται ἐν συνουσίᾳ θείᾳ,

θεῖον ἐν θείᾳ τῇ μορφῇ φρικτῶς μεμορφωμένον

ἀπό θεότητος αὐτῆς ὅλης, ὅλος Θεός γάρ,

ὅς συνενοῦται μεθ᾿ ἡμῶν, ὤ φρικτοῦ μυστηρίου!

Καί γάμος ὄντως γίνεται, ὁ ἄρρητος καί θεῖος˙

(91) ἑνί ἑκάστῳ μίγνυται, καί πάλιν ταῦτα λέξω

ὑφ᾿ ἡδονῆς, καί ἕκαστος ἑνοῦται τῷ Δεσπότῃ.

Εἰ οὖν ὅλῃ ὅλον Χριστόν σαρκί σου ἐνεδύσω,

ἀνεπαισχύντως ἅπαντα νοήσεις, ἅπερ λέγω.

Εἰ δέ οὐδ᾿ ὅλως ἤ ἐπίβλημα μικρόν, ἀχράντου

χιτῶνος λέγω τοῦ Χριστοῦ, ἐπέβαλες ψυχῇ σου,

ἐν ἱματίῳ παλαιῷ, ἐν ἑνί πάντως τόπῳ

ὑπάρχεις καί αἰσχύνεσαι τά λοιπά πάντα μέλη,

τό σῶμα κεκτημένος δέ ῥυπαρόν ὅλον μᾶλλον,

ἐνδεδυμένος ῥυπαρά, πῶς οὐκ ἐρυθριάσεις;

Ἐμοῦ λαλοῦντος τά φρικτά περί μελῶν ἁγίων

καί δόξαν βλέποντος πολλήν καί τόν νοῦν λαμπομένου

καί χαίροντος καί σαρκικόν μηδέν ἐνθυμουμένου,

σύ μέν τάς σάρκας βλέπει σου τάς κατερρυπωμένας

καί τῷ νοΐ τάς πράξεις σου διέρχῃ τάς ἀτόπους,

καί ὁ νοῦς σου τούτοις ἀεί ὡς σκώληξ ἰλυσπᾶται.

Διό προσάπτεις τῷ Χριστῷ κἀμοί τήν σήν αἰσχύνην

καί λέγεις˙ Οὐκ αἰσχύνῃ σύ περί τῶν ἀσχημόνων,

μᾶλλον δέ εἰς ἀσχήμονα μέλη Χριστόν κατάγειν;

Ἐγώ δέ πάλιν λέγω σοι˙ Βλέπε Χριστόν ἐν μήτρᾳ,

καί τά ἐν μήτρᾳ νόησον καί μήτραν ὑπεκδύντα,

καί πόθεν ἐξερχόμενος ὁ Θεός μου διῆλθε!

Καί πλεῖόν τι εὑρήσειας, ὑπέρ ἅ ἐγώ εἶπον,

ἅπερ καί κατεδέξατο εἰς ἡμετέραν δόξαν,

ἵνα μηδείς αἰσχύνηται μιμούμενος ἐκεῖνον

μηδέ, ἅ πέπονθε, λαλῶν ἤ καί αὐτός πανθάνων.

Ἄνθρωπος ὅλος γέγονε καί Θεός ὅλος ὄντως,

εἷς οὗτος, οὐ μεμέρισται, ἀνήρ τέλειος πάντως˙

ὁ δέ αὐτός Θεός ἐστιν, ὅλος μέλεσιν ὅλοις.

Οὕτως ἐγένετο καί νῦν ἐν τοῖς ἐσχάτοις χρόνοις

ὁ Συμεών ὁ ἅγιος, Εὐλαβής ὁ Στουδίτης,

(92) οὗτος οὐκ ἐπῃσχύνετο μέλη παντός ἀνθρώπου

οὐδέ γυμνούς τινας ὁρᾶν, οὐδέ γυμνός ὁρᾶσθαι˙

εἶχε γάρ ὅλον τόν Χριστόν, ὅλος αὐτός Χριστός ἦν,

καί μέλη ἅπαντα αὐτοῦ καί παντός ἄλλου μέλη

καθ᾿ ἕν καί πάντα ὡς Χριστόν οὗτος ἀεί ἑώρα

καί ἔμενεν ἀκίνητος, ἀβλαβής, ἀπαθής τε,

ὡς ὅλος ὤν Χριστός αὐτός καί Χριστόν πάντας βλέπων

τούς βαπτισθέντας καί Χριστόν ὅλον ἐνδυσαμένους.

Εἰ δέ γυμνός ὑπάρχεις σύ καί σάρξ σαρκός προσψαύσει,

θηλυμανής γεγένησαι ὡς ὄνος ἤ ὡς ἵππος,

ἵνα τί καί τόν ἅγιον τολμᾷς ἐνδιαβάλλειν

καί βλασφημεῖς εἰς τόν Χριστόν, τόν ἡμῖν ἑνωθέντα

καί δόντα τήν ἀπάθειαν δούλοις αὐτοῦ ἁγίοις;

Καί γάρ νυμφίος γίνεται - ἀκούεις; - καθ᾿ ἑκάστην,

καί νύμφαι πάντων αἱ ψυχαί, αἷς ὁ κτίστης ἑνοῦται,

κἀκείνῳ πάλιν αὗται δέ, καί γίνεται ὁ γάμος

πνευματικῶς, θεοπρεπῶς συμμιγνύμενος ταύταις.

Οὐ φθείρει ὅλως, ἄπαγε, ἀλλ᾿ εἰ καί ἐφθαρμένας

λάβοι καί ταύταις ἑνωθῇ, εὐθύς ποιεῖ ἀφθάρτους,

καί βλέπουσι τά πρότερον φθορᾷ μεμολυσμένα

ἅγια πάντα, ἄφθορα, ὅλως συνουλωμένα.

Τόν εὔσπαγχνον δοξάζουσι, ποθοῦσι τόν ὡραῖον

καί τῇ ἀγάπῃ τῇ αὐτοῦ ὅλῃ ὅλαι κολλῶνται,

μᾶλλον δέ σπέρμα ἅγιον, ὡς εἴπομεν, λαβοῦσαι

Θεόν ὅλον ἐντός αὐτῶν μεμορφωμένον κτῶνται.

Τί οὖν οὐχί ἀλήθεια ταῦτά εἰσι, πατέρες;

Οὐχί ὀρθῶς ἐξείπομεν περί πραγμάτων θείων,

οὐχί ἀπαραποίητα ταῖς γραφαῖς ἴσως εἶπον;

Εἰ τοίνυν σύ ἐνδέδυσαι σαρκός σου τήν αἰσχύνην

καί νοῦν οὐκ ἀπεγύμνωσας, ψυχήν οὐκ ἀπεδύσω,

τό φῶς ἰδεῖν οὐκ ἴσχυσας σκότει κεκαλυμμένος,

ἐγώ σοι τί ποιήσαιμι, τά φρικτά πῶς σοι δείξω,

(93) πῶς εἰς τόν οἶκον δέ, οἴμοι, τοῦ Δαυίδ εἰσενέγκω;

Ἔστι καί γάρ ἀπρόσιτος τοῖς κατ᾿ ἐμέ ῥᾳθύμοις,

ἔστιν ὅλος ἀόρατος τυφλοῖς ἐμοί ὁμοίοις,

ἔστι μακράν ἀπίστων τε καί ὀκνηρῶν εἰς ἅπαν,

πονηρῶν πάντων πόρρωθεν, πάντων τῶν φιλοκόσμων˙

τῶν κενοδόξων δέ οὕτως ἀσυγκρίτως ἀπέχει

ὡς ὑπέρ ὕψος οὐρανοῦ, ὑπέρ ἀβύσσου βάθος.

Καί τίς ἤ πῶς εἰς οὐρανόν ἀναβήσεται ὅλως,

ἤ ὑπό γῆν κατέλθοι δέ ἀνερευνῶν ἀβύσσους;

Καί μαργαρίτην ἐκζητῶν, ὡς σινάπεως κόκκον

σμικρότατον ὑπάρχοντα, πῶς εὑρεῖν ἐξισχύσει;

Ἀλλ᾿, ὦ παῖδες συνάχθητε, ἀλλ᾿, ὦ γυναῖκες, δεῦτε!

Ἀλλ᾿, ὦ πατέρες, φθάσατε, πρίν ἤ τό τέλος φθάσει,

καί σύν ἐμοί θρηνήσατε καί κλαύσατε οἱ πάντες,

ὅτι ἐν τῷ βαπτίσματι μικροί Θεόν λαβόντες,

μᾶλλον δέ υἱοί Θεοῦ νήπιοι γεγονότες,

ἔξω οἱ ἁμαρτήσαντες ἐβλήθημεν εὐθέως

ἀπό τοῦ οἴκου τοῦ Δαυίδ καί τοῦτο ἀναισθήτως

πεπόνθαμεν, καί δράμωμεν διά τῆς μετανοίας!

Ἐκεῖθεν γάρ εἰσέρχονται οἱ ἐκβληθέντες πάντες,

ἄλλως δ᾿ οὐκ ἔνι ἔνδοθεν εἰσελθεῖν, μή πλανᾶσθε,

οὐδέ ἰδεῖν τά ἐν αὐτῷ τελεσιουργηθέντα,

καί νῦν τελεσιουργούμενα καί εἰς ἀπείρους αἰῶνας

ἐν τῷ Χριστῷ μου καί Θεῷ, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα,

τιμή τε καί προσκύνησις νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας.

Ἀμήν.

ΙΣΤ’.

Ὅτι ποθεινόν τε καί ἐπιθυμητόν κατά φύσιν μόνον τό Θεῖον, οὗ ὁ μετέχων πάντων ἐν μετοχῇ γέγονε τῶν καλῶν (94)

Ὤ τί τό πρᾶγμα τό κρυπτόν πάσῃ κτιστῇ οὐσίᾳ,

καί τί τό φῶς τό νοητόν, ὅ τινι οὐχ ὁρᾶται,

καί τίς ὁ πλοῦτος ὁ πολύς, ὅν οὐδείς ἐν τῷ κόσμῳ

εὑρεῖν ὅλως ἐξίσχυσεν ἤ κατασχεῖν εἰς ἅπαν;

Ἔστι γάρ πᾶσιν ἄληπτος, ἀχώρητος τῷ κόσμῳ,

ἔστι καί ἐπιθυμητός, καθ᾿ ὅσον ὑπερέχει

τῶν ὁρωμένων ὁ αὐτά Θεός κατασκευάσας.

Κατά τοῦτο τιτρώσκομαι τῇ ἀγάπῃ ἐκείνου˙

καθ᾿ ὅσον δ᾿ οὐχ ὁρᾶταί μοι ἐκτήκομαι τάς φρένας,

τόν νοῦν καί τήν καρδίαν μου φλεγόμενος καί στένων.

Περιπατῶ καί καίομαι ζητῶν ὧδε κἀκεῖσε

καί οὐδαμοῦ τόν ἐραστήν εὑρίσκω τῆς ψυχῆς μου˙

καί περιβλέπομαι συχνῶς, ἰδεῖν τόν ποθητόν μου,

κἀκεῖνος, ὡς ἀόρατος, οὐχ ὁρᾶται ὅλως.

Ὅτε δέ ἄρξομαι θρηνεῖν ὡς ἀπελπίσας, τότε

ὁρᾶταί μοι καί βλέπει με, ὁ καθορῶν τά πάντα˙

θαυμάζων καταπλήττομαι κάλλους τήν εὐμορφίαν,

καί πῶς ἀνοίξας οὐρανούς διέκυψεν ὁ κτίστης

καί δόξαν μοι παρέδειξε τήν ἄφραστον καί ξένην˙

καί τίς ἄρα ἐγγύτερον γενήσεται ἐκείνου

ἤ πῶς ἀνενεχθήσεται εἰς ἀμέτρητον ὕψος;

(95) Λογιζομένου μου, αὐτός εὑρίσκεται ἐντός μου,

ἔνδον ἐν τῇ ταλαίνῃ μου καρδίᾳ ἀπαστράπτων,

πάντοθεν περιλάμπων με τῇ ἀθανάτῳ αἴγλῃ,

ἅπαντα δέ τά μέλη μου ἀκτῖσι καταυγάζων,

ὅλος περιπλεκόμενος, ὅλον καταφιλεῖ με,

ὅλον τε δίδωσιν αὑτόν ἐμοί τῷ ἀναξίῳ,

καί ἐμφοροῦμαι τῆς αὐτοῦ ἀγάπης καί τοῦ κάλλους,

καί ἡδονῆς καί γλυκασμοῦ ἐμπίπλαμαι τοῦ θείου.

Μεταλαμβάνω τοῦ φωτός, μετέχω καί τῆς δόξης,

καί λάμπει μου τό πρόσωπον ὡς καί τοῦ ποθητοῦ μου

καί ἅπαντα τά μέλη μου γίνονται φωτοφόρα.

Ὡραίων ὡραιότερος τότε ἀποτελοῦμαι,

πλουσίων πλουσιώτερος καί δυνατῶν ἁπάντων

ὑπάρχω δυνατώτερος καί βασιλέων μείζων

καί τιμιώτερος πολύ τῶν ὁρωμένων πάντων,

οὐχί τῆς γῆς καί τῶν τῆς γῆς, ἀλλά καί οὐρανοῦ δέ

καί πάντων τῶν ἐν οὐρανῷ, τόν πάντων ἔχων κτίστην,

ᾧ πρέπει δόξα καί τιμή νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας˙

ἀμήν.

ΙΖ’.

Ὅτι ὁ φόβος γεννᾷ τήν ἀγάπην, ἡ δέ ἀγάπη ἐκριζοῖ τόν φόβον ἀπό τῆς ψυχῆς καί μένει μόνη ἐν αὐτῇ, Πνεῦμα Θεῖον οὖσα καί Ἅγιον. (96)

Πῶς ὑμνήσω, πῶς δοξάσω,

πῶς ἀξίως εὐφημήσω

τόν πολλά παραδραμόντα

ἁμαρτήματα Θεόν μου;

Πῶς εἰς ὕψος ὅλως βλέψω,

πῶς τούς ὀφθαλμούς διάρω,

πῶς ἀνοίξω στόμα, Σῶτερ,

πῶς τά χείλη μου κινήσω;

Πῶς ἐκτείνω μου τάς χεῖρας

πρός τοῦ οὐρανοῦ τό ὕψος,

ποίους λόγους δέ ἐφεύρω,

ποῖα ῥήματα προσάξω;

Πῶς λαλῆσαι δέ τολμήσω,

πῶς τήν ἄφεσιν αἰτήσω

τῶν ἀμέτρων μου πταισμάτων,

τῶν πολλῶν πλημμελημάτων;

Ὄντως ἔπραξα γάρ ἔργα

ὑπέρ ἅπασαν συγγνώμην!

Οἶδας ἅπερ λέγω, Σῶτερ,

πᾶσαν φύσιν ὑπερέβην

παρά φύσιν ἔργα πράξας˙

τῶν ἀλόγων ὤφθην χείρων,

πάντων ζῴων ἐναλίων,

(97) πάντων τε κτηνῶν χερσαίων,

ἑρπετῶν τε καί θηρίων

ἐγενόμην ὄντως χείρων

παραβάς τάς ἐντολάς σου

ὑπέρ τήν ἀλόγων φύσιν.

Τό οὖν σῶμά μου μολύνας

καί ψυχήν καταρρυπώσας

πῶς ὀφθῶ σοι, πῶς σε βλέψω,

ὅλως πῶς τολμήσω στῆναι

πρό προσώπου σου, ὁ τάλας;

Πῶς μή φεύξομαι σήν δόξαν

καί τό φῶς τό ἀπαστράπτον

τοῦ Ἁγίου Πνεύματός σου;

Πῶς δέ μόνος οὐ χωρήσω

πρός τό σκότος, ὁ τοῦ σκότους

ἔργα πραξας, καί Ἁγίων

χωρισθήσομαι πληθύος;

Πῶς ἀνέξομαι φωνῆς σου

ἐκπεμπούσης με εἰς σκότος,

ὁ ἐντεῦθεν ἐκ τῶν ἔργων

φέρων μου τήν καταδίκην;

Φρίττων ὅλος, τρέμων ὅλος,

ὅλος φόβῳ καί ἐκπλήξει

συνεχόμενος βοῶ σοι˙

Οἶδα, Σῶτερ, ὅτι ἄλλος

ὡς ἐγώ οὐκ ἔπταισέ σοι,

οὐδέ ἔπραξε τάς πράξεις,

ἅσπερ ἔπραξα ἐγώ ὁ τάλας,

καί παραίτιος καί ἄλλοις

ἐγενόμην ἀπωλείας.

Ἀλλά τοῦτο πάλιν οἶδα,

(98) τοῦτο πέπεισμαι, Θεέ μου,

ὡς οὐ μέγεθος πταισμάτων,

οὐχ ἁμαρτημάτων πλῆθος,

οὐδέ πράξεων αἰσχρότης

ὑπερβήσεται ποτέ σου

τό φιλάνθρωπον καί μέγα,

μᾶλλον δέ ὑπέρ τό μέγα,

ὑπέρ λόγον, ὑπέρ νοῦν τε

ἔλεος, ὅπερ πλουσίως

πρός τούς πταίοντας ἐκχέεις

καί θερμῶς μετανοοῦντας,

καί καθαίρεις καί φωτίζεις

καί φωτός ποιεῖς μετόχους,

κοινωνούς θεότητός σου,

ὁμιλεῖς καί συλλαλεῖς τε

ὥσπερ φίλοις σου γνησίοις˙

ὤ χρηστότητος ἀπείρου,

ὤ ἀγάπης ἀνεκφράστου!

Διά τοῦτο καί προσπίπτω

καί θερμῶς ἀναβοῶ σοι˙

ὡς τόν ἄσωτον ἐδέξω

καί τήν πόρνην προσελθόντας,

οὕτως δέξαι με, οἰκτίρμον,

ἐκ ψυχῆς μετανοοῦντα,

καί δακρύων μου ῥανίδας

ὡς πηγάς ἀεί βλυζούσας

λογισάμενος, Χριστέ μου,

πλῦνον ἐν αὐταῖς ψυχῆς μου,

πλῦνον καί τοῦ σώματός μου

τάς ἐκ τῶν παθῶν κηλῖδας.

(99) Ἔκπλυνον καί τήν καρδίαν

ἀπό πάσης πονηρίας.

Αὕτη γάρ ἐστιν ἡ ῥίζα

καί πηγή τῆς ἁμαρτίας˙

πονηρίᾳ τοῦ σπορέως

πονηροῦ σπορά ὑπάρχει.

Ἔνθα δ᾿ ἔστι, καί βλαστάνει

καί εἰς ὕψος ἀναβαίνει

καί ἐκφύει πλείστους κλάδους

πονηρίας καί κακίας.

Τούτου ῥίζας ἐκ βαθέων

ἐξανάσπασον, Χριστέ μου,

καί καθάρισον ψυχῆς μου

καί καρδίας τάς ἀρούρας

καί ἐμφύτευσον τόν φόβον

ἐν αὐταῖς, τόν σόν, οἰκτίρμον,

καί ἀξίωσον ῥιζῶσαι

καί καλῶς ἀναβλαστῆσαι,

ὅπως αὐξηθῇ εἰς ὕψος

φυλακῇ τῶν ἐντολῶν σου

προστιθέμενος καθ᾿ ὥραν.

Τῇ προσθήκῃ δέ δακρύων

προστιθείς ῥοάς βλυζούσας,

ποτιζομένος δ᾿ ἐκ τούτων

ἐπί πλεῖον καί αὐξάνει

καί, καθ᾿ ὅσον στερεοῦται,

καί εἰς ὕψος ἀναβαίνει.

Ἀναλόγως συναυξάνει

ἡ ταπείνωσις τῷ φόβῳ,

ταπεινώσει δέ τά πάθη

ἅπαντα ὑποχωροῦσι˙

σύν αὐτοῖς δέ καί δαιμόνων

(100) ἀπελήλαται ἡ φάλαγξ,

ἀρεταί δέ πᾶσαι ὥσπερ

βασιλίδι κύκλῳ ταύτης

συνεπόμεναι ὁρῶνται,

οἷα φύλακες καί φίλαι

καί θεράπαιναι δεσποίνης.

Τούτων συναθροισθεισῶν δέ

καί ἑνωθεισῶν ἀλλήλαις,

μέσον τούτων ὥσπερ δένδρον

εἰς ὑδάτων διεξόδους

φόβος σός πεφυτευμένος

ἐξανθεῖ καί κατ᾿ ὀλίγον

δείκνυσί μοι ξένον ἄνθος.

Ὦ Χριστέ μου, ξένον ἄνθος!

Ξένον εἶπον, ὅτι πᾶσα

φύσις κατά γένος τίκτει

καί τῶν δένδρων πάντων σπέρμα

κατά γένος ἐν ἑκάστῳ˙

ὁ δέ φόβος σου καί ἄνθος

ξένης φύσεως δεικνύει

καί καρπόν ὁμοίως ξένον

καί ἀλλότριον ἐκείνου.

Ἔστι γάρ ὁ φόβος φύσει

κατηφείας πεπλησμένος

καί τούς τοῦτον κτησαμένους

ἀενάως σκυθρωπάζειν

ἀπεργάζεται ὡς δούλους,

ὡς πολλῶν πληγῶν ἀξίους,

ὡς ἐλπίζοντας καθ᾿ ὥραν

ἐκτομήν τήν τοῦ θανάτου

καί τό δρέπανον ὁρῶντας

(101) καί τήν ὥραν ἀγνοοῦντας

καί μή ἔχοντας ἐλπίδα,

μήτε μήν πληροφορίαν

συγχωρήσεως τελείας,

ἀλλά τρέμοντας τό πέρας,

ἀλλά φρίττοντας τό τέλος

ὡς ἀμφίβολον τῆς δίκης

περιφέροντας ἐκείνης

τήν ἀπόφασιν, Θεέ μου.

Τό γοῦν ἄνθος, ὅπερ φέρει,

ἄφραστον τῷ εἴδει πέλει,

ἀφραστότερον τῷ τρόπῳ˙

ἐξανθοῦν γάρ καθορᾶται,

ἀποκρύπτεται δ᾿ εὐθέως,

ὅπερ φύσεως οὐκ ἔστιν,

ἀλλ᾿ οὐδέ ἀκολουθίας,

ὑπέρ φύσεως δέ φύσιν,

πᾶσαν φύσιν ὑπεραῖρον.

Τέως δείκνυται ὡραῖον

ἄνθος ὑπέρ πάντα λόγον

καί ἁρπάζει πρός τήν θέαν

τήν ἐκείνου ὅλον νοῦν μου,

μηδενός ἐῶν μεμνῆσθαι,

ἅ παρέχειν οἶδε φόβον,

ἀλλά λήθην τούτων πάντων

ἀπεργάζεταί μοι τότε

καί ἀφίπταται συντόμως.

Τό δέ δένδρον τό τοῦ φόβου

πάλιν ἄνθους ἔστι δίχα,

καί λυποῦμαι καί στενάζω

καί πρός σέ θερμῶς κραυγάζω

καί τό ἄνθος πάλιν βλέπω

(102) ἐν τοῖς κλαδοις τοῖς τοῦ δένδρου

καί τό ὄμμα, ὦ Χριστέ μου,

πρός τό ἄνθος μόνον ἔχων

οὐχ ὁρῶ τό δένδρον τότε.

Συχνοτέρως δέ τό ἄνθος

ἐπανθοῦν καί πρός ἐκεῖνο

ὅλον με τῷ πόθῳ ἕλκον

εἰς καρπόν ἀγάπης λήγει.

Ὁ καρπός δέ οὗτος πάλιν

οὐκ ἀνέχεται τῷ δένδρῳ

τῷ τοῦ φόβου βασταχθῆναι,

ἀλλά μᾶλλον ὅτε πλήρης

ὡριμάσει, τότε μόνος

δίχα δένδρου καθορᾶται.

Φόβος γάρ ἐν τῇ ἀγάπῃ

οὐχ εὑρίσκεται οὐδ᾿ ὅλως,

οὐδέ πάλιν δίχα φόβου

ἐν ψυχῇ καρποφορεῖται.

Ὄντως θαῦμα ὑπέρ λόγον,

ὑπέρ ἔννοιαν δέ πᾶσαν,

ὅτι δένδρον μετά κόπου

ἐξανθεῖ καί καρπόν φέρει˙

ὁ καρπός αὐτοῦ δέ πάλιν

ὅλον ἐκριζοῖ τό δένδρον,

μένει δ᾿ ὁ καρπός καί μόνος.

Πῶς καρπός τοῦ δένδρου δίχα,

ὅλως ἐξειπεῖν οὐκ ἔχω˙

τέως μένει, τέως ἔστιν

ἡ ἀγάπη δίχα φόβου

τοῦ αὐτήν ἀποτεκόντος.

Ἡ ἀγάπη οὖν ὑπάρχει

ὄντως πᾶσα εὐφροσύνη,

(103) καί χαρᾶς καί θυμηδίας

ἐμπιπλᾷ τόν κεκτημένον

καί τοῦ κόσμου ἐν αἰσθήσει

τοῦτον ἔξωθεν ἐκβάλλει,

ὅπερ φόβος οὐκ ἰσχύει

ἀπεργάσασθαι οὐδ᾿ ὅλως.

Ἔνδον γάρ τῶν ὁρωμένων

καί τῶν αἰσθητῶν ὤν ἔνδον,

πῶς τόν ἔχοντα ἰσχύει

τούτων πόρρω βάλλειν ἆρα,

ἐν αἰσθήσει τε συνάψαι

ὅλον ἄν τοῖς ἀοράτοις;

Ὄντως οὐδαμῶς ἰσχύσει!

Τό δέ ἄνθος, ὁ καρπός τε,

ὅν ὁ φόβος ἀποτίκτει,

ἔξωθεν τοῦ κόσμου ἔστιν,

ἅ καί νοῦν ἁρπάζειν οἶδε

καί ψυχήν σύν τούτῳ αἴρειν

καί τοῦ κόσμου ἔξω βάλλειν.

Πῶς, εἰπέ μοι, ἔξω κόσμου

ἡ ἀγάπη ταῦτα βάλλει,

ἤθελον σαφῶς εἰδέναι.

Ἄφραστα, ὡς εἶπον, ταῦτα,

ὅμως πρόσεχε καί λέξω˙

Πνεῦμα Θεῖον ἡ ἀγάπη,

παντουργόν φῶς καί φωτίζον,

πλήν οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου,

οὐδέ ὅλως τι τοῦ κόσμου,

οὐδέ κτίσμα˙ ἄκτιστον γάρ

καί κτισμάτων πάντων ἔξω,

ἄκτιστον κτιστῶν ἐν μέσῳ.

Νόει ἅ σοι, τέκνον, λέγω!

(104) Ἔστι γάρ κεχωρισμένον,

τό δέ ἄκτιστον οὐδέπω

κτίσμα δέχεται γενέσθαι˙

πλήν εἰ βούλοιτο, καί τοῦτο

δυνατόν αὐτῷ ποιῆσαι.

Γέγονε καί γάρ ὁ Λόγος

Πνεύματος τῇ συνεργίᾳ

καί Πατρός τῇ εὐδοκίᾳ

ἄνθρωπος ἀτρέπτως ὅλος,

ἄκτιστος Θεός ὤν φύσει

γέγονε κτιστός ἀρρήτως

καί τό πρόσλημμα θεώσας

ἔδειξε διπλοῦν μοι θαῦμα

ἀμφοτέραις ἐνεργείαις

καί θελήσεσιν ὡσαύτως˙

ὁρατόν ἀόρατόν τε,

κρατητόν ἀκράτητον δέ,

καί δεικνύμενος ὡς κτίσμα

τῶν κτισμάτων μέσον πάντων˙

ὡς οὐ κτίσμα δέ τυγχάνων,

ὡς ἐδόκουν, ἠφαντοῦτο˙

πλήν οὐδ᾿ ὅλως ἠφαντοῦτο,

ἀλλ᾿ ἐν μέσῳ ὤν τῶν πάντων

αἰσθητῶν κτιστῶν ὁ Λόγος

ἑωρᾶτο συνημμένος

τῷ προσλήμματι ὡς κτίσμα.

Προσλαμβάνων δέ τό κτίσμα

καί ἐγκρύπτων ἤ ἀνάγων

εἰς τό ὕψος, εἰς τήν δόξαν

τήν οἰκείαν ὑπέρ λόγον

ἀπεκρύπτετο εὐθέως.

Υοῦτο ἔλεγον ἐκεῖνοι

ἀφαντοῦσθαι τόν Δεσπότην,

(105) τό καθ᾿ ἑαυτούς δέ πάντως˙

ὁ γάρ κτίστης τῶν ἁπάντων

ὤν ἀχώρητος τοῖς πᾶσιν,

ὡς Θεός πάντα πληρῶν δέ,

πῶς ἄν ἄλλως γε κρυβείη;

Μεταστήσεις ἀπό τόπου

τόν Δεσπότην καί πρός ἄλλον

τόπον δώσεις γεγονέναι

ἐξ ὀφθαλμῶν κρυβῆναι

τῶν ἁγίων Ἀποστόλων;

Ἄπαγε, μή ἐξ ἀγνοίας

περιπέσῃς βλασφημίᾳ!

Ἄκουε δέ τῆς ἀγάπης,

εἰ βούλει, τάς ἐνεργείας,

καί μαθήσῃ, πῶς ὑπάρχει

μείζων πάντων ἡ ἀγάπη!

Ποίων πάντων; Οὐκ ἀκούεις

βοῶντος τοῦ Ἀποστόλου;

Τοῦ λαλεῖν ἀγγέλων γλώσσαις

καί ἁπάντων τῶν ἀνθρώπων,

τοῦ τήν πίστιν πᾶσαν ἔχειν,

ὥστε ὄρη μεθιστάνειν,

τοῦ εἰδέναι πᾶσαν γνῶσιν,

βάθος τε τῶν μυστηρίων,

τοῦ σκορπίσαι πάντα πλοῦτον

καί πτωχόν αὐτόν γενέσθαι,

τοῦ καί τό σῶμα εἰς καῦσιν

ὑπέρ τοῦ Χριστοῦ ἐκδοῦναι

μείζων ἔστιν ἡ ἀγάπη.

Καί τοσούτῳ μείζων πέλει,

ὅτι δίχα ταύτης ταῦτα

-εἴτε ἕν εἴτε καί πάντα –

(106) εἰς οὐδέν τῷ κεκτημένῳ

ὄφελος ὅλως ὑπάρχει.

Ὅστις οὖν καί τῆς ἀγάπης

καί τῶν εἰρημένων πάντων

ἀποστέρηται, εἰπέ μοι,

ποῦ φανεῖται, τί ποιήσει,

πῶς πιστόν τοῖς ἐρωτῶσιν

εἰπεῖν ἑαυτόν τολμήσει;

Διά τοῦτο προσεκτέον

λέγοντι περί ἀγάπης.

Κάθημαι ἐν τῷ κελλίῳ

ἐν νυκτί ἤ ἐν ἡμέρᾳ,

συνυπάρχει ἀφανῶς μοι

καί ἀγνώστως ἡ ἀγάπη.

Ἔξω δέ κτισμάτων πάντων οὖσα

ἔστιν αὖ καί μετά πάντων,

ἔστι πῦρ, ἔστι καί αἴγλη,

γίνεται φωτός νεφέλη,

ἥλιος ἀποτελεῖται.

˙Ως οὖν πῦρ ψυχήν θερμαίνει

καί καρδίαν μου ἐκκαίει

καί διανιστᾷ πρός πόθον

καί ἀγάπην, τήν τοῦ κτίστου.

Ἱκανῶς δέ πυρωθέντα

ὥσπερ αἴγλη φωτοφόρος

περιΐπταταί με πᾶσα,

φεγγοβόλους ἀφιεῖσα

τῇ ψυχῇ μου τάς ἀκτῖνας

καί τόν νοῦν λαμπρύνουσά μοι

καί πρός θεωρίας ὕψος

ἐπιτήδειον δεικνύει

(107) ὀπτικόν ἐργασαμένη.

Τοῦτο ἦν, ὅπερ προεῖπον

ἄνθος εἶναι τό τοῦ φόβου.

Κατιδών δ᾿ ἐγώ τήν αἴγλην

καί πλησθείς χαρᾶς ἀφάτου

οὐκ ἐχάρην ὅτι εἶδον,

ἀλλ᾿ αὐτή χαρᾶς με θείας

ἐμφορήσασα ἀπέστη

καί συνήρπασε τόν νοῦν μου

καί τήν αἴσθησιν καί πᾶσαν

κοσμικήν ἐπιθυμίαν˙

καί κατέτρεχεν ὁ νοῦς μου

καί καταλαβεῖν ἐζήτει

τήν φανεῖσαν αἴγλην πόθῳ.

Ἀλλ᾿ οὐχ εὕρισκε τό κτίσμα,

οὐδ᾿ ἠδύνατο γενέσθαι

τῶν κτισμάτων ὅλως ἔξω,

ἵνα δράξηται τῆς αἴγλης

τῆς ἀκτίστου καί ἀλήπτου.

Ὅμως περιῄει πάντα

καί ἰδεῖν ἐμηχανᾶτο,

ἐξηρεύνα τόν ἀέρα,

οὐρανούς περιεπόλει,

περιήρχετο ἀβύσσους

καί τά ἔσχατα τοῦ κόσμου,

ὡς ἐδόκει, ἐξεζήτει.

Ἀλλ᾿ οὐδέν ἐν τούτοις πᾶσιν

εὕρισκε, κτιστά γάρ πάντα˙

καί ἐθρήνουν καί ἐπένθουν

καί τά σπλάγχνα ἐφλεγόμην

καί ὡς ἔκφρων ἐν ἐκστάσει

γεγονώς οὕτως διῆγον.

(108) Ἦλθεν οὖν, ὡς ἠβουλήθη,

καί νεφέλης ὥσπερ εἶδος

φωτεινῆς ἐπιπεσοῦσα

καί ὅλη πρός τῇ κεφαλῇ μου

ἑωρᾶτο καθημένη

καί κραυγάζειν ἐνεποίει

ἐν ἐκπλήξει γενομένῳ.

Ὅμως πάλιν ἀποσπᾶσα

ἐγκατέλιπέ με μόνον

καί ζητοῦντί μοι ἐμπόνως

ταύτην, αἴφνης ὅλη πάλιν

ἐν ἐμοί γνωστῶς εὑρέθη,

ἐν καρδίᾳ μοῦ τε μέσον

ὡς φωστήρ, ὡς δίσκος ὄντως

τοῦ ἡλίου καθωράθη.

Οὕτω δέ ἀναφανεῖσα

καί γνωστῶς ἀποδειχθεῖσα

ἔτρεψε δαιμόνων στῖφος,

ἀπεδίωξε δειλίαν,

ἐνεποίησεν ἀνδρείαν,

τῆς αἰσθήσεως τοῦ κόσμου

ἀπεγύμνωσε τόν νοῦν μου

καί αἰσθήσεως χιτῶνα

νοερᾶς ἐνέδυσέ με,

ὁρατῶν δ᾿ ἐχώρισέ με

καί συνῆψεν ἀοράτοις

καί τόν ἄκτιστον ὁρᾶν με

ἐχαρίσατο καί χαίρειν,

ὅτι πάντων ἐχωρίσθην

τῶν κτιστῶν καί ὁρωμένων

καί συντόμως φθειρομένων,

καί ἡνώθην τῷ ἀκτίστῳ,

τῷ ἀφθάρτῳ, τῷ ἀνάρχῳ,

(109) τῷ τοῖς πᾶσιν ἀοράτῳ˙

τοῦτο γάρ ἀγάπη πέλει.

Δράμωμεν πιστοί εὐτόνως,

σπεύσωμεν νωθροί ἐμπόνως!

Ὀκνηροί διεγερθῶμεν,

ὅπως ἐγκρατεῖς ἀγάπης,

μέτοχοι δέ ταύτης μᾶλλον

γενησόμεθα καί οὕτως

μεταβῶμεν τῶν ἐνθένδε,

ἵνα σύν αὐτῇ τῷ Κτίστῃ

καί Δεσπότῃ παραστῶμεν,

ἔξωθεν τῶν ὁρωμένων

γεγονότες σύν ἐκείνῃ!

Εἰ δέ μή, τοῖς ὁρωμένοις

καί τοῖς κτίσμασιν ὡς κτίσμα

ὄντες ἐναπολειφθῶμεν

ἐν πυρί τε καί ταρτάρῳ

καί φρικτοῖς κολαστηρίοις,

δίχα ταύτης εὑρεθέντες,

δίχα τῆς ἀγάπης λέγω.

Εἰ δέ καί σωθῆναι ἔνι

δίχα ταύτης, ὦ Χριστέ μου,

πῶς ὑπάρξει τοῦτο ὅλως;

Οὐδαμῶς γάρ ἔσται τοῦτο!

Τοῦ φωτός εἰ χωρισθῶμεν,

πῶς φευξόμεθα τό σκότος;

Τῆς χαρᾶς εἰ στερηθῶμεν,

πῶς ἀπαλλαγῶμεν λύπης;

Τοῦ νυμφῶνος ὄντες ἔξω

πῶς ἄν ὅλως εὐφρανθῶμεν;

Βασιλείας ἐκπεσόντες,

τῆς σῆς θέας λέγω, Σῶτερ,

ποίαν ἄλλην σωτηρίαν,

(110) ποίαν δέ παραμυθίαν

ἤ ἐν ποίῳ ἄλλῳ τόπῳ

δυνηθῶμεν ἐφευρέσθαι;

Ὄντως οὐδαμοῦ οὐδ᾿ ὅλως

κἄν δοκῇ τισιν ἀφρόνως,

ἄφρων γάρ ὁ τοῦτο λέγων.

Ἀλλ᾿ ἀποκριθείς τις ἴσως ἐρεῖ ταῦτα˙

Πῶς ἐκτός τῆς βασιλείας,

πῶς ἐκτός δέ τοῦ νυμφῶνος

καί χοροῦ τοῦ τῶν δικαίων

ἄλλος τόπος σωτηρίας

ἤ ἀνέσεως οὐκ ἔσται; -

Ἄφρων, εἶπεν ἡ ἀγάπη,

οὐκ ἀκούεις, ὅτι μίαν

ὁ Ἀδάμ ἐν παραδείσῳ

ἐντολήν, ὁ σός προπάτωρ,

παραβάς ἀπεγυμνώθη

δόξης θείας, καί ἡ Εὔα

σύν αὐτῷ τοῦ παραδείσου

ἐξωρίσθησαν εὐθέως,

ἡδονῆς ἀντιλαβόντες

-ὤ - τόν θάνατον ἀθλίως

καί τόν ἱδρώτων γέμοντα καί πόνων, οἴμοι, βίον,

καί ζῆν καί θνῄσκειν παρ᾿ αὐτῷ δικαίως ὁρισθέντες;

Οὕτως νόει μοι καί τότε,

ὅτε γένηται ἡ κρίσις,

ὅτι ὅς ἄν εὑρεθείη

δόξης θείας ὡς ἐκεῖνος

ἀληθῶς γεγυμνωμένος,

ἔξω τε τοῦ παραδείσου,

ναί δή, καί τῆς βασιλείας

καί τοῦ νυμφῶνος οὐρανίου

(111) ἐλαθήσεται εὐθέως.

Κἄν ἁμάρτημα μή ἔχῃ,

ἀρετῶν δ᾿ ὑπάρχῃ δίχα,

ἵσταται γεγυμνωμένος.

Ἀρετῶν πασῶν δέ πρώτη,

βασιλίς τε καί κυρία

ἔστιν ὄντως ἡ ἀγάπη.

Κεφαλή τῶν πάντων ἔστι

καί ἱμάτιον καί δόξα.

Κεφαλῆς χωρίς δέ σῶμα

καί νεκρόν καί ἄπνουν ἔστι.

Σῶμα δέ χωρίς χιτῶνος

πῶς οὐχί γυμνόν ὑπάρξει;

Ἀρεταί χωρίς ἀγάπης

ἕωλοι, ἀνωφελεῖς τε˙

καί γυμνός τῆς θείας δόξης,

ὁ μή ἔχων τήν ἀγάπην,

ἀρετάς κἄν πάσας ἔχῃ,

ἵσταται γεγυμνωμένος,

καί τήν γύμνωσιν μή φέρων

κρύπτεσθαι μᾶλλον ἐθέλει.

Τήν αἰσχύνην γάρ ὡς ἔχων

ἔχει καί τήν καταδίκην

καί «οὐκ οἶδά σε» ἀκούει

παρά τοῦ κριτοῦ τῶν ὅλων.

Ἦλθεν ἐπί γῆς ὁ κτίστης,

ἔλαβε ψυχήν καί σάρκα,

ἔδωκε δέ Πνεῦμα Θεῖον,

ὅπερ ἔστιν ἡ ἀγάπη.

Εἰ οὖν βούλει καί εἰ θέλεις

τοῦ λαβεῖν τό Θεῖον Πνεῦμα,

(112) πίστευσον Θεῷ τελείως,

ἄρνησαι σαυτόν ὡσαύτως,

ἐπί ὤμων ἀδιστάκτως

ἆρον τόν σταυρόν καί λήψῃ˙

θάνον τῇ προθέσει, τέκνον,

ἵνα μέτοχος γενήσῃ

τῆς ζωῆς τῆς ἀθανάτου!

Μή πλανήσωσί σε πλάνοι

ταῖς αὐτῶν ψευδολογίαις,

μετά θάνατον λαμβάνειν

τήν ζωήν τούς τελευτῶντας˙

μή πεισθείς καταμελήσῃς

καί ζωῆς οὐ μεταλήψῃ!

Ἄκουσον Θεοῦ τούς λόγους,

ἄκουσον τῶν Ἀποστόλων,

ἄκουσον τῶν διδασκάλων,

τῶν ἐπί τῆς ἐκκλησίας,

τί Χριστός βοᾷ καθ᾿ ὥραν.

«Ποταμοί ἐκ τῆς κοιλίας

εἰς ἐμέ τῶν πιστευόντων

ῥεύσουσι πηγῆς τῆς θείας,

ὕδατος τοῦ ἀειζώου.»

Τί τό ὕδωρ τοῦτο λέγων,

εἰ μή Πνεύματος τήν χάριν;

Καθαρούς δέ τῇ καρδίᾳ

μακαρίζει, λέγων τούτους

ὄψεσθαι Θεόν ἐνταῦθα.

Οἱ Ἀπόστολοι δέ πάντες

καί διδάσκαλοι βοῶσιν

ἀπεντεῦθεν καί τό Πνεῦμα

καί Χριστόν αὐτόν λαμβάνειν,

(113) εἴπερ μέλλοιμεν σωθῆναι.

Ἄκουσον φωνάς Δεσπότου,

ἄκουσον τοῦ Λόγου λόγους,

πῶς δηλοῖ τήν βασιλείαν

τήν τῶν οὐρανῶν λαμβάνειν

ἀπεντεῦθεν τούς ἀνθρώπους.

«Ὡμοιώθη, λέγων, αὕτη

μαργαρίτῃ πολυτίμῳ˙»

μαργαρίτην δέ ἀκούσας

ἆρα τί ὑπολαμβάνεις;

Λίθον εἶναι λέγεις τοῦτον

ἤ κρατούμενον κἄν ὅλως

ἤ ὁρώμενον ποσῶς δέ;

Ἄπαγε τῆς βλασφημίας!

Νοητός καί γάρ ὑπάρχει,

Ἔμπορος εὑρών δέ τοῦτον,

πῶς ἐφεῦρεν, ἄρτι λέξον,

εἰ ἀκράτητος ὑπάρχει,

εἰ ἀόρατος τυγχάνει;

Ποῦ οὖν τοῦτον ὅλως εὗρε,

πῶς κατεῖδε, δίδαξόν με.

Πῶς δέ ἅπαντα πωλήσας

ἐξωνήσατο ἐκεῖνον,

ὅν οὐχ εὗρεν, ὅν οὐκ εἶδεν,

ὅν οὐκ ἔσχεν ἐπί χεῖρας,

ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ἔλαβεν ἐν κόλπῳ;

Πίστει δέ με μόνῃ πάντως

καί ἐλπίδι ὥσπερ ἔχων

διακείσεται, διδάξεις;

Ἀλλ᾿ οὐκ εἶπεν ὁ Δεσπότης,

ὥσπερ σύ ὑπολαμβάνεις,

οὐδ᾿ ἐλπίσι τοῦ εὑρέσθαι

(114) οὐδ᾿ ἐλπίσι τοῦ λαβέσθαι

τά ὑπάρχοντα πωλῆσαι.

Τί πλανᾶσθε, τί ματαίαις

ἐπερείδεσθε ἐλπίσι;

Τί καί ἄλλοις ἀπωλείας,

ἑαυτοῖς τε τιμωρίας

αἴτιοι σφοδρᾶς γενέσθαι

μάτην βούλεσθε πεισθεῖσιν;

Ἀλλά πρότερον εὑρεῖν σοι

παραινεῖ τόν μαργαρίτην,

καί ἀτίμητον ὡς ὄντα

θεασάμενόν σε τοῦτον

καί αὐτόν τότε πωλήσας

ἅπαντα ἐξαγοράσαι˙

σύ δέ λέγεις ἐν ἐλπίσι

καί σαυτόν ἀποδεικνύεις

ὡς οὐ θέλοντα πωλῆσαι

τά ὑπάρχοντα καί ἆραι

οὐρανῶν τήν βασιλείαν,

ἥν ἐντός σου, ἐάν θέλῃς,

ὁ Δεσπότης εἶπεν εἶναι.

Ἴσως δέ πτωχός ὑπάρχεις

καί οὐ κέκτησαι χρυσίον,

οὐδέ κτήματα, οὐ πλοῦτον,

καί ἀκούων, ὅτι πάντων

ὑπαρχόντων διαπράσει

ὁ ἀτίμητος ὠνεῖται

μαργαρίτης, ἵνα λέγῃς

ὄτι˙ Ἆρα πῶς μή ἔχων

ὕπαρξιν ἐγώ ἰσχύσω

(115) κτήσασθαι τόν θεῖον τοῦτον

καί ὡραῖον μαργαρίτην;

Περί τούτου οὖν ἀκοῦσαι

συνετῶς παρακαλῶς σε.

Ἐάν ἅπαντα τόν κόσμον

καί τά ἐν τῷ κόσμῳ ἔχῃς

καί σκορπίσας διανείμῃς

ὀρφανοῖς καί χήραις ταῦτα

καί πτωχοῖς ἠπορημένοις,

καί πτωχός αὐτός γενήσῃ,

ὡς ἀντάξιον δέ ὅλως

τίμημα εἰ ἐννοήσῃς

ὅ,τι κατεβάλου, λέγων˙

Δότε μοι τόν μαργαρίτην,

δέδωκα γάρ ἅπαντά μου!

παρ᾿ εὐθύς τοῦτο ἀκούσῃ

λέγοντός σου τοῦ Δεσπότου˙

Ποῖα ἅπαντά σου λέγεις;

Σύ γυμνός ἀπό κοιλίας

ἐξελήλυθας μητρός σου

καί γυμνός ἐν τῷ μνημείῳ

πάλιν πάντως εἰσελεύσῃ.

Σά δέ ποῖα λέγεις εἶναι;

Ἄφρων, ὅλως οὐκ αἰσθάνῃ;

Καί οὐ λήψῃ μαργαρίτην,

οὐδέ λάβῃς βασιλείαν.

Ἄν δέ ἅπαντα σκορπίσῃς

τά ὑπάρχοντά σου ὅλως

ἤ πτωχός ὑπάρχῃς λίαν

καί προσέλθῃς λέγων οὕτως˙

Ἴδε, Σῶτερ, νῦν καρδίαν

(116) καί ψυχήν συντετριμμένην

καί δεινῶς κολαζομένην

καί σφοδρῶς ἐκκαιομένην!

Ἴδε, Δέσποτα, γυμνόν με,

ἴδε με ἠπορημένον

ἀρετῆς ἁπάσης ξένον

καί πτωχόν ἐν τούτοις λίαν

καί μή ἔχοντά τι δοῦναι

εἰς ἐξώνησίν σου, Λόγε,

καί ἐλέησόν με, μόνε

ἀνεξίκακε Θεέ μου.

Τί γάρ ἄξιον εὑρήσω

ἐν τῷ κόσμῳ, ὦ Θεέ μου,

ὅπερ δώσω εἰς τιμήν σου,

τοῦ ποιήσαντος τά πάντα;

Τί γάρ ἔδωκεν ἡ πόρνη,

τί δέ ὁ λῃστής παρέσχεν,

ὁ δέ ἄσωτος, Χριστέ μου,

ποῖον πλοῦτόν σοι προσῆξε;

Ταῦτα λέξον, καί ἀκούσῃ˙

Ναί, προσέφερόν μοι δῶρα,

ναί, προσέφερόν μοι πλοῦτον˙

δεδωκότες ἅπερ εἶχον,

ἔλαβον τόν μαργαρίτην

τοῦ παντός κρείττω τοῦ κόσμου.

Ταῦτά μοι καί σύ, εἰ βούλει,

κόμισον καί λήψῃ πάντως.

Μετά τούτων πρόσελθέ μοι

καί εὐθύς σοι ὑποδείξω,

ὅνπερ ἔλαβον ἐκεῖνοι

μαργαρίτην, καί χαρήσῃ˙

καί ψυχήν αὐτήν εἰ δώσεις,

(117) ἄξιον οὐδέν νομίσεις,

ἄξιον οὐδέν λογίσῃ,

ὅ,τι ὅλως κατεβάλου.

Ἐγώ γάρ, ἐάν προσέλθῃς,

ὡς ἡ πόρνη μοι προσῆλθε,

πάντως ἔχω ἐξουσίαν,

πάντως ἔχω μαργαρίτας,

οὕς ὁ κόσμος, ἐάν λάβῃ,

καί σύν κόσμῳ τούτῳ ἄλλαι

μυριάδες ἄλλων κόσμων,

οὐκ ἐκλείψει μαργαρίτης

μόνος εἷς ἐκ θησαυρῶν μου,

καί παρέξω σοι καί δῶρον,

ὡς ἐκείνῃ παρεσχόμην.

Ταῦτά σοι Θεός προσείπῃ

καί διδάξει, πῶς προσῆλθεν

ὁ λῃστής καί πῶς ἡ πόρνη,

οἱ ᾀδόμενοι ἐν κόσμῳ,

πῶς δέ ἄσωτος εὐθέως

ὑποστρέψας προσεδέχθη.

Πίστει δέ λῃστής ἐσώθη,

ὁ πολλά κακά ποιήσας,

καί δικαίως, ὅτι μόνος

πάντων με ἀρνησαμένων,

πάντων δέ σκανδαλισθέντων

κρεμαμένου μου τῷ ξύλῳ

ὡμολόγησεν ἐκεῖνος

καί Θεόν καί βασιλέα

καί ἀθάνατόν με εἶναι

ἐκ καρδίας ἀνεβόα.

Διά τοῦτο καί πρό πάντων

(118) ἔλαβε τήν βασιλείαν.

Πόρνης δέ τόν πόθον ἆρα

ποῖος λόγος παραστήσει,

ὅν ἐβάσταζεν ἐκείνη

ἐν καρδίᾳ προσελθοῦσα

ὡς Θεῷ μοι καί Δεσπότῃ

ὁρατῶν καί ἀοράτων

καί προσέφερε πλουσίως

ὡς οὐδείς τῶν μέχρι τότε,

ὅν ἰδών ἀπεδεξάμην;

Καί οὐκ ἔλαβον τόν πόθον,

ἀλλ᾿ αὐτῇ τόν μαργαρίτην

δούς ἀφῆκα καί τόν πόθον,

μᾶλλον δέ καί προσανῆψα

καί πυρσόνν εἰς μέγαν ἦρα

καί ἀπέλυσα παρθένων

σεμνοτέραν οὖσαν ταύτην.

Ἄφνω γάρ τόν νόμον πάντα

ὥσπερ τεῖχος διαβᾶσα,

ἤ ὡς κλίμακα τάς πάσας

ἀρετάς ὑπεραρθεῖσα

ἔφθασεν εἰς τέλος νόμου,

ὅπερ ἔστιν ἡ ἀγάπη,

καί ἀπῆλθε μέχρι τέλους

ἄτρωτον τηροῦσα ταύτην.

Ὁ δέ ἄσωτος ὁμοίως

ἐκ καρδίας ἐπιστρέψας

μετενόησε γνωσίως,

καί υἱός μου ὤν τό πρόσθεν

οὐ προσῆλθεν ὡς υἱός μου,

ἀλλ᾿ ὡς εἷς με ἐξῃτεῖτο

(119) τῶν μισθίων μου γενέσθαι.

Οὐ τῷ στόματι δέ μόνον,

ἀλλά καί ψυχῇ ἐλάλει,

καί τοῖς ἔργοις ἐπεδείκνυ

ἅπερ ἔλεγε τοῖς λόγοις.

Ἡ ταπείνωσίς με τούτου

εἵλκυσε πρός εὐσπαγχνίαν

καί ἐπλούτισα εὐθέως

καί ἐδόξασα συντόμως,

ὅτι ἔβλεπον ἐξ ὅλης

προσερχόμενον ψυχῆς μοι,

ὅτι ὄπισθεν οὐδ᾿ ὅλως

- ὡς πολλοί τοῦτο ποιοῦσιν –

ἀπεστρέφετο τάς φρένας.

Οὕτως οὖν, εἰ πᾶς προσέλθοι

καί προσπέσοι μοι γνησίως,

- ἀκουσάτω πᾶσα κτίσις! –

δέξομαι αὐτόν εὐθέως.

Ὅστις δέ μου μετά δόλου

βούλεται λαβεῖν τήν χάριν,

ὑποκρίσει δέ προσέλθοι,

ἤ κακίαν ἔνδον ἔχων

ἤ θαρρῶν αὐτοῦ τοῖς ἔργοις,

κατεχόμενος ἐπάρσει

ἤ φθόνῳ, οὐκ ἔχει ὅλως

μετ᾿ ἐμοῦ, Χριστοῦ, μερίδα.

Ταῦτά σοι Θεός καί πᾶσι

δι᾿ ἡμῶν βοᾷ καθ᾿ ὥραν.

Εἰ δέ βούλει, καί ἐξ ἄλλων

δείξω σοι τρανῶς ἐνταῦθα,

ὅτι δεῖ τήν βασιλείαν

οὐρανῶν λαβεῖν σε ὅλην,

(120) εἰ ἐν ταύτῃ εἰσελθεῖν σε

βούλει καί μετά τό τέλος.

Ἄκουσον Θεοῦ σοι πάλιν

ἐν παραβολαῖς λαλοῦντος˙

«Τίνι ἄρα ὁμοιώσω

οὐρανῶν τήν βασιλείαν;

Ὁμοία ἐστίν, πρόσεχε,

τοῦ σινάπεως τῷ κόκκῳ,

ὅν λαβών τις τῶν ἀνθρώπων

ἔβαλεν αὐτοῦ εἰς κῆπον,

καί ἐβλάστησε καί δένδρον

ὄντως γέγονεν εἰς μέγα.»

Λέγε τοίνυν, ὁ ἀκούων,

τίς ἐστιν ὁ κόκκος οὗτος;

Τί νομίζεις εἶναι τοῦτον;

Λέγε μετά παρρησίας!

Εἰ δέ μή, ἐγώ σοι λέξω

καί τό ἀληθές ἐξείπω˙

Πάντως βασιλείαν εἶπε

τήν τῶν οὐρανῶν σοι κόκκον.

Ὁ δέ κόκκος οὗτος ἔστι

Θείου Πνεύματος ἡ χάρις,

ὁ δέ κῆπος ἡ καρδία

ἡ ἑκάστου τῶν ἀνθρώπων,

ἔνθα ὁ λαβών τό Πνεῦμα

βάλλει ἔνδον τε καί κρύπτει

ταῖς λαγόσι ταῖς τῶν σπλάγχνων,

ὡς μηδένα τοῦτο βλέπειν,

καί φυλάττει μετά πάσης

ἀκριβείας, ὅπως φύῃ,

ὅπως γένηται εἰς δένδρον

καί εἰς οὐρανόν ἀνέλθῃ.

(121) Εἰ οὖν λέγεις˙ Οὐχί ὧδε,

ἀλλά μετά τέλος πάντες

λήψονται τήν βασιλείαν,

οἱ θερμῶς ταύτης ἐρῶντες,

ἀνατρέπεις τοῦ Σωτῆρος

καί Θεοῦ ἡμῶν τούς λόγους.

Τόν γάρ κόκκον εἰ μή λάβῃς,

τόν σινάπεως, ὅν εἶπεν,

εἰ μή βάλῃς σου εἰς κῆπον,

μένεις ὅλως δίχα σπόρου.

Εἰ δέ καί τόν σπόρον λάβοις

καί συμπνίξεις ταῖς ἀκάνθαις

ἤ προδώσεις τοῖς ὀρνέοις

καί ἁρπάσουσι τόν κόκκον

ἤ ἀπότιστον ἐάσεις

κῆπόν σου τῇ ἀμελείᾳ

καί οὐ φύει σου ὁ σπόρος,

οὐ βλαστήσει, οὐ καρπεύσει,

τίς σοι ἐκ τοῦ σπόρου ἔσται

ἡ ὠφέλεια, εἰπέ μοι;

Πότε δέ, εἰ μή ἐνταῦθα,

ἄλλοτε τόν σπόρον λάβοις;

Μετά θάνατον, μοί εἴπῃς,

ἀλλά σφάλλῃ τοῦ εἰκότος˙

ποίῳ κήπῳ τότε τοῦτον

κατακρύψεις, ἐρωτῶ σε,

ποίαις δέ ταῖς ἐργασίαις

θεραπεύσεις, ἵνα φύῃ;

Ὄντως ὅλος γέμεις πλάνῃς,

ἀδελφέ, ἠπατημένης!

Ὁ γάρ χρόνος οὗτος ἔργων,

ὁ δέ μέλλων τῶν στεφάνων˙

(122) ὧδε σύ τούς ἀρραβῶνας

λαβε, εἶπεν ὁ Δεσπότης,

ὧδε δέξαι τήν σφραγίδα.

Ἀπ᾿ ἐντεῦθεν τήν λαμπάδα

ἄναψον τήν τῆς ψυχῆς σου,

πρίν σκοτάσῃ, πρίν κλεισθῶσιν

αἱ τῆς ἐργασίας πύλαι.

Εἴπερ φρόνιμος ὑπάρχεις,

ὧδέ σοι καί μαργαρίτης

γίνομαι καί ἐξωνοῦμαι,

ὧδέ σοι καί σῖτος πέλω

καί σινάπεως ὡς κόκκος,

ὧδε γίνομαί σοι ζύμη

καί ζυμῶ τό φύραμά σου,

ὧδε σοι ὡς ὕδωρ πέλω,

γίνομαι καί πῦρ γλυκάζον˙

ὧδε καί ἱμάτιόν σοι

καί τροφή καί πόσις πᾶσα,

ἐάν βούλει, γίνομαί σοι.

Ὁ Δεσπότης ταῦτα λέγει.

Εἰ οὖν οὕτως ἐκ τῶν ὧδε

καί τοιοῦτόν με γνωρίσεις,

ἕξεις με κἀκεῖ ἀρρήτως

ἅπαντα γινόμενόν σοι˙

εἰ δ᾿ ἀπέλθῃς ἀγνοῶν μου

χάριτος τάς ἐνεργείας,

μόνον με κριτήν ἐκεῖσε

ἀσυμπάθητον εὑρήσεις.

Ὦ Χριστέ μου καί Θεέ μου,

μή με κατακρίνῃς τότε,

(123) μηδέ δίκῃ ὑποβάλῃς

τόν πολλά σοι ἐπταικότα,

ἀλλά δέξαι με ὡς ἕνα

τῶν ἐσχάτων σου μισθίων

καί ἀξίωσον ἐντεῦθεν

θεραπεῦσαί σε, Σωτῆρ μου,

καί λαβεῖν σου Πνεῦμα Θεῖον,

ἀραββώνα βασιλείας

καί ἐκεῖθεν ἀπολαῦσαι

τοῦ νυμφῶνος σου τῆς δόξης,

καθορῶντά σε, Θεέ μου,

εἰς αἰῶνας αἰωνίους,

ἀμήν.

ΙΗ’.

Διδασκαλία σύν θεολογίᾳ περί τῶν ἐνεργειῶν τῆς ἁγίας ἀγάπης, ἤγουν αὐτοῦ τοῦ φωτός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. (124)

Τίς ἐξισχύσει, Δέσποτα, περί σοῦ διηγεῖσθαι;

Οἱ ἀγνοοῦντες σφάλλονται μηδέν ὅλως εἰδότες,

οἱ δέ τήν σήν θεότητα ἐπιγνόντες ἐν πίστει

φόβῳ πολλῷ συνέχονται καί ἐξίστανται τρόμῳ

καί τί λέγειν οὐκ ἔχουσιν˙ὑπέρ νοῦν γάρ ὑπάρχεις˙

πάντα ἀκατανόητα, ἀκατάληπτα πάντα

τά ἔργα καί ἡ δόξα σου καί ἡ ἐπίγνωσίς σου.

Ὅτι μέν εἶς, γινώσκομεν καί τό φῶς σου ὁρῶμεν˙

ὁποῖος δέ καί ποταπός, ἅπαντες ἀγνοοῦμεν.

Πλήν τήν ἐλπίδα ἔχομεν καί τήν πίστιν κρατοῦμεν

καί τήν ἀγάπην οἴδαμεν, ἥν ἡμῖν ἐδωρήσω,

ἄπειρον, ἀνεκλάλητον, μηδαμοῦ χωρουμένην,

φῶς οὖσαν, φῶς ἀπρόσιτον, φῶς ἐνεργοῦν τά πάντα.

Τοῦτο καί χείρ σου λέγεται καί ὀφθαλμός καλεῖται

καί στόμα τό πανάγιον καί δύναμις καί δόξα

καί πρόσωπον γνωρίζεται ὡραῖον ὑπέρ πάντα.

Τοῦτο ἥλιος ἄδυτος τοῖς ὑψηλοῖς τά θεῖα,

τοῦτο ἀστήρ ἀειλαμπής τοῖς μή πλέον χωροῦσι˙

τοῦτο λύπῃ ἀντίκειται, τοῦτο φθόνον διώκει

καί ζῆλον τόν σατανικόν παντελῶς ἀφανίζει.

Τοῦτο ἐκτήκει ἐν ἀρχῇ καί λεπτύνει καθαῖρον,

(125) ἀποδιώκει λογισμούς καί κινήσεις συστέλλει.

Τοῦτο ἀποκρυπτόμενον παιδεύει ταπεινοῦσθαι

καί διαχεῖσθαι οὐκ ἐᾷ, οὐδέ ῥέμβεσθαι ὅλως.

Τοῦτο πάλιν φαινόμενον κόσμον ἀποχωρίζει

καί λήθην πάντων ἐμποιεῖ ἀνιαρῶν τοῦ βίου.

Τοῦτο καί τρέφει τά πολλά καί τήν δίψαν ἰᾶται

καί δύναμιν χαρίζεται τοῖς καλῶς κοπιῶσι.

Τοῦτο σβέννυσι τόν θυμόν καί ζέσιν τῆς καρδίας

καί οὐκ ἐᾷ ὀργίζεσθαι ἤ ταράσσεσθαι ὅλως.

Τοῦτο φεῦγον διώκεται παρά τῶν τετρωμένων

καί τῇ ἀγάπῃ τῇ πολλῇ ἐκ καρδίας ζητεῖται,

ἐπιστραφέν δέ καί φανέν καί λάμψαν φιλανθρώπως

ἐκκλίνειν τοῖς διώκουσιν, συστέλλεσθαι ποιέ δέ,

καί τό πολλά ἐκζητηθέν ἀποπέμπεσθαι φόβῳ,

ὡς οὐκ ἀξίως τοῦ καλοῦ, τοῦ ὑπέρ πᾶσαν κτίσιν.

Ὤ δώρου, ὤ χαρίσματος θείου καί ἀνεκφράστου!

Τί γάρ καί οὐκ ἐργάζεται, τί δέ καί οὐχ ὑπάρχει;

Τοῦτο τερπνότης καί χαρά, πρᾳότης καί εἰρήνη,

ἔλεος ἀναρίθμητον, ἄβυσσος εὐσπλαγχνίας,

ἀόρατον βλεπόμενον, χωρητόν ἀχωρήτως,

ἀναφές ἀψηλάφητον, κρατητόν ἐν νοΐ μου.

Τοῦτο ἔχων οὐ καθορῶ, θεωρῶν δέ ἀφιέν

τάχος ὁρμῶ τοῦ δράξασθαι, καί ἀφίπταται ἅπαν.

Ἐξαπορῶ καί φλέγομαι καί μανθάνω αἰτεῖσθαι

καί ἐκζητεῖν μετά κλαυθμοῦ ἐν πολλῇ ταπεινώσει

καί μή δοκεῖν ὡς δυνατά τά ὑπέρ φύσιν εἶναι

καί τῆς ἰσχύος τῆς ἐμῆς καί σπουδῆς ἀνθρωπίνης,

ἀλλ᾿ εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ καί ἐλέους ἀπείρου.

Τοῦτο χρόνον ὀλίγον φαίνεται καί συστέλλεται,

ἕν, ἕν δέ τῶν παθῶν ἐκβάλλει τῆς καρδίας.

Οὐ γάρ δύναται ἄνθρωπος ἐκνικῆσαι τά πάθη,

εἰ μή συμπαραγένηται εἰς βοήθειαν τοῦτο,

(126) οὐδέ πάλιν ἀπό μιᾶς ἅπαντα ἐκδιώκει.

Οὐ γάρ εἰσδέξασθαι χωρεῖ αἴφνης ὅλον τό Πνεῦμα

ὁ ἄνθρωπος ὁ ψυχικός καί ἀπαθής γενέσθαι,

ἀλλ᾿ ὅταν τά εἰς δύναμιν διαπράξηται πάντα˙

γύμνωσιν, ἀπροσπάθειαν, χωρισμόν τῶν ἰδίων,

ἐκκοπήν τοῦ θελήματος καί ἄρνησιν τοῦ κόσμου,

ὑπομονήν τῶν πειρασμῶν καί προσευχήν καί πένθος,

εὐτέλειαν, ταπείνωσιν, ὅσον ἰσχύος ἔχει.

Τότε ὀλίγον ὡς λεπτή αἴγλη καί σμικροτάτη

αἴφνης τόν νοῦν κυκλώσσα εἰς ἔκστασιν ἁρπάζει,

καταλιμπάνουσα ταχύ, ἵνα μή ἀποθάνῃ,

ὥστε τῷ τάχει τῷ πολλῷ μηδέ κατανοῆσαι,

μή κάλλους μνημονεύειν τε συγχωρεῖν τόν ἰδόντα,

ἵνα μή φάγῃ νήπιος τροφήν ἀνδρῶν τελείων

καί παρ᾿ εὐθύ διαρραγῇ ἤ βλαβῇ καί ἐμέσῃ.

Ἔκτοτε οὖν χειραγωγεῖ, ἐνισχύει, διδάσκει

δεικνυμένη καί φεύγουσα, ὅτε χρῄζομεν ταύτης˙

οὐχ ὅταν ἡμεῖς θέλωμεν – τοῦτο γάρ τῶν τελείων -,

ἀλλ᾿ ὅταν ἀπορήσωμεν καί ἐκλυθῶμεν ὅλως,

ἔρχεται εἰς βοήθειαν, ἀνατέλλει μακρόθεν

καί ταύτην ἐν καρδίᾳ μου ποιεῖ αἰσθάνεσθαί με.

Θροοῦμαι, περισφίγγομαι κρατῆσαι ταύτην θέλων

καί νύξ τά πάντα καί κεναί αἱ ἀθλίαι μου χεῖρες.

Πάντων ἐπιλανθάνομαι καί κάθημαι καί κλαίω

μή ἐπελπίζων ἄλλοτε ταύτην οὕτως ἰδέσθαι.

Ὅτε θρηνήσω δέ πολλά καί παύσασθαι θελήσω

τότε ἐλθοῦσα μυστικῶς κρατεῖ τῆς κορυφῆς μου

καί συγχέομαι δάκρυσιν ἀγνοῶν τίς ὑπάρχει

καί καταυγάζει μου τόν νοῦν φωτί γλυκείῳ σφόδρα.

Ὅταν δέ γνῶ ἥτις ἐστίν, ἀφίπταται συντόμως

καταλιποῦσά μοι τό πῦρ τοῦ θείου αὐτῆς πόθου,

ὅ γελᾶν οὐκ ἀφίησιν ἤ πρός ἀνθρώπους βλέπειν,

(127) οὐδέ πόθον εἰσδέξασθαι τινός τῶν ὁρωμένων.

Κατά μικρόν ἀνάπτεται, ὑπομονῇ φυσᾶται

καί φλόξ μεγάλη γίνεται οὐρανούς δρασσομένη˙

ταύτην σβέννυσιν ἄνεσις, περισπασμός οἰκείων

καί μέριμνα βιωτικῶν, ἐν ἀρχῇ γάρ τυγχάνει.

Ἀνακαλεῖται σιωπήν καί μῖσος πάσης δόξης

τό κυλινδεῖσθαι ἐπί γῆς καί πατεῖσθαι ὡς κόπρον˙

ἐπί τούτοις γάρ τέρπεται καί συμπαρεῖναι θέλει,

ταπείνωσιν διδάσκουσα τήν πάντα δυναμένην.

Ὅταν οὖν ταύτην κτήσωμαι ταπεινός γένωμαι,

τότε ὑπάρχει σύν ἐμοί ἀχώριστος κἀκείνη˙

ὁμιλεῖ μοι, φωτίζει με, βλέπει με, ἥν καί βλέπω.

Ἐν τῇ καρδίᾳ μοῦ ἐστιν, ἐν οὐρανῷ ὑπάρχει,

ἑρμηνεύει μοι τάς γραφάς καί προστιθεῖ μ οι γνῶσιν,

μυστήρια διδάσκει με, ἅ λαλεῖν οὐκ ἰσχύω,

ἐκ τοῦ κόσμου δεικνύει μοι πῶς αὕτη ἥρπασέ με

καί ἐλεεῖν προστάσσει μοι πάντας τούς ἐν τῷ κόσμῳ.

Τοῖχοι οὖν με συνέχουσι καί σώματι κρατοῦμαι

καί ἔξω τούτων ἀληθῶς εἰμί, μή ἀπιστήσῃς!

Κτύπων οὐκ ἐπαισθάνομαι, φωνάς δέ οὐκ ἀκούω,

οὐδέ φοβοῦμαι θάνατον, παρῆλθον γάρ καί τοῦτον.

Θλῖψιν οὐκ οἶδα, τί ἐστι, κἄν πάντες με λυπῶσιν˙

αἱ ἡδοναί πικρία μοι, φεύγουσι πάντα πάθη,

καί φῶς ὁρῶ διά παντός ἐν νυκτί καί ἡμέρᾳ.

Ἡμέρα νύξ μοι φαίνεται καί νύξ ἡμέρα ἔστιν,

καί ὑπνῶσαι οὐ βούλομαι, ζημία γάρ μοι τοῦτο.

Ὅταν δέ πάντα τά κακά περικυκλώσωσί με

καί τῷ δοκεῖν καθέλξωσι καί κατισχύσωσί μου,

ἔξω πάντων εὑρίσκομαι σύν αὐτῇ αἴφνης τότε,

χαροπιῶν καί λυπηρῶν καί ἡδονῶν τοῦ κόσμου˙

(128) ἐπαπολαύω τῆς χαρᾶς τῆς ἀρρήτου καί θείας,

κάλλους αὐτῆς κατατρυφῶ, συχνῶς ἀσπάζομαι ταύτην,

καταφιλῶ καί προσκυνῶ, χάριν ἔχω μεγάλην

τοῖς ἐμέ προξενήσασιν ἰδεῖν, ἥνπερ ἐπόθουν,

καί τοῦ ἀφράστου μετασχεῖν φωτός καί φῶς γενέσθαι

καί κοινωνῆσαι τῆς αὐτοῦ δωρεᾶς ἀπ᾿ ἐντεῦθεν

καί κτήσασθαι τόν χορηγόν τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων

καί γενέσθαι ἀνελλιπής ψυχικῶν χαρισμάτων.

Τίς με πρός ταῦτα τά καλά ὡδήγησεν ἑλκύσας,

τίς ἐκ βυθοῦ ἀνήγαγε κοσμικῆς με ἀπάτης;

Τίς ἀπεχώρισε πατρός καί ἀδελφῶν καί φίλων,

συγγενῶν τε καί ἡδονῶν καί τῆς χαρᾶς τοῦ κόσμου;

Τίς μοι ὑπέδειξεν ὁδόν μετανοίας καί πένθους,

ὅθεν ἡμέραν εὕρηκα, τήν μή ἔχουσαν τέλος;

Ἄγγελος ἦν, οὐκ ἄνθρωπος˙ ἄνθρωπος δ᾿ ὅμως πέλει

παρ᾿ οὗ κόσμος ἐμπαίζεται καί ὁ δράκων πατεῖται,

καί τρέμουσιν οἱ δαίμονες τούτου τήν παρουσίαν.

Πῶς σοι ἐξείπω, ἀδελφέ, ἅ εἶδον ἐν Αἰγύπτῳ

θαυμάσια καί τέρατα παρ᾿ αὐτοῦ γεγονότα;

Ἕν τέως τοῦτο λέξω σοι, οὐ γάρ δύναμαι πάντα.

Κατῆλθε γάρ καί εὗρέ με δοῦλον καί παροικοῦντα

καί εἶπε˙ Δεῦρο, τέκνον μου, πρός Θεόν σε ἀπάξω!

Ἐγώ δέ εἶπον πρός αὐτόν ἐκ πολλῆς ἀπιστίας˙

Καί τί σημεῖον δείξεις μοι, ἵνα με βεβαιώσῃς,

ὅτι αὐτός με δύνασαι ῥύσασθαι ἐξ Αἰγύπτου

καί ἀφαρπάσαι τῶν χειρῶν Φαραώ τοῦ δολίου,

μήπως ἀκολουθήσας σοι μειζόνως κινδυνεύσω;

Πῦρ, ἔφη, μέγα ἄναψον καί ἵν᾿ εἰσέλθω μέσον,

καί ἄν μή μείνω ἄφλεκτος, μή μοι ἀκολουθήσῃς!

Ὁ λόγος με ἐξέπληξε, τό κελευσθέν ἐποίουν.

(129) καί ἡ φλόξ διανήπτετο, καί αὐτός ἔστη μέσος,

ἀσινής καί ἀλώβητος κἀμέ προσεκαλεῖτο.

Φοβοῦμαι, ἔφην, Δέσποτα, ἁμαρτωλός τυγχάνω!

Ἐξῆλθεν, ἦλθε πρός ἐμέ καί κατησπάσατό με˙

Τί ἐφοβήθης, εἶπέ μοι, τί δειλιᾷς καί τρέμεις;

Μέγα τό θαῦμα καί φρικτόν, μείζονα τούτου ὄψει.

Ἐξέστην, εἶπον, Κύριε, ἐγγίζειν οὐ τολμῶ σοι

οὐδέ φανῆναι τοῦ πυρός τολμηρότερος θέλω˙

καί γάρ ὁρῶ σε ἄνθρωπον ὑπέρ ἄνθρωπον ὄντα

καί οὐδέ βλέπειν σε τολμῶ, ὅν τό πῦρ ἐσεβάσθη.

Ἐγγύτερόν με ἤγαγεν, ἐνηγκαλίσατό με

καί πάλιν κατεφίλησε φιλήματι ἁγίῳ

καί αὐτός ὄλος ἐμύρισεν ὀσμήν ἀθανασίας.

Ἐπίστευσα, ἠγάπησα ἀκολουθῆσαι τούτῳ

καί δοῦλος ἐπεπόθησα τούτου μόνου γενέσθαι.

Ὁ Φαραώ ἐκράτει με, οἱ δεινοί ἐργοδόται

τήν πλίνθον καί τά ἄχυρα ἠνάγκαζον φροντίζειν˙

μόνος οὐκ ἴσχυον φυγεῖν, οὐδέ γάρ εἶχον ὅπλα.

Μωσῆς ἐλάλει τῷ Θεῷ ποιῆσαι τό συμφέρον˙

Θεός μαστίζει Αἴγυπτον πληγαῖς δεκαπλασίοις,

καί οὐκ ἐκάμφθη Φαραώ οὐδέ ἀπέλυσέ με˙

καί δή πρεσβεύει ὁ πατήρ, καί Θεός ὑπακούει

καί λέγει τῷ θεράποντι λαβεῖν ἐκ τῆς χειρός με

καί ὑπισχνεῖται μεθ᾿ ἡμῶν συμπορεύεσθαι ἅμα,

τοῦ Φαραώ λυτρούμενος καί τῶν κακῶν Αἰγύπτου,

καί θάρσος ἐνεποίησεν εἰς τήν ἐμήν καρδίαν

καί τόλμαν ἐχαρίσατο, Φαραώ μή φοβεῖσθαι.

Οὕτω δή καί ἐποίησεν ὁ τοῦ Θεοῦ ἐργάτης˙

ἐκράτησέ μου τῆς χειρός προπορευόμενός μου

καί οὕτως ἀπηρξάμεθα τήν ὁδόν διανύειν.

(130) Κύριε, δός μοι σύνεσιν πρεσβείαις τοῦ πατρός μου

καί λόγον, διηγήσασθαι θαυμάσια χειρός σου,

ἅ ἐξειργάσω δι᾿ ἐμέ, τόν ἄσωτον καί πόρνον,

διά χειρός τοῦ δούλου σου ἐξάγων ἐξ Αἰγύπτου.

Ἔγνω τήν ἀναχώρησιν ὁ βασιλεύς Αἰγύπτου,

ὡς ἑνός κατεφρόνησε καί αὐτός οὐκ ἐξῆλθεν,

ἀλλά δούλους ἀπέστειλεν, οὕς ὑποσπόνδους εἶχεν.

Κατέδραμον, κατέλαβον ἐν ὁρίοις Αἰγύπτου,

πάντες ἐστράφησαν κενοί, πάντες συντετριμμένοι˙

ξίφη αὐτῶν κατέκλασαν, ἐκένωσαν τά βέλη,

αἱ χεῖρες ἐξελύθησαν καθ᾿ ἡμῶν ἐνεργοῦσαι,

καί ἡμεῖς διεμείναμεν μηδέν ἀδικηθέντες.

Ὁ στῦλος ἧπτε τοῦ πυρός, παρῆν καί ἡ νεφέλη,

καί μόνοι διηρχόμεθα ἐν ἀλλοτρίᾳ χώρᾳ,

μέσον λῃστῶν, μέσον πολλῶν ἐθνῶν καί βασιλέων.

Ἔμαθε καί ὁ βασιλεύς λαοῦ αὐτοῦ τήν ἧτταν,

ἐμάνη καί ἡγήσατο μεγάλην ἀτιμίαν

παρά ἑνός ἐμπαίζεσθαι καί νικᾶσθαι ἀνθρώπου.

Ἔζευξεν ἅρματα αὐτοῦ καί τόν λαόν ἐπῆρε

καί κατεδίωξεν αὐτός καυχώμενος μεγάλα.

Ἦλθε καί μόνον εὗρέ με κείμενον ἐκ τοῦ κόπου,

(ἠγρύπνει δέ ὁ Μωϋσῆς καί Θεῷ προσωμίλει),

προσέταξε δεθῆναί μου χεῖρας ἅμα καί πόδας

καί τῷ δοκεῖν ἐκράτουν με καί δεσμεῖν ἐπεχείρουν˙

ἐγώ δ᾿ ἐγέλων κείμενος καί εὐχῇ ὡπλιζόμην

καί τῷ σημείῳ τοῦ σταυροῦ πάντας ἀπεκρουόμην,

καί μή τολμῶντες ἅψασθαι ἤ ἐγγύς μου γενέσθαι

πόρρωθέν που ἱστάμενοι ἐδόκουν ἐκφοβεῖν με,

πῦρ ταῖς χερσί κατέχοντες καῦσαί με προσηπείλουν˙

μεγάλα τε ἐκραύγαζον καί κτύπους ἀπετέλουν

καί, ἵνα μή καυχήσωνται ὡς μέγα τι ποιοῦντες,

(131) εἶδόν με φῶς γενόμενον πρεσβείαις τοῦ πατρός μου

καί ἄφνω ὑπεχώρησαν ὁμοῦ κατῃσχυμμένοι.

Ἐξῆλθεν ἐκ Θεοῦ Μωσῆς, εὗρέ με θαρσαλέον,

περιχαρῆ καί σύντρομον ἐκ τῆς θαυματουργίας.

Ἠρώτησε τί τό συμβάν, τό πᾶν αὐτῷ ἐξεῖπον,

καί ὅτι˙ Φαραώ ἦν, βασιλεύς τῆς Αἰγύπτου,

παραγενόμενον νυνί μετά λαοῦ ἀπείρου

καί δῆσαί με οὐκ ἴσχυσεν, ἤθελε δέ με καῦσαι

καί πάντες φλόξ ἐγένοντο, οἱ μετ᾿ αὐτοῦ ἐλθόντες,

καί κατ᾿ ἐμοῦ ἐξέπεμπον πῦρ ἐκ τοῦ στόματος αὐτῶν.

Καί ὅτι˙Φῶς ἰδόντες με γεγονότα εὐχαῖς σου

σκότος πάντες γεγόνασι καί μόνος εἰμί ἄρτι.

Βλέπε, ἀντεπεκρίθη μοι Μωσῆς, καί μή θαρρήσῃς,

μηδέ τά φανερά βλέπῃς, τά κρυφῇ φοβοῦ μᾶλλον!

Δεῦρο, φυγῇ χρησώμεθα! Οὕτω Θεός κελεύει,

καί πολεμήσει ὁ Χριστός ἀνθ᾿ ἡμῶν Αἰγυπτίοις.

Ἄγωμεν, ἔφην, Κύριε, οὐ χωρισθήσομαί σου,

οὐ παραβῶ σου ἐντολήν, ἀλλά πάσας φυλαξω˙

ἀμήν.

ΙΘ’.

Διδασκαλία σύν θεολογίᾳ, ἐν ᾗ καί περί ἱερωσύνης ἅμα καί ἀπαθοῦς θεωρίας. (132)

Πῶς σου ἐξείπω, Δέσποτα, τά θαυμαστά καί ξένα,

πῶς λόγῳ διηγήσομαι σῶν κριμάτων τά βάθη,

ἅ καθ᾿ ἑκάστην ἐκτελεῖς ἐν ἡμῖν, τοῖς σοῖς δούλοις;

Πῶς παραβλέπεις ἄπειρα τῶν σφαλμάτων μου πλήθη

καί οὐ λογίζῃ, Δέσποτα, τάς τῶν κακῶν μου πράξεις,

ἀλλ᾿ ἐλεεῖς καί σκέπεις με καί φωτίζεις καί τρέφεις

ὡς ἐκπληροῦντα πάσας σου τάς ἐντολάς, Σωτήρ μου;

Οὐ μόνον δέ με ἐλεεῖς, ἀλλά καί πλέον τούτου

καταξιοῖς ἐνώπιον τῆς σῆς παράστασθαί με

δόξης τε καί δυνάμεως καί τῆς μεγαλωσύνης˙

προσομιλεῖς μοι καί λαλεῖς λόγους ἀθανασίας

τῷ ἀσθενεῖ καί ταπεινῷ καί τοῦ ζῆν ἀναξίῳ.

Πῶς μου λαμπρύνεις τήν ψυχήν, τήν κατεσπιλωμένην,

καί φῶς αὐτήν ἀποτελεῖς, ἄχραντόν τε καί θεῖον;

Πῶς λαμπροφόρους ἐκτελεῖς τάς ἀθλίας μου χεῖρας,

ἅς ἁμαρτών ἐμόλυνα μολυσμοῖς ἁμαρτίας;

Πῶς ἀλλοιοῖς τά χείλη μου αἴγλῃ θεότητός σου,

ἐξ ἀκαθάρτων ἅγια ταῦτα μετασκευάζων;

Γλῶσσάν μου δέ τήν ῥυπαράν, Χριστέ, πῶς ἐκκαθαίρεις

καί μασησμῷ τῆς σῆς σαρκός σοῦ μέτοχον ἐργάζῃ;

Πῶς καί ὁρᾶν με ἀξιοῖς καί παρ᾿ ἐμοῦ ὁρᾶσθαι

καί ταῖς χερσί μου, ὁ κρατῶν τά σύμπαντα, κρατεῖσθαι,

ὀ πᾶσιν ἀθεώρητος τάξεσιν οὐρανίαις

(133) καί τῷ Μωσῇ ἀπρόσιτος, τῷ ἐν προφήταις πρώτῳ;

Οὐ γάρ ἰδεῖν τό πρόσωπον τό σόν κατηξιώθη,

οὐδ᾿ ἐν ἀνθρώποις ἄλλοις τις, ἵνα μή ἀποθάνῃ.

Σέ οὖν τόν ἀκατανόητον, σέ τόν ἄφραστον μόνον,

σέ τόν ἀχώρητον παντί καί ἀπρόσιτον πᾶσι,

πῶς καί κρατεῖν τε καί φιλεῖν καί ὁρᾶν καί ἐσθίειν

καί ἔχειν ἐν καρδίᾳ μου, Χριστέ, καταξιοῦμαι

καί διαμένω ἄφλεκτος χαίρων ἅμα καί τρέμων

καί ἀνυμνῶν σου τήν πολλήν, Χριστέ, φιλανθρωπίαν;

Οἱ οὖν τυφλοί καί σαρκικοί, οἱ μή γινώσκοντές σε,

ἀναισθητοῦντες, μᾶλλον δέ τήν ἰδίαν δεικνύντες

ἀσθένειαν καί σκότωσιν καί τῶν καλῶν ἁπάντων,

Σῶτήρ μου, ἀποστέρησιν, πῶς τολμῶσι τοῦ λέγειν˙

Τί δέ καί χρῄζει ἄνθρωπος ἱερωσύνην ἔχειν,

ἐάν μή ἕν τῶν τριῶν τύτων κερδάνῃ˙

ἤ τήν τροφήν τοῦ σώματος ἤ πορισμόν χρυσίου

ἤ θρόνον ἐκ τῶν ὑψηλῶν ἐπισκοπῆς πλουσίας;

Ὤ σκότους, ὤ πωρώσεως, ὤ πτωχείας ἐσχάτης,

ὤ ἀθλιότητος πολλῆς, ὤ ἀγνοίας μεγάλης,

ὤ γεηρῶν τε καί κενῶν ματαίων ὀνομάτων,

ὤ τόλμης, ὤ φρονήματος Ἰούδα τοῦ προδότου!

Ὡς γάρ ἐκείνῳ τά φρικτά τοῦ δεσποτικοῦ δείπνου

καί τοῦ ἀχράντου σώματος εἰς οὐδέν ἐλογίσθη,

ἀλλά κρεῖσσον ἡγήσατο ἀργύρια ὀλίγα,

οὕτω καί οὗτοι τά φθαρτά τῶν ἀφθάρτων καί θείων

προτιμῶντες ἐκλέγονται τήν ψυχικήν ἀγχόνην.

Εἴπατέ μοι, ὦ μάταιοι, εἰ ἐπίστασθε τοῦτο!

Τίς τόν Χριστόν κτησάμενος ἑτέρου πλέον χρῄζει

τινός ἆρα τῶν ἀγαθῶν τοῦ παρόντος αἰῶνος;

Τίς τήν χάριν τοῦ Πνεύματος ἔχων ἐν τῇ καρδίᾳ

οὐχί Τριάδα τήν σεπτήν ἐν αὐτῷ κατοικοῦσαν

(134) κέκτηται, τήν φωτίζουσαν καί Θεόν ἐκτελοῦσαν;

Τίς δέ Θεός γενόμενος χάριτι τῆς Τριάδος

καί δόξης καταξιωθείς τῆς ἄνω τε καί πρώτης,

πλέον τι ἐννοήσειεν ἐνδοξότερον ἆρα

τοῦ λειτουργεῖν τε καί ὁρᾶν τήν ἀνωτάτω φύσιν,

τήν παντουργόν, τήν ἄφραστον, τήν ἀπρόσιτον πᾶσιν;

Ἤ τίνος ἐπιθυμήσειε λαμπροτέρου ἐν βίῳ,

τῷ τε τούτῳ, λογίσθητι, τῷ ὀλιγοχρονίῳ,

ἤ τῷ ἄλλῳ, μοί νόησον, τῷ μή ἔχοντι τέλος;

Εἰ ᾔδεις τό κρυπτόμενον βάθος τῶν μυστηρίων,

οὐκ ἄν με κατηνάγκαζες ταῦτα λαλεῖν ἤ γράφειν.

Φρίττω γάρ εὐλαβούμενος ἐγχαράττων τά θεῖα

καί γράμμασι σκιαγραφῶν τά ἀπόρρητα πᾶσιν.

Εἰ ἐθεάσω τόν Χριστόν, εἰ ἔλαβες τό Πνεῦμα

καί προσηνέχθης τῷ Πατρί διά τούτων τῶν δύο,

γινώσκειν εἶχες ἅ λαλῶ καί ἅ σοι ἐξηγοῦμαι,

καί ὅτι μέγα καί φρικτόν καί ἐπέκεινα πάσης

δόξης τε καί λαμπρότητος, ἀρχῆς καί ἐξουσίας,

πλούτου τε καί δυνάμεως καί πάσης βασιλείας

τό λειτουργεῖν ἐν καθαρᾷ καρδίας συνειδήσει

τῇ καθαρᾷ καί Ἁγίᾳ καί ἀχράντῳ Τριάδι.

Μή γάρ μοι εἴπῃς σώματος τήν ἀναμαρτησίαν

καί, ὧν τό βάθος οὐ νοεῖς, παράξῃς μαρτυρίας,

ἀλλ᾿ ἅπερ εἶπεν ὁ Θεός διά τῶν Ἀποστόλων

καί Βασιλείου τοῦ σοφοῦ, τοῦ πυρίνου τήν γλῶτταν,

καί Χρυσοστόμου τε πατρός τάς ἁπλᾶς μαρτυρίας

καί Γρηγορίου τοῦ καλῶς ταῦτα θεολογοῦντος

ἄκουσον καί πιστώθητι, ποταπόν χρή ὑπάρχειν

τόν λειτουργοῦντα τῷ Θεῷ, τῷ ποιητῇ τῶν πάντων!

Καί ἐκ τῆς καταξιώσεως καί ἐκ τῆς ἀρετῆς σου

ἔχεις τοῦ ἀξιώματος τό μέγεθος θαυμάσαι.

(135) Μή πλανηθῆτε, ἀδελφοί, μή τολμήσητε ὅλως

ἅψασθαι ἤ προσελθεῖν τό ἀπροσίτῳ φύσει.

Ὅς γάρ οὐκ ἀποτάξεται κόσμῳ καί τοῖς ἐν κόσμῳ

καί τήν ψυχήν ἀρνήσεται τήν ἑαυτοῦ καί σῶμα

καί ὅλος γένηται νεκρός ταῖς αἰσθήσεσι πάσαις

μηδέν προσβλέπων ἐμπαθῶς τῶν ἡδέων τοῦ βίου,

μηδενός ὅλως ἐπιθυμῶν τῶν τοῦ κόσμου πραγμάτων

μηδέ ἐνηδυνόμενος λόγοις τισίν ἀνθρώπων,

ὅς οὐ κωφός τε καί τυφλός γένηται τοῖς τοῦ κόσμου

πράγμασί τε καί ἤθεσι, πράξεσί τε καί λόγοις

ὁρῶν μέν ὅσα ὀφθαλμός φύσει ὁρᾶν ἰσχύει,

μηδέν δέ ἔνδοθεν ἐῶν εἰσελθεῖν ἐν καρδίᾳ

καί τύπους τούτων καί μορφάς ἀνιστορεῖσθαι ταύτην

ἀκούων δ᾿ ὅσα ἀκοή δέχεται ἀνθρωπίνη,

καί μένων ὥσπερ ἄψυχος καί ἀναίσθητος λίθος,

μή ἠχήν, μή τήν δύναμιν τῶν φωνῶν μεμνημένος,

οὐ δύναται τήν μυστικήν καί ἀναίμακτον θύειν

Θεῷ θυσίαν καθαρῶς τῷ καθαρῷ τήν φύσιν.

Ὅταν γάρ ταῦτα αἰσθηθῇ ποιεῖν ἐν ἀληθείᾳ,

ἀπεχωρίσθη τοῦ παντός κόσμου καί τῶν τοῦ κόσμου

καί γνώσει καί πιστεύσει μοι, ἅ μέλλω πάλιν γράφειν.

Τόν ἀέρα τόν σκοτεινόν, ὅν Δαυίδ τεῖχος λέγει

καί θάλασσαν ὠνόμασαν τοῦ βίου οἱ Πατέρες,

ὑπερέβη, ἐπέρασεν, εἰσῆλθεν εἰς λιμένα,

ἐν ᾧ πᾶς ὁ γενόμενος πᾶν ἀγαθόν εὑρίσκει.

Ἐκεῖ γάρ ὁ παράδεισος, ἐκεῖ ζωῆς τό ξύλον,

ἐκεῖ ὁ ἄρτος ὁ γλυκύς, ἐκεῖ πόμα τό θεῖον,

ἐκεῖ ὁ ἀνεξάντλητος πλοῦτος τῶν χαρισμάτων.

Ἐκεῖ ἡ βάτος καίεται μή καταφλεγομένη

καί τῶν ποδῶν μου λύονται πέδιλα εὐθέως˙

(136) ἐκεῖ θάλασσα ῥήγνυται καί διέρχομαι μόνος

καί ὁρῶ ἐν τοῖς ὕδασιν ἐχθρούς ποντιζομένους˙

ἐκεῖ τό ξύλον θεωρῶ ἐν τῇ ἐμῇ καρδίᾳ

βαλλόμενον καί τά πικρά πάντα μεταποιοῦνται˙

ἐκεῖ τήν πέτραν βλύζουσν μέλι ἐκαρπωσάμην

καί ἡ ψυχή μου ἔκτοτε θλίψεως οὐ μετέσχεν˙

ἐκεῖ εὕρηκα τόν Χριστόν, τόν παροχέα τούτων,

καί ἠκολούθησα αὐτῷ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς μου˙

ἐκεῖ τό μάννα ἔφαγον καί ἄρτον τῶν Ἀγγέλων

καί οὐδενός ἐπεθύμησα τῶν ἀνθρωπίνων ἔτι˙

ἐκεῖ τήν ῥάβδον Ἀαρών τήν ξηράν ἐξανθοῦσαν

εἶδόν τε καί ἐθαύμασα Θεοῦ τερατουργίας˙

ἐκεῖ τήν στεῖράν μου ψυχήν εἶδον καρποφοροῦσαν

καί πῶς τό ξύλον τό ξηρόν ποιεῖ καρπόν ὡραῖον˙

ἐκεῖ τήν βορβορώδη μου καί ἄσωτον καρδίαν

ἐθεασάμην καθαράν καί ἁγνήν καί παρθένον

καί τό˙ Χαῖρε, ἀκούουσαν, ἡ κεχαριτωμένη,

μετά σοῦ γάρ ὁ Κύριος καί ἐν σοί εἰς αἰῶνας!

Ἐκεῖ τό˙ Νίψαι, ἤκουσα, κολυμβήθρα δακρύων!

καί ποιήσας ἐπίστευσα καί ἀνέβλεψα αἴφνης˙

ἐκεῖ ἐτάφην μνήματι ταπεινώσει τελείᾳ,

καί παρεγένετο Χριστός ἀμετρήτῳ ἐλέει

καί λίθον ἦρε τόν βαρύν ἐκεῖθεν τῶν κακῶν μου

καί εἶπε˙ Δεῦρο, ἔξελθε ὡς ἐκ τάφου τοῦ κόσμου!

Ἐκεῖ, πῶς ἔπαθεν, εἶδον, ἀπαθῶς ὁ Θεός μου

καί πῶς νεκρός ἐγένετο ἀθάνατος ὑπάρχων

καί ἀνέστη τοῦ μνήματος μή λύσας τάς σφραγίδας.

Ἐκεῖ τήν μέλλουσαν εἶδον ζωήν καί ἀφθαρσίαν,

(137) ἥν ὁ Χριστός χαρίζεται τοῖς αὐτόν ἐκζητοῦσι,

καί βασιλείαν οὐρανῶν οὖσαν ἐντός μου εὗρον,

ἥτις ὑπάρχει ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Πνεῦμα,

θεότης ἀδιαίρετος ἐν τρισί τοῖς προσώποις,

ἥν οἱ μή προτιμήσαντες ἀντί παντός τοῦ κόσμου

καί δόξαν ἡγησάμενοι καί τιμήν τε καί πλοῦτον

τό προσκυνεῖν, τό λειτουργεῖν καί παρίστασθαι μόνον

ἀνάξιοι τυγχάνουσι καί τῆς ἀχράντου θέας

καί τῆς τρυφῆς καί τῆς χαρᾶς καί τῶν καλῶν ἁπάντων,

ὧν οὐ μή μεταλάβωσι μετάνοιαν μή σχόντες,

εἰ μή πάντα ὡς εἴπομεν, γένωνται διδαχθέντες

καί πάντα πράξωσι σπουδῇ, ἅ εἶπεν ὁ Θεός μου,

καί τότε μόλις τις πολλῷ φόβῳ καί εὐλαβείᾳ,

εἰ ὁ Θεός κελεύσειεν, ἁπτέσθω τῶν ἀψαύστων.

Οὐδέ γάρ πᾶσιν ἔξεστι λειτουργεῖν τοῖς τοιούτοις,

ἀλλ᾿ εἰ καί πᾶσαν δέξεται τοῦ Πνεύματος τήν χάριν

καί καθαρός ἀπό μητρός ὑπάρχει ἁμαρτίας,

εἰ μή Θεοῦ κελεύσματι καί ἐκλογῇ ἐκείνου,

πληροφοροῦντος τήν αὐτοῦ ψυχήν ἐλλάμψει θείᾳ

καί ἐμπυρίζοντος αὐτήν πόθῳ θείας ἀγάπης,

οὐκ ἄν δοκῇ μοι εὔλογον ἱερουργεῖν τά θεῖα

καί τῶν ἀψαύστων καί φρικτῶν ἅπτεσθαι μυστηρίων,

οἷς πρέπει δόξα καί τιμή καί προσκύνησις πᾶσα

νῦν καί ἀεί διά παντός, εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

Κ’.

Εὐχαριστία καί ἐξομολόγησις σύν θεολογίᾳ˙ καί περί δωρεᾶς καί μετουσίας Πνεύματος Ἁγίου. (138)

Ὤφθης δι᾿ ἐμέ ἐπί γῆς ἐκ Παρθένου,

ὁ πρό αἰώνων ἀόρατος ὑπάρχων,

καί σάρξ ἐγένου καί ἄνθρωπος ἐδείχθης,

ὁ ἀπροσίτῳ φωτί ἐνειλημμένος,

καί περιγραπτός τοῖς πᾶσιν ἐνομίσθης,

ὁ παντάπασιν ἀχώρητος ὑπάρχων,

ὅν οὐκ ἰσχύει λόγος ἅπας ἐκφράσαι,

νοῦς δέ βιαζόμενος δράσσεται πόθῳ

καί κρατεῖν οὐ δύναται συστελλόμενος φόβῳ

καί πάλιν ζητεῖ καιόμενος τά ἔνδον,

φαντασθείς δέ σου βραχύ τῇ λαμπηδόνι

τρόμῳ ἀποπέμπεται καί χαρᾷ χαίρει.

Στέγειν γάρ οὐ δύναται φύσις ἀνθρώπων

ὅλον σε τρανῶς καθορᾶν, τόν Χριστόν μου,

εἰ καί ὅλον σε πιστεύομεν λαμβάνειν

ἐκ τοῦ Πνεύματος, οὗ διδώς, ὁ Θεός μου,

καί τῶν ἀχράντων αἵματος καί σαρκός σου,

ὧν κοινωνοῦντες σε κρατεῖν καί ἐσθίειν

ἀδιαιρέτως, Θεέ, ὁμολογοῦμεν

καί ἀσυγχύτως˙ οὐ γάρ μεταλαμβάνεις

φθορᾶς ἤ ῥύπου, ἀλλ᾿ ἐμοί μεταδίδως

τῆς σῆς ἀφθάρτου καθαρότητος, Λόγε,

(139) καί ἀποπλύνεις τόν ῥύπον τῶν κακῶν μου

καί ἐκδιώκεις ζόφον ἁμαρτιῶν μου

καί τῆς καρδίας καθαίρεις μου τό αἶσχος

καί τῆς κακίας ἐκλεπτύνεις τό πάχος

καί φῶς ποιεῖς με, τόν πρίν ἐσκοτισμένον,

καί ὡραῖόν με κατ᾿ ἄμφω ἀπεργάζῃ˙

αἴγλῃ περιλάμπεις με ἀθανασίας

καί ἐκπλήττομαι καί καίομαι τά ἔνδον

ἐπιθυμῶν σε αὐτόν προσκυνῆσαι.

Ὅτε δέ τοῦτο ἐνθυμηθῶ ὁ τάλας,

ὤ τοῦ θαύματος, ἐν ἐμοί σε εὑρίσκω

καταμένοντα, κινούμενον, λαλοῦντα

καί ἄφωνόν με τότε ἀποτελοῦντα

τῇ καταπλήξει δόξης τῆς ἀπροσίτου.

Θάμβος οὖν συνέχει με καί ἀπορία,

ὅτι τόν πάντα συνέχοντα παλάμῃ

συνεχόμενον ἐν καρδίᾳ μου βλέπω.

Ἀλλά τί σου, Χριστέ μου, τό ξένον τοῦ ἐλέους,

τίς ἡ ἄπειρος συγκατάβασις, Λόγε;

Τί πρός τήν ἐμήν ἐλήθυθας πτωχείαν,

πῶς καί εἰσῆλθες εἰς ῥυπῶσαν οἰκίαν,

ὁ ἀπροσίτῳ οἰκῶν φωτί, Θεέ μου;

Πῶς δέ καί τηρεῖς ἀκατάφλεκτον ταύτην,

πῦρ ὑπάρχων ἄστεκτον φύσει βροτείᾳ;

Τί δέ ποιήσω ἄξιόν σου τῆς δόξης

καί τί εὑρήσω πρός τοσαύτην ἀγάπην;

Τί σοι προσάξω, τῷ τοιαύτῃ με δόξῃ

καί τιμῇ δοξάσαντι, τόν ἀνάξιον;

Ὅν γάρ ἄνθρωποι βλέπειν ἀπαξιοῦσιν,

ἀλλ᾿ οὐδέ λαλεῖν οὐδέ συνεστιᾶσθαι

ὅλως ἐμοί βούλονται τῷ παναθλίῳ,

σύ ὁ πνοήν ἅπασαν τρέφων καί φύσιν,

(140) ὁ τοῖς Σεραφείμ ἀπρόσιτος ὑπάρχων,

ὁ πάντων κτίστης, ποιητής καί δεσπότης

οὐ μόνον ὁρᾷς καί λαλεῖς μοι καί τρέφεις,

ἀλλά καί τήν σήν οὐσιωδῶς μοι σάρκα

κατηξίωσας καί κρατεῖν καί ἐσθίειν

καί τό αἷμά σου τό πανάγιον πίνειν,

ὅ ἐξεχύθη δι᾿ ἐμέ σοῦ σφαγέντος.

Διάκονόν τε καί λειτουργόν καί μύστην

τούτων με κατέστησας, ὅνπερ γινώσκεις,

ὁ πάντα εἰδώς, πρίν ποιήσεις αἰῶνας

καί πρίν παράξεις τι τῶν μή βλεπομένων

- τά γάρ ὁρατά ὕστερον συνεστήσω -,

τόν ἁμαρτωλόν, ἄσωτον, τόν τελώνην,

λῃστήν, φονέα ἐμαυτοῦ γεγονότα,

ψεύστην τῶν καλῶν, ἐργάτην ἀνομίας

καί πασῶν τῶν σῶν ἐντολῶν παραβάτην.

Σύ οὖν ἀληθῆ ταῦτα εἶναι γινώσκεις˙

πῶς ἐνώπιον ὀφθῶ σου, ὦ Χριστέ μου,

πῶς δέ τῇ σῇ πλησιάσω τραπέζῃ;

Πῶς τοῦ ἀχράντου σώματός σου κρατήσω,

ὁ χεῖρας ἔχων πάντῃ ἐσπιλωμένας;

Πῶς ὑμνήσω σε, πῶς ἄλλοις μεσιτεύσω

μή ἔχων ἐκ πίστεως καί καλῶν ἔργων

τήν πρός σέ ἀγάπησιν καί παρρησίαν,

ἀλλ᾿ ὑπόχρεως αὐτός ὤν, ὥσπερ οἶδας,

πολλῶν ταλάντων, πολλῶν ἀνομημάτων;

Ὁ νοῦς ἀπορεῖ, ἠσθένησεν ἡ γλῶσσα

καί λόγος οὐδείς εὑρίσκεταί μοι, Σῶτερ,

τά σά ἐξειπεῖν ἀγαθότητος ἔργα,

ἅ ἐποίησας εἰς ἐμέ τόν σόν δοῦλον.

(141) Φλέγονται δέ μου ὡς ἐκ πυρός τά ἔνδον

καί οὐ δύναμαι σιωπῶν ὑποφέρειν

τό μέγα βάρος τῶν πολλῶν δωρεῶν σου.

Ὁ τά στρουθία φωναῖς λαλεῖν ποιήσας

δώρησαι κἀμοί λόγον, τῷ παναθλίῳ,

ἵνα τοῖς πᾶσιν ἐγγράφως καί ἀγράφως

διηγήσωμαι, ἅ εἰς ἐμέ εἰργάσω

διά ἔλεος ἄπειρον, ὁ Θεός μου,

καί διά μόνην τήν σήν φιλανθρωπίαν.

Καί γάρ ὑπέρ νοῦν φρικτά τε καί μεγάλα

πέλουσιν, ἅπερ παρέσχες μοι τῷ ξένῳ,

τῷ ἀμαθεῖ, τῷ πτωχῷ, τῷ ἀπαρρησιάστῳ,

τῷ ἀπό παντός ἀπερριμένῳ ἀνθρώπου.

Γονεῖς οὐ προσεῖχόν μοι φυσικῇ τῇ ἀγάπῃ,

οἱ ἀδελφοί καί φίλοι μου πάντες ἐνέπαιζόν μοι,

ἀγαπᾶν γάρ με λέγοντες ἐψεύδοντο εἰς ἅπαν.

Οἱ συγγενεῖς, οἱ ἔξωθεν, οἱ ἄρχοντες τοῦ κόσμου

τοσοῦτόν με ἀπεστρέφοντο καί ἠνείχοντο βλέπειν,

ὅσον συναπολέσαι με ταῖς αὐτῶν ἀσεβείαις.

Πολλάκις ἐπεθύμησα δόξης ἀναμαρτήτως

καί οὔπω ταύτην εὕρηκα ἐν τῷ παρόντι βίῳ˙

ἡ δόξα γάρ ἡ κοσμική, καθώς ἐβεβαιώθην,

καί δίχα ἄλλης πράξεως ἁμαρτία τυγχάνει.

Ποσάκις ἐπεθύμησα ἀνθρώπους ἀγαπᾶν με

καί ἔχειν οἰκειότητος πρός αὐτούς παρρησίαν,

καί οὐδείς μου ἠνέσχετο τῶν ἀγαθά φρονούντων˙

ἄλλοι δέ μᾶλλον ἤθελον βλέπειν με καί γνωρίζειν,

ἐγώ δέ τούτους ἔφευγον ὡς τῶν κακῶν ἐργάτας.

Ταῦτα οὖν πάντα, Δέσποτα, καί ἄλλα τούτων πλείω,

ἅ οὐδέ λέγειν εὐπορῶ, οὐδ᾿ ἀπομνημονεύειν,

σύ εἰς ἐμέ, τόν ἄσωτον, προνοῶν ἀπειργάσω,

ἵνα ἑλκύσῃς ἐκ βυθοῦ καί κοσμικοῦ με σκότους

(142) καί τῆς ἀπάτης, τῆς δεινῆς, τῶν τοῦ βίου ἡδέων.

Οἰ ἀγαθοί με ἔφευγον διά τό ἔξω σχῆμα,

τούς δέ φαύλους ἐξέφευγον οἰκείᾳ προαιρέσει˙

ἠγάπων γάρ, ὡς εἴρηται, δόξαν καί πλοῦτον κόσμου

καί φαντασμόν ἐνδύματος καί βλακευμάτων ἤθη.

Οὐκ οἶδα δέ τί φθέγξομαι, οὐκ οἶδα τί σοι εἴπω˙

φοβοῦμαι γάρ καί τό λαλεῖν καί γράφειν τά τοιαῦτα,

μή περιπέσω τοῖς ἐμοῖς λόγοις καί ἁμαρτήσω,

καί ἔσται ἀνεξάλειπτον τό ψευδῶς γεγραμμένον.

Ὅταν προσεκαλεῖτό με εἰς ἔργα τις μανίας

καί ἁμαρτίας, ἀληθῶς, τοῦ πλάνου κόσμου τούτου,

ἔσωθεν ἡ καρδία μου συνελέγετο ὅλη

καί ὥσπερ κατεκρύπτετο ἑαυτήν αἰδουμένη,

συνεχομένη ἀφανῶς πάντως χειρί σου θείᾳ.

Καί τά μέν ἄλλα ἅπαντα ἠγάπων τά τοῦ βίου,

ὅσα τε ὄψιν τέρπουσι καί λεαίνουσι λάρυγγα

καί σῶμα καλλωπίζουσι, τό φθειρόμενον τοῦτο.

Τάς πράξεις δέ τάς μυσαράς καί ἀσελγεῖς ὀρέξεις

σύ δή ἐκ τῆς καρδίας μου ἀπήλειψας, Θεέ μου,

καί μῖσος ἐνεποίησας πρός ταῦτα τῇ ψυχῇ μου˙

εἰ καί τῇ προαιρέσει μου προσεκείμην ἐν τούτοις,

καί ὄρεξίν τε ἄπρακτον καί πράξεις ἀνορέκτους

ἐποίεις μᾶλλον ἔχειν με – θαῦμα μέγιστον πάντῃ -

καί πάντων ἀπεχώρισας οἰκονομίᾳ θείᾳ

βασιλέων, ἀρχόντων τε καί πλουσίων τοῦ κόσμου.

Πολλῶν πολλάκις καί ἐμοῦ θελήσαντος εἰς ταῦτα

αὐτός βουλήν οὐκ εἴασας τινός ἐν τούτοις στῆναι,

ἄλλους δοξάζειν λέγοντας καί πλουτεῖν με ἐν βίῳ

μῖσος ἐμίσουν, Δέσποτα, μῖσος ἀπό καρδίας,

ὡς μήτε συντυχίαν με κινεῖν ποτε πρός τούτοις,

οἵ καί μανέντες βάκλοις με σφοδρῶς ἔτυψαν μᾶλλον˙

ἄλλοι δέ λοιδορίαις με πρός πάντας ἐλοιδόρουν

(143) ἐργάτην εἶναι λέγοντες πάσης παρανομίας,

θέλοντες διαστρέψαι με ἀπό ὁδοῦ εὐθείας˙

τάς πράξεις γάρ ἐξέφευγον, ἵνα μή λοιδορῶμαι,

αὐτοί δέ ἐλοιδόρουν με, ὅπως εἰς πράξεις ἔλθω,

εἰ ἄρα καί τόν ἔπαινον τόν τῶν ἀνθρώπων χρῄζω,

οἵ προσετίθουν λέγοντες πάντοτε λοιδορεῖν με,

ἕως ἄν εἰς τό φρόνημα τό ἐκείνων συνέλθω.

Τοῖς δέ τήν δόξαν λέγουσι διδόναι τήν τοῦ κόσμου

οὕτως ἀνταποκρίνεσθαι δέδωκάς με, Σωτήρ μου˙

Εἰ πᾶσαν δόξαν, ἔλεγον, τήν τοῦ κόσμου ἐκράτεις

καί στέφος σου τῇ κορυφῇ βασιλείας ὑπῆρχε,

τοῖς δέ ποσί σου κόκκινον ἦν ὑποδεδεμένον

καί τούτων πάντων αἴφνης με κύριον ἀπειργάσω,

αὐτός δέ ἔστης παγανός, δοῦλός μου θέλων εἶναι,

οὐκ ἄν ταῖς πονηρίαις σου καί τοῖς φρονήμασί σου

ὅλως συνεκοινώνησα ἤ συνῆλθον ἐν βίῳ.

Ποῖος χάρτης χωρήσειε τάς σάς εὐεργεσίας

καί τά καλά σου τά πολλά, ἅ εἰς ἐμέ εἰργάσω;

Εἰ γάρ μυρίαι γλῶσσαί μοι δοθήσονται καί χεῖρες,

οὐκ ἄν ἰσχύσω ἐξειπεῖν ἤ περί πάντων γράψαι˙

εἰσί γάρ πάντως ἄβυσσος ἐν ἀπείρῳ τῷ πλήθει,

εἰσίν ἀκατανόητα τῷ τῆς δόξης μεγέθει,

καί ἀσθενῶ τόν λογισμόν, πονῶ μου τήν καρδίαν,

ὅτι λαλεῖν οὐ δύναμαι περί σοῦ, ὁ Θεός μου.

Ὅταν γάρ, ἅπερ ἔπραξα, ἐνυμηθῶ, ὁ τάλας,

ὅσα μοι ἐβοήθησας, ἐξ οἵων με ἐξείλου

καί πόσων, Σῶτερ, μέ κακῶν ἅπερ διεπραξάμην,

ἀλλ᾿ ὡς πολλά ποιήσαντα ἀγαθά καί μεγάλα

καί καθαρόν ἀπό μητρός ἁγίας κολυμβήθρας

οὕτως καί προσελάβου με, οὕτως ἐτίμησάς με,

οὕτως με κατεκόσμησας στολῇ τῇ βασιλείῳ,

(144) ὅλος τρόμῳ συνέχομαι καί ἐξίσταμαι χαίρων

καί ἄφωνος καθίσταμαι καί ἐκλύομαι σφόδρα,

ὅτι θεός ἐδόθης μοι, ὁ ποιητής τοῦ κόσμου,

ἀνθρώπῳ λίαν μυσαρῷ καί βδελυκτῷ τοῖς πᾶσιν

ἀνθρώποις τε καί δαίμοσιν ὡς ἤδη γεγονότι

καί ὑπερβάντι πράξεσιν ἔργων ἀτοπωτάτων

κἀκείνους. Οἴμοι τῷ αἰσχρῷ καί ῥυπαρῷ - πῶς εἴπω;-

ἡνώθης μοι, φιλάνθρωπε, ἀμέτρῳ εὐσπλαγχνίᾳ,

ὁ καθαρότητι πολύς, ἁγιωσύνῃ μείζων,

δυνάμεις τε ἀσύγκριτος καί ἀνείκαστος δόξῃ,

καί συγκατῆλθεν ἄνωθεν ἀφ᾿ ὕψους ἀμετρήτου

ἕως ἐσχάτου τῶν πυλῶν ᾅδου ἁμαρτιῶν μου

καί σκότους τῆς πτωχείας μου καί οἴκου συμπτωθέντος

ἀπό πολλῶν ἀνομιῶν, μεγίστης ἀμελείας

ἠμελημένου παντελῶς καί γε ῥερυπωμένου,

ὅς πρότερον ἀνέστησας ἐμέ κείμενον κάτω

καί ἐπί πέτραν ἔστησας τῶν θείων ἐντολῶν σου

καί λούσας ἐκαθάρισας βορβόρου τῶν κακῶν μου

καί χιτῶνα ἐνέδυσας λευκόν ὑπέρ χιόνα,

τόν οἶκόν τε ἐσάρωσας τόν κατεσπιλωμένον

καί εἰσελθών ἐνῴκισας, ὦ Τριάς, ὁ Θεός μου,

εἶτα θρόνον με ἀπετέλεσας θεότητός σου θείας

καί οἶκόν ἀπροσίτου σου δόξης καί βασιλείας

καί στάμνον μάννα φέρουσαν τό τῆς ἀθανασίας,

καί λύχνον ἔνδον ἔχοντα φῶς ἄσβεστον καί θεῖον,

πυξίον τε ὡς ἀληθῶς τοῦ καλοῦ μαργαρίτου

καί γάρ ἀγρόν, ἐν ᾧ κέκρυπται ὁ θησαυρός τοῦ κόσμου,

πηγήν, ἐξ ἧς οἱ πίνοντες οὐδέποτε διψῶσιν,

ἥτις καί βλύζει μάλιστα ὕδωρ δεκαπλασίως

καί τούς ἐν πίστει πίνοντας ἐκτελεῖ ἀθανάτους,

(145) παράδεισον ξύλον ζωῆς μέσον ἔχοντα πάλιν

καί γῆν περικαλύπτουσαν τόν ἀχώρητον πᾶσι,

σέ, ὅν ἐζήτησά ποτε ἐξ ὅλης μου καρδίας,

καί ἐπεθύμουν περί σοῦ λόγον ἀεί ἀκούειν

καί ἤθελον τήν μνείαν σου ἔχειν ἐν τῇ ψυχῇ μου

καί συχνοτέρως περί σοῦ καί λαλεῖν καί ἀκούειν.

Εἰ γάρ καί πρῴην μου ὁ νοῦς περί σοῦ φαντασθῆναι

καθαρῶς οὐκ ἠδύνατο, πάντῃ ῥερυπωμένος,

οὐδ᾿ ὀφθαλμοί θεάσασθαι ἤ ἀκοή ἀκοῦσαι,

οὐδ᾿ ἀναβάσεις δέξασθαι ἡ καρδία μου θείας,

ἀλλά μόνῃ τῇ ἀκοῇ κατεπλήττετο ὅλη

καί φόβῳ συνεστέλλετο ἡ ψυχή μου καί τρόμῳ,

ἀλλ᾿ ἔνδοθεν ὁρῶσά σε νῦν ἑαυτῆς ἐκπλήττεται

καί ἐνοπτριζομένη σε, ὅσον αὐτῇ γε δίδως,

ὅλον ἐν ὅλῳ τῷ παντί, ὅλον ἐκτός δέ τούτου,

ἐντός τε πάλιν ἑαυτῆς, ὅλον κατανοοῦσα

ὅλον ἀκατανόητον θεότητι τῇ θείᾳ,

τόν τοῖς πᾶσιν ἀόρατον καί ἀποκεκρυμμένον,

σέ τόν ἀπρόσιτον καί προσιτόν μόνοις οἷς ἠβουλήθης,

καθώς αὐτός ἠθέλησας φιλανθρώπως φανῆναι,

τόν Σεραφείμ καί Χερουβίμ καί πᾶσι τοῖς ἀγγέλοις

ἀπρόσιτον καί φοβερόν αὐγῇ φύσεως θείας,

μετά ἀνθρώπων προσιτόν τόν φύσει ἄληπτόν τε,

ὅλη ὅλως ἐξίσταται, ἐκπλήττεται δέ πλέον

τήν ἀγαθότητα τήν σήν καί τήν φιλανθρωπίαν,

ὅτι καθαίρεις ῥυπαράς ψυχάς καί νοῦν φωτίζεις

καί περιδράσσῃ γεώδους καί ὑλικῆς οὐσίας,

ἀνάπτεις τε φλόγα πολλήν ἀγαπήσεως θείας

καί πόθου θείου ἔρωτα οἷα πῦρ μοι ἐμβάλλεις

καί μέχρι τρίτου οὐρανοῦ φθάνειν παρασκευάζεις

καί εἰς παράδεισον ποιεῖς, Σῶτερ, ἁρπάζεσθαί με,

ἐν ᾧ ἀκούω ῥήματα ἄρρητά τε καί ξένα,

(146) ἅ οὐκ ἐξόν βροτοῖς λαλεῖν ἤ λόγῳ ἐξηγεῖσθαι.

Σοί δέ τιμή πρέπει, δόξα καί μεγαλωσύνη,

κράτος αἰώνιον, Χριστέ, τῷ τοῦ παντός Δεσπότῃ

σύν τῷ Πατρί καί Πνεύματι τῷ φύσει Παναγίῳ

νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων˙

ἀμήν.

ΚΑ’.

Ἐπιστολή πρός μοναχόν ἐρωτήσαντα˙ Πῶς χωρίζεις τόν Υἱόν ἀπό τοῦ Πατρός, ἐπινοίᾳ ἤ πράγματι; Ἐν ᾗ εὑρήσεις πλοῦτον θεολογίας ἀνατρεπούσης τήν αὐτοῦ βλασφημίαν. (147)

Ἔλαμψας, ἐξέφανας φῶς τό τῆς δόξης,

φῶς ἀπρόσιτον τῆς σῆς οὐσίας, Σῶτερ,

καί κατηύγασας ψυχήν ἐσκοτισμένην,

μᾶλλον δέ σκότος οὖσαν ἐξ ἁμαρτίας

ὡς τό φυσικόν ἀπολέσασαν κάλλος,

ὡς ἐξ ᾅδου τε ἀνήγαγες κειμένην

καί φῶς ἰδεῖν δέδωκας θείας ἡμέρας

καί τοῦ ἡλίου ἀκτῖσιν ἐλλαμφθῆναι

καί φῶς γενέσθαι ταύτην, ὦ μέγα θαῦμα!

Οὐ πιστεύουσιν οἱ δόξης τῶν ἀνθρώπων

μή καταφρονήσαντες, ὡς ἐνετείλω,

οὐδέ γάρ ἐγεύσαντο δόξης τῆς θείας,

ἥν δέδωκας σύ καί δίδως νῦν, Θεέ μου,

τοῖς ἀπό ψυχῆς ὅλῃ τῇ διαθέσει

σέ ζητήσασι, τήν αἰώνιον δόξαν,

σέ, τόν ἀληθῶς Θεόν δεδοξασμένον,

ὅν τό κατιδεῖν ἀκρότης ἐστί δόξης.

Ὁ δέ ἀεί σε βλέπειν ἠξιωμένος

πάντως ἔλαχεν ἀγγελικῆς ἀξίας,

εἰ καί δέδεται τῇ σαρκί κατά φύσιν.

Εἰ δέ καί μεῖναι παρ᾿ αὐτῷ κατεδέξω

(148) καί καταμένειν ἐν σοί προσηβουλήθης,

τήν σήν ἐξεπλήρωσας οἰκονομίαν

καί ὅμοιόν σου τόν φθαρτόν ἀπειργάσω

θεόν, ὁ Θεός, ὁ συνυπάρχων φύσει,

ὁ προάναρχος Θεῷ τῷ συνανάρχῳ

Υἱῷ καί Λόγῳ, τῷ ἐκ σοῦ γεννηθέντι,

οὐκ ἐπινοίᾳ ἐκ σοῦ χωριζομένῳ,

ἀλλά πράγματι ἀχωρίστῳ σου ὄντι.

Εἰ δέ καί χωρίζεται, ἀλλ᾿ οὐ τῇ φύσει,

τῇ ὑποστάσει δέ μᾶλλον, εἴτ᾿ οὖν προσώπῳ,

τό γάρ πράγματι ἀσεβῶν καί ἀθέων,

τό δ᾿ἐπινοίᾳ ὅλως ἐσκοτισμένων.

Ἔχει γάρ ὁ νοῦς γεννώμενον τόν λόγον

ἀπαύστως πάντως καί πως κεχωρισμένον˙

εἰ δέ γεννᾶται καί προέρχεται ὄντως

καί κεχώρισται ἐνυποστάτῳ λόγῳ,

ἀλλά καί μένει τοῦ γεννήσαντος ἔνδον,

ὅπερ καί κόλπον πατρικόν δεῖ νοῆσαι,

καί διέρχεται εἰς τόν σύμπαντα κόσμον

καί πάντα πληροῖ τοῦ Πατρός ὅλως δίχα

καί σύν τῷ Πατρί ὅλος αὐτός ὑπάρχει,

μετέρχεται δέ πάντως ταῖς ἐνεργείαις

καί τῇ ἐλλάμψει μεταβαίνειν νοεῖται.

Ἐμπεριπατεῖν ἤκουσας γάρ καί μένειν

καί ἀποστρέφειν τό πρόσωπον καί βλέπειν,

κατέρχεσθαί τε καί ἀνέρχεσθαι πάλιν,

παραγίνεσθαί τε καί ἀφίπτασθαι αὖθις

καί ἄλλα πολλά τῆς θείας ἐνεργείας

αἱ θεῖαι γραφαί πᾶσαι δημηγοροῦσιν,

ἅ ἐλάλησεν ἐκπορευθέν τό Πνεῦμα,

(149) τό Πανάγιον, ἐκ τοῦ Πατρός ἀφράστως,

καί ἀπεστάλη δι᾿ Υἱοῦ τοῖς ἀνθρώποις˙

οὐ τοῖς ἀπίστοις οὐδέ τοῖς φιλοδόξοις,

οὐ τοῖς ῥήτορσιν οὐδέ τοῖς φιλοσόφοις,

οὐ τοῖς μαθοῦσι συγγραφάς τῶν Ἑλλήνων,

οὐ τοῖς τά γραφάς ἀγνοοῦσι τάς ἔσω,

οὐ τοῖς ἐξασκήσασι σκηνικόν βίον,

οὐ τοῖς λαλοῦσι τορνευτῶς καί πλουσίως,

οὐ τοῖς λαχοῦσι μεγάλων ὀνομάτων,

οὐ τοῖς τυχοῦσι φιλεῖσθαι παρ᾿ ἐνδόξων,

οὐ συμπράξασι τοῖς πράξασιν ἀνόμως,

οὐ τοῖς καλοῦσιν οὐδέ τοῖς καλουμένοις,

οὐδέ παίζουσιν οὐδέ τοῖς παιζομένοις,

ἀλλά τοῖς πτωχοῖς πνεύματι καί τῷ βίῳ,

τοῖς τήν καρδίαν καθαροῖς καί τό σῶμα,

τοῖς λόγον ἁπλοῦν καί ἁπλούστερον βίον

καί ἁπλουστέραν κεκτημένοις τήν γνώμην,

τοῖς τήν δόξαν φεύγουσιν ὡς πῦρ γεέννης

καί κολακευτάς ἀπό ψυχῆς μισοῦσιν

(οὐ γάρ δέχεται τό Πνεῦμα κολακείας,

οὐδ᾿ ἀνέχεται ἀκούειν, ὅ μή ἔστι),

τοῖς πρός μόνην βλέπουσι ψυχῆς τήν δόξαν

καί τῶν ἀδελφῶν τήν σωτηρίαν πάντων

καί μηδέ μικρᾷ καρδιακῇ κινήσει

αἴσθησιν λαμβάνουσι πρός τι τοῦ κόσμου,

ἐπαίνων οἷον ἤ δόξης ἀνθρωπίνης

ἤ πάσης ἄλλης ἡδονῆς εἴτε πάθους.

Οὗτοι γάρ νεκροί καί ζῶντες ἀληθείᾳ,

ὅτι πέλουσιν ἀληθεῖς καί ὡς πλάνοι.

Οὗτοι ταπεινοί πνεύματι καί καρδίᾳ,

(150) πραεῖς τε εἰσί καί ζηλωταί Κυρίῳ.

Οὗτοι ἀσεβεῖς εἰσι τοῖς ἀσεβέσι

καί ὀσμή ζωῆς τοῖς ἐκλεκτοῖς Κυρίου.

Οὗτοι καί πόρνοι τοῖς πόρνοις τῇ καρδίᾳ

καί ἰσάγγελοι τοῖς τήν ψυχήν παρθένοις.

Οὗτοι καί δόξης ἐν μέσῳ ταπεινοῦνται

καί ἐν πενίᾳ εἰσί δεδοξασμένοι.

Οὗτοι καί εὐτέλειαν ὡς βασιλείαν

καί βασιλείαν ὡς πτωχείαν ἡγοῦνται.

Οὗτοι τρώγοντες εἰσίν ἐν ἐγκρατείᾳ

καί νηστεύοντες πᾶν εἶδος ἐμπιπλῶνται.

Οὗτοι οὐ συνέρχονται τῇ ἀδικίᾳ

οὐδέ παριδεῖν δύνανται τεθλιμμένον

καί καταπονούμενον ὑπό πλουσίων.

Οὗτοι πρόσωπον οὐκ αἰδοῦνται ἀνθρώπων,

τό γάρ πρόσωπον ὁρῶσι τοῦ Κυρίου.

Οὗτοι οὐ κλῶνται τοῖς δώροις τήν καρδίαν

καί οὐ παρορῶσι νόμον δικαιοσύνης,

ἔχουσι καί γάρ τόν ἀσύλητον πλοῦτον

καί τά τοῦ κόσμου πάντα λογίζονται ὡς κόπρον.

Οὗτοι ἔχοντες διδάσκαλον τό Πνεῦμα

μήθησιν οὐ χρῄζουσιν ἐκ τῶν ἀνθρώπων,

ἀλλά τῷ φωτί λαμπόμενοι τῷ τούτου

βλέπουσι τόν Υἱόν, ὁρῶσι τόν Πατέρα

καί προσκυνοῦσι Τριάδα τοῖς προσώποις,

τόν ἕνα Θεόν ἡνωμένον τῇ φύσει ἀφράστως.

Οὗτοι μυοῦνται ἐκ τοῦ Πατρός δέ πάλιν,

ὅτι γεννᾶται ὁ Υἱός ἀμερίστως,

ὡς οἶδε μόνον, εἰπεῖν γάρ οὐκ ἰσχύω˙

εἰ γάρ ἴσχυον, εἶχε πάντως ὁ λόγος

τά ὑπέρ λόγον καί διάνοιαν φράσαι

(151) καί ἄνω κάτω τά σύμπαντα γενέσθαι.

Εἰ γάρ τό κτίσμα τόν κτίστην καταμάθῃ

καί, οἷός ἐστιν, ὅλον κατανοήσῃ

καί εἰπεῖν λόγῳ γράψαι ἐξισχύσῃ,

γέγονε τοῦ κτίσαντος τό ἔργον κρεῖσσον.

Παῦσον, ἄνθρωπε, φρίξον, βροτέ, τῇ φύσει

καί ἐννόησον, ὅτι μή ὤν παρήχθης

καί τῆς μητρῴας νηδύος παρακύψας

εἶδες τόν κόσμον τόν πρό σοῦ παραχθέντα.

Καί εἰ δυνηθῇς οὐρανοῦ ὕψος γνῶναι

ἤ τήν οὐσίαν ὑποδεῖξαι ὁποία,

τοῦ ἡλίου τε, σελήνης καί ἀστέρων,

ποῦ κεκόλληνται καί πῶς περιπατοῦσιν

ἄψυχα ὄντα καί ἀναισθήτως κινούμενα,

ἤ τῆς γῆς αὐτῆς, ἐξ ἧς αὐτός ἐλήφθης,

ὅρους καί μέτρα, πλάτη τε καί μεγέθη,

καί ἐπί τίνος ἐποχεῖται, εἰ εἶδες,

πάλιν δ᾿ ἐκεῖνο τί ἐστιν ἤ ποῦ τήν βάσιν ἔχει,

ταῦτα εἰ ἔγνως καί καθ᾿ ἕν εὗρες τέλος,

καί τῆς θαλάσσης εἰ μετρήσῃς τήν ψάμμον,

εἴτε σοῦ αὐτοῦ διαγνῶναι τήν φύσιν

καί τῆς σοφίας τό ἔργον ἑρμηνεῦσαι,

τότε καί αὐτόν τόν ποιητήν νοήσεις,

πῶς ἐν Τριάδι ἡ Μονάς ἀσυγχύτως

καί ἐν Μονάδι Τριάς ἀδιαιρέτως.

Ζήτησον Πνεῦμα, ἔξω γενοῦ τοῦ κόσμου!

Μή δῴης ὕπνον ὀφθαλμοῖς τό παράπαν,

μήτε φροντίσῃς τῆς ζωῆς τῆς παρούσης!

Κλαῦσον, πένθησον, ὅν ἀπώλεσας χρόνον!

Ἴσως ὁ Θεός παρακληθῇ καί δώσει,

(152) ὥσπερ τό πρίν δέδωκεν ἰδεῖν τόν κόσμον

καί τόν ἥλιον καί τό φῶς τῆς ἡμέρας,

οὕτω καί τά νῦν λάμψαι καταξιώσει

καί ὑποδεῖξαι τόν νοερόν σοι κόσμον

καί φωτί ἐλλάμψαι σε τῷ τρισηλίῳ,

ὅ εἰ θεάσῃ, τότε γνώσῃ ἅ λέγω˙

τότε μαθήσῃ τοῦ Πνεύματος τήν χάριν,

ὅτι καί ἀπόν πάρεστι τῇ δυνάμει

καί παρόν οὐχ ὁρᾶται τῇ θείᾳ φύσει,

ἀλλά καί πάντῃ καί οὐδαμοῦ ὑπάρχει.

Εἰ ζητήσεις αἰσθητῶς ἰδεῖν τοῦτο,

ποῦ ἄν εὑρήσεις; Οὐδαμοῦ, πάντως εἴποις.

Εἰ νοερῶς ἀναβλέψαι ἰσχύσεις,

μᾶλλον δ᾿ ἐκεῖνο τόν νοῦν σου καταλάμψει

καί διανοίξει κόρας τῆς σῆς καρδίας˙

τότε πανταχοῦ εἶναι οὐκ ἀπαρνήσῃ,

ἀλλά δι᾿ αὐτοῦ ἅπαντα διδαχθήσῃ,

εἰ καί ἀμαθής καί ἄγροικος τυγχάνεις.

Εἰ δέ οὐκ ἔγνως ὀφθαλμόν ἀνοιγέντα

τῆς διανοίας τῆς σῆς καί φῶς ἰδόντα,

εἰ οὐκ ᾐσθήθης γλυκύτητος τῆς θείας,

εἰ οὐκ ἐλλάμφθης τῷ Πνεύματι τῷ Θείῳ,

εἰ οὐκ ἔκλαυσας δάκρυα ἀνωδύνως,

εἰ ἐκπληθέντα τόν νοῦν οὐκ ἐθεάσω,

εἰ καθαρθεῖσαν οὐκ ἔγνως σήν καρδίαν

καί ἐκλάμψασαν φαιδράς ἀντανακλάσεις

καί ἀνελπίστως εὗρες Χριστόν ἐντός σου

καί ἐξεπλάγης κάλλος ἰδών τό θεῖον

καί ἐπελάθου φύσεως ἀνθρωπίνης

ὅλον σεαυτόν βλέπων ἠλλοιωμένον,

πῶς περί Θεοῦ λαλεῖν, εἰπέ, οὐ φρίττεις;

Πῶς δέ καί τολμᾷς σάρξ αὐτός ὅλος πέλων

(153) καί μήπω πνεῦμα γεγονώς ὡς ὁ Παῦλος

περί Πνεύματος φιλοσοφεῖν ἤ λέγειν,

ὅ ἐν τοιούτοις μή κατοικεῖν ἀκούεις

διά τό εἶναι σάρκας αὐτούς, ὡς λόγος;

Ἀλλ᾿ ἔγραψα ταῦθ᾿ ἵνα γνῷς πῶς πιστεύω,

καί εἰ θελήσεις, πεισθῇς μοι καί στυγνάσῃς.

Εἰ γάρ ἀληθῶς τόν θησαυρόν οὐκ ἔχεις,

ὅνπερ ὁ κόσμος οὐ δύναται χωρῆσαι,

εἰ οὔπω ἔλαβες δόξαν τῶν ἁλιέων,

ἥν οἱ λαβόντες Θεόν ἔλαβον ὄντως,

καταλείψεις κόσμον καί τά ἐν κόσμῳ,

ὀξυποδήσεις, δράμεις πρό τοῦ κλεισθῆναι

πύλας βίου σοι καί τοῦ τῇδε θεάτρου,

καί διαλυθῇ ἡ πανήγυρις, οἴμοι,

καί συσκοτάσει ἥλιος καί τά ἄστρα

καί γῆ παρέλθει καί ἀνοιχθῇ ὁ ᾅδης

καί τό πᾶν γενήσεται σκότος καί χάος˙

καί τότε γνώσῃ, φίλη ψυχή, καί μάθῃς,

ὅτι οἱ μή ἔχοντες Πνεῦμα τό Θεῖον

ἐν διανοίᾳ λαμπάδος δίκην λάμπον

καί ἐν καρδίᾳ ἐνοικοῦν ἀνεκφράστως

τῷ αἰωνίῳ παραπέμπονται σκότει.

Καί γάρ τό Πνεῦμα ὁ Κύριος ὑπάρχει,

Πνεῦμα δ᾿ ὁ Θεός, ὁ Πατήρ τοῦ Κυρίου,

ἕν πάντως Πνεῦμα, οὐδέ γάρ διαιρεῖται.

Τοῦτο ὁ ἔχων ὄντως ἔχει τά τρία,

ἀλλ᾿ ἀσυγχύτως, εἰ καί ἀδιαιρέτως.

Ἔστι γάρ Πατήρ˙ καί πῶς Υἰος ὑπάρξει;

(154) Ἔστι γάρ ἀγέννητος τό κατ᾿ οὐσίαν,

ἔστι τε Υἱός˙ καί πῶς γένηται Πνεῦμα;

Πνεῦμα τό Πνεῦμα˙ καί πῶς Πατήρ φανεῖται;

Πατήρ ὁ Πατήρ, ὅτι ἀεί γεννήτωρ˙

πῶς δέ γίνεται ἡ ἀεί γεννησία;

Ὅτι τοῦ Πατρός οὐ χωρίζεται ὅλως

καί ὅλος προέρχεται ἀνερμηνεύτως,

πάντοτε μένει ἐν τῷ πατρικῷ κόλπῳ

καί προέρχεται πάντοτε ἀνεκφράστως.

Υἱός ἐν Πατρί ἀενάως ὁρᾶται

γεγεννημένος, ἀλλά συνηνωμένος˙

καί ἐν Υἱῷ γάρ ὁ Πατήρ καθορᾶται

ἀδιαστάτως, ἀτόμως, ἀχωρίστως.

Υἱός ὁ Υἱός, ὅτι ἀεί γεννᾶται

καί πρό αἰώνων ἐστί γεγεννημένος,

προερχόμενος οὐ τέμνεται τῆς ῥίζης,

ἀλλά καί χωρίς ἀχώριστος τυγχάνει

καί ἡνωμένος ὅλος Πατρί τῷ ζῶντι

αὐτός τε ζωή πᾶσι τό ζῆν παρέχων.

Ὅσα ὁ Πατήρ, καί ὁ Υἱός τοσαῦτα˙

ὅσα ὁ Υἱός, καί ὁ Πατήρ ὡσαύτως.

Βλέπεω τόν Υἱόν, καί βλέπω τόν Πατέρα,

ὁρᾶται Πατήρ Υἱῷ ἀπαραλλάκτως,

πλήν ὁ μέν γεννᾷ, ὁ δέ ἀεί γεννᾶται.

-Τί χωρίς Πατρός ἐστιν, ὅπερ καί ἔστι;

Τί ἐστιν; εἰπέ, φράσον πᾶσιν ἀνθρώποις-

Θεός ἄναρχος καί ποιητής τῶν πάντων,

εἴ τι γέγονε καί γενήσεσθαι μέλλει.

Θεός τῷ Πατρί ἴσος καί κατ᾿ οὐσίαν

καί κατά φύσιν καί κατά ἐξουσίαν

(155) καί κατά μορφήν ὄντως καί κατ᾿ ἰδέαν

καί κατά χρόνον Πατρός οὐδέπω δίχα.

Πῶς προέρχεται; Ὡς ἐκ νοός ὁ λόγος.

Πῶς χωρίζεται; Ὡς φωνή ἐκ τοῦ λόγου.

Πῶς σωματοῦται; Ὡς γραφόμενος λόγος.

Ἐκ τῶν ὑψηλῶν εἰς ταπεινά κατήχθην

καί πρός ἐμαυτόν λυπηθείς ἐγενόμην

καί τό γένος ἔκλαυσα τό τῶν ἀνθρώπων,

ὅτι ζητοῦσι παραδείγματα ξένα

ἐπινοίας τε καί πράγματα, καί λέξεις

παρεισάγουσιν ἀπό τῶν ἀνθρωπίνων

ἐξεικονίζειν δοκοῦντες τήν θείαν φύσιν˙

φύσιν, ἥν οὐδείς ἀγγέλων ἤ ἀνθρώπων

ἤ κατιδεῖν ἴσχυσεν ἤ ὀνομάσαι.

Τί γάρ καί καλέσειε τόν κτίστην πάντων;

Ὀνόματα γάρ καί πράγματα καί λέξεις,

πάντα τοῦ Θεοῦ γεγόνασι προστάξει˙

ἔθηκε γάρ ὀνόματα τοῖς ἔργοις

ἑκάστῳ τε πράγματι κλῆσιν ἰδίαν,

οὐ πᾶσι δ᾿ αὐτός, ἀλλ᾿ ἔδωκε καί ἔργοις

τοῖς ἔργοις πάλιν ὀνόματα τιθέναι,

καί ἄλλος ἄλλο καί καλεῖ καί καλεῖται,

ὄνομα δ᾿ αὐτοῦ ἡμῖν οὔπω ἐγνώσθη,

εἰ μή ὁ ὤν ἄφραστος Θεός, ὡς εἶπεν.

Εἰ οὖν ἄφραστος, εἰ ὄνομα οὐκ ἔχει,

εἰ ἀόρατος, εἰ ἀποκεκρυμμένος,

εἰ ἀπρόσιτος, εἰ μόνος ὑπέρ λόγον,

ὑπέρ ἔννοιαν οὐ μόνον τήν βροτείαν,

ἀλλά καί αὐτήν τήν τῶν ἀΰλων νόων

-ἔθετο καί γάρ ἀποκρυβήν τό σκότος

καί πάντα τἆλλα ἔνθεν εἰσί τοῦ σκότους,

(156) μόνος δ᾿ ἐκεῖνος ὡς φῶς ἔξω τοῦ σκότους -,

πῶς περί αὐτόν ἐπίνοιαν εἰσάγεις

εἴτε πράγματι χωρισθέντα κατεῖδες;

Πόθεν δέ καί πῶς πεπέρακας τό σκότος

καί μόνος πάντων ἐχωρίσθης κτισμάτων;

Εἰ δέ ταῦτα σά οὐκ εἰσίν, ἀλλ᾿ ἑτέρου,

θαυμάζω τίνος καί μαθεῖν ἐρωτῶ σε˙

ἀγγέλου ἤ τινος τῶν ἀΰλων;

Καί οὐκ ἄν ἔγνως, ὅτι καί τά πρόσωπα

καί τούς πόδας ἔχουσι κεκαλυμμένους

πτέρυξι θείαις εὐλαβῶς καί κοσμίως

-εἴ τινας ταύτας πτέρυγας νοήσεις –

τό ἀπρόσιτον μή στέγοντες τῆς δόξης;

Οὐ γάρ τήν φύσιν, ἀλά τῆς δόξης ὁρῶσι δόξαν.

Ἀνθρώπου δέ ποίου εἰπεῖν τολμήσεις;

Τοῦ Ἰωάννου ἤ Παύλου τοῦ μεγάλου;

Ἀλλ᾿ ὁ μέν βοᾷ καί τοῖς πᾶσι κηρύττει,

ὅτι ἱμάντα μόνον ἤ σφαιρωτῆρα

ὑποδημάτων οὐκ ἐξισχύει λῦσαι˙

ὁ δέ εἰς τρίτον οὐρανόν ὡς ἀνῆλθε

καί μετά ταῦτα εἰς παράδεισον ἤρθη,

μή τι σοί μόνῳ εἶπέ τι κατ᾿ ἰδίαν,

ὅπερ ἔκρυβες καί νῦν βούλει κηρύξαι;

Καί γάρ ἐκεῖνον ἡμεῖς περί τοιούτου

οὐδέν εἰπόντα ἠκούσαμεν ἐγγράφως,

ἀλλά κἀκεῖνος φωνῇ μεγάλῃ λέγει˙

Λόγους ἤκουσα, οὕς εἰπεῖν οὐκ ἰσχύω,

φωτί δέ ὁ Θεός ἔνοικεῖ ἀπροσίτῳ.

Ἰωάννης οὖν οὐ λύει σφαιρωτῆρα,

οὐδέ ἱκανός ἱμάντα λῦσαι μόνον,

Παῦλος ῥήματα οὐκ ἴσχυσεν ἐκφράσαι,

(157) ἅπερ ἤκουσεν, ἄρρητα λέγων ταῦτα,

καί τίς, ὁ οὕτως τόν Θεόν ἐρευνήσας,

μείνας ἄφλεκτος φωτί τῷ ἀπροσίτῳ

καί γενόμενος τῆς οἰκίας ἐν μέσῳ

αὐτήν ἐθεάσατο τήν τοῦ Δεσπότου φύσιν,

ἵνα πλέον τι Ἰωάννου καί Παύλου

εἰπεῖν τολμήσει ὁ ἄθλιος ἐκεῖνος;

Τίς γάρ οὐ φρίξει καί τίς οὐ μή πενθήσει

τύφλωσιν καί σκότωσιν τῶν νῦν λεγόντων

καί νεουργούντων αἵρεσιν ὄντως ξένην,

ἀμφικρημνοῦσαν εἰς ἕν βάραθρον πάντας

τούς ἐρωτῶντας καί τούς ἐρωτωμένους;

Εἴτε γάρ ἐπινοίᾳ χωρίσουσι τόν Λόγον,

εἴτε πράγματι, σφάλλουσι κακοφρόνως

πίπτοντες εἰς αἵρεσιν ἀμφοτέρωθεν˙

τό γάρ πράγματι τομήν ποιεῖ τοῦ Λόγου,

τό δ᾿ ἐπινοίᾳ σύγχυσιν ὡς μή χωρίζεσθαι ὅλως.

Φρίξον, ἄνθρωπε, κατάμαθε σαυτόν γε,

εἰπέ περί σοῦ, εἰπέ, εἴ τι καί βούλει!

Ἴσως ὡς Δαυίδ καί σύ ἀναβοήσεις˙

Ἐθαυμαστώθη, λέγων, ἡ σή σοφία

καί ἡ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ, ὦ Θεέ μου!

Ναί, κατάλιπε τήν φιλοπραγμοσύνην

καί τό βλάσφημον τῶν λέξεων ἀπόθου!

Καί πρῶτον εἰπέ τό, πῶς ἡμεῖς σωθῶμεν,

ἔπειτα λέξον καί, πῶς αὐτός ἐσώθης,

ἵνα μή λόγῳ φανῇς ἡμᾶς διδάσκων,

ἀλλά καί ἔργῳ ποιῶν προθυμοτέρους.

Εἰ μή σεαυτόν μέλλεις καταδικάζειν

καί κατακρίνειν, ὡς μή πράξας ἅ λέγεις,

καί διά τοῦτο ὑπερβωαίνεις τούς λόγους,

ὡς ἀρχήν ποτε μή βαλών ἐν τοιούτοις,

(158) θές τήν πέτραν πρότερον τῶν θεμελίων,

εἰς ἀέρα γάρ οὐ συνίσταται κτίσις!

Τάς ἐντολάς ποίησον Χριστοῦ, τῆς πέτρας,

τοῦ δομήτορος τῆς θείας ἐκκλησίας,

τοῦ νέου λαοῦ τῶν λογικῶν προβάτων.

Πρᾶξον καί λέξον κτίζων ἐπί τῆς πέτρας,

μᾶλλον δέ καί αὐτός ὑπό τῆς πέτρας κτίζου.

Οὗτος καί ποιμήν, οὗτος καί ἀρχιτέκτων,

οὗτος καί θεμέλιος ἔστω σοι βίου.

Τί τῆς ὀροφῆς χρεία πρό θεμελίων;

Οἰκοδομή πρῶτον καί τότε στέγος,

πρᾶξις ἐν γνώσει καί οὕτως θεωρία.

Τί πρό τοῦ τρύγους τόν οἶνον θέλεις πίνειν;

Οὗτος εἰς ἀσκόν παλαιόν οὐ χωρεῖται.

Τί πρό τοῦ σπόρου τά δράγματα συλλέγειν

καί ἄλλοις οἴει μεταδιδόναι μάτην;

Εἰ βούλει, δεῦρο, τῆς ὁδοῦ μή ἐκπέσῃς,

ἀλλά δίδαξον περί βάθους κριμάτων,

τῶν περί ἡμᾶς, πῶς εὐδρομοῦσιν ἄλλοι

ἴσως πονηροί καί μή Θεόν εἰδότες

πῶς ἄλλοι δυστυχοῦσι Θεόν εἰδότες

καί ὑπό Θεοῦ γινωσκόμενι μόνου,

ἄλλοι πένονται ἴσως εὐχαριστοῦντες,

ἄλλοι δέ πτωχοί φέρουσιν εὐχαρίστως,

πλουτοῦσι δ᾿ ἄλλοι κακῶς ἀγνωμονοῦντες,

ἁρπάζοντες δ᾿ ἕτεροι καί ἀδικοῦντες

οἴονται Θεόν θεραπεύειν ἐκ τούτων,

καί ἄλλα πολλά, ἅ ὁρᾷς καθ᾿ ἑκάστην,

ὅτι βροτοί ποιοῦσι καί πανθάνουσι πάλιν,

καί Θεός ἀνέχεται, ὁ πάντων κτίστης.

(159) Μή τις ἄδικος λογισθῇ τοῖς ἀνόμοις

ἤ τοῖς κατ᾿ ἐμέ οὖσιν ὀλιγοψύχοις;

Εἰπέ, δίδαξον περί κρίσεως θείας,

περί τῆς ὥρας ἐκείνης καί ἡμέρας,

ἐν ᾗ γυμνοί ἅπαντες παρασταθῶμεν

τῷ τοῦ Θεοῦ μου βήματι καί Σωτῆρος

καί τῶν ἐνταῦθα πράξεών τε καί λόγων,

διαλογισμῶν, ἐνθυμήσεων ἅμα,

τούς μισθούς ληψόμεθα τούς κατ᾿ ἀξίαν˙

λέγε, τίς ἐκεῖ πεπαρρησιασμένος

καί τίς ὑπάρξει πάλιν κατῃσχυμμένος;

Ἔχεις τό λέγειν ἄπειρα περί τούτων˙

μετά δέ ταῦτα σκόπησον καί τήν κτίσιν,

ἄβυσσον ἄλλην εὑρήσεις γάρ ἐν ταύτῃ!

Ἴδε οὐρανόν, ἥλιον καί τά ἄστρα,

βλέψον εἰς τήν γῆν, τήν μητέρα καί τάφον

ἡμῶν ἁπάντων προστάξει γεγονυῖαν!

Ἐνταῦθα δ᾿ ἐλθών εἰπέ περί θανάτου,

φιλοσόφησον πολλά καί ἀναγκαῖα,

χρήσιμα φίλοις ἅμα καί συγγενέσιν,

τοῖς πλουσίοις ὡσαύτως καί τοῖς ἐνδόξοις.

Καί μετά πάντων σοί τῷ ἐξηγουμένῳ

μέχρι τελευτῆς ἀρκέσει σοι τοῦ λέγειν

περί τοιούτων πολλῶν καί ἀναγκαίων,

καί ὠφελήσει σε μετά θάνατον ταῦτα.

Ἔπειτα ἴδε τόν περίγειον κόσμον,

τά μέσον τούτου παντοίων ζῴων γένη,

τῶν πτηνῶν τε τάς ποικίλας ὁράσεις,

ἅμα καί φωνάς τῶν εὐτελῶν στρουθίων,

θαλάσσης πλάτη καί μεγέθη καί ὅρους

θαύμασον, ἐκπλάγηθι, φράσον συντόνως!

(160) Ὤ βάθος πλούτου καί γνώσεως τῆς θείας,

ὤ σοφίας σου, Θεέ μου πανοικτίρμον!

Δεῦρο καί συστάληθι ἀπό τῶν ἔξω,

σύναξον τόν νοῦν, σεαυτόν κατανόει,

μᾶλλον δέ τά σά καί σαυτόν φιλοσόφει,

καί ὅσα βλέπεις, εὕροις ἐν ὁρωμένοις

ἕκαστον διδάσκαλον τῆς ἀρετῆς σοι

ἤ τῆς κακίας ἐξεικονίζον πάθος,

ἵν᾿ ἐκ μεγέθους καί καλλονῆς κτισμάτων

τήν ἀκατανόητον Θεοῦ σοφίαν

καί τόν νοητόν πόλεμον καταμάθοις,

ὅν προεξεικόνισεν ὁ πλάστης πάντων,

καί ὡς μέν ὄφις φρόνησιν πάντως κτήσῃ,

τόν δέ ἰόν ἐμέσῃς τόν τῆς κακίας!

Ὡς δ᾿ ἵππος δράμῃς ἐν ὁδῷ τῇ δικαίᾳ,

οὐ χρεμετίσῃς πάντως δέ πρός τό θῆλυ!

Κάττα γενήσῃ μῦν νοητόν τηροῦσα,

οὐχ ἁρπάζουσα ὅλως τά τοῦ πλησίον,

οὐδέ κλέπτουσα μοίρας τῶν ἀδελφῶν σου,

ἀλλά καί μυΐ μύας διώξῃς πάντας

τούς ἐναντίους ἀπό τῆς σῆς οἰκίας!

Λύκος οὐ γενήσῃ δέ, λύκους δέ φύγῃς,

μᾶλλον δέ κύων γενήσῃ τοῦ Δεσπότου

καί πνεύσῃς ὅλον θυμόν σου κατ᾿ ἐκείνων

καί ἀνιχνεύσῃς ὁδούς τοῦ σοῦ Δεσπότου˙

ἕως ἄν εὕροις, ἕως ἄν καταλάβοις

θύραν τήν θείαν, μή στραφῇς εἰς τοὐπίσω,

καί γένῃ θήρα τῶν νοητῶν θηρίων!

Μίμησαι πτῶκα, εἰ μή δύνασαι κύνα,

καί πέτραν Χριστόν καταφυγήν σου κτῆσαι

(161) καί κρύβηθι, ἔνθα φόβος οὐκ ἔστιν,

ἤ ἔλαφος ἀνάβηθι εἰς τά ὄρη,

τῶν κυνηγετῶν ἀπόδραθι τάς χεῖρας

ἤ πετάσθητι, ὥσπερ καλόν στρουθίον,

καί ὑπέρβηθι τάς παγίδας ἁπάσας!

Πτέρυγας νόει τήν ἁγίαν ἀγάπην,

ἧς ἄνευ οὐδαμοῦ διαβήσῃ˙

μίμησαι πῶλον βαστάζοντα τόν κτίστην,

γενοῦ δέ καί βοῦς ἕλκων ἄροτρον θεῖον

καί γλυκεῖαν αὔλακα τέμνων τοῦ λόγου.

Πάντα μίμησαι δίχα τῶν ἐναντίων.

Κακόν ἀλώπηξ, ὑποκρίσει βιοῦσα,

ἕτερον οὖσα καί ἄλλο δεικνυμένη,

προσποιήσει γάρ θνῄσκει, ἵν᾿ ἁρπάσῃ τι˙

δεινόν ἡ ἄρκτος˙εἴ που ξίφει γάρ λάβῃ,

οὐ παύεται ξέουσα τό τραῦμα ταύτης,

ἕως ἄν αὕτη ἐκ τούτου ἀποθάνῃ˙

κακόν ὁ χοῖρος ἀκορέστως ἐσθίων˙

κακόν ἡ ἀσπίς˙ βύει καί γάρ τά ὦτα˙

κακά τά κακά, ἅ εἰ ἐρευνᾶν θέλεις

καί εἰ ἐκφυγεῖν, φίλη ψυχή, σπουδάσεις,

εὑρήσεις ὄντως τήν ἀληθῆ σοφίαν.

Ὁδῷ βαδίζων ἔλθεις γάρ πρός τά κρείττω

καί μετά πάντων σεαυτόν καταμάθεις

καί ἐρωτῶντι τότε μοι πάντως φράσεις˙

Λόγον, ὅν λαλεῖς, κἀγώ αὐτόν λαμβάνω!

Ἔστι καί ἐν σοί, μεταβαίνει καί πρός με˙

ἤ καταλιμπάνει σε κενόν τοῦ λόγου;

Ἐρεῖς˙ Οἶδα, ὅτι καί πρός με ἦλθε

καί ὅλος ἐστί μετά σοῦ, ὥσπερ πρῴην.

Πῶς οὖν ἀπό σοῦ χωρισθείς πρός με ἦλθε

(162) καί ὅλος μένει ἐν σοί μή χωρισθείς σου;

Εἰπέ μοι τοῦτο καί τόν Θεόν νῦν ἔα,

μή σύμπασα τρομάσῃ κτίσις καί πέσῃ

καί συνθραύσῃ σου τήν σάρκα τήν παχεῖαν

καί συντρίψῃ σου τήν ψυχήν τήν σαρκώδη

καί τόν νοῦν πυρίκαυστον τόν σόν ποιήσῃ,

τόν εἰς μηδέν χρήσιμον κενεμβατοῦντα.

Καί γάρ οὐδέ πράγματι οὐδ᾿ ἐπινοίᾳ

τό ἀμέριστον μερίζεται τοῦ λόγου˙

ὁ γάρ ἐν οἴκῳ ἔνδοθεν κεκλεισμένος,

ἔξω δέ τόν νοῦν περιπολοῦντα ἔχων

οὐ κατελείφθη ἄνους ἐν τῇ οἰκίᾳ,

ἀλλά μετ᾿ αὐτοῦ καί ἔξω πάντως ἔστι.

Τόν οὖν χωρισμόν τοῦτον τί ὀνομάσεις;

Πρᾶγμα δή λέξεις ἤ ἐπίνοιαν εἴπῃς;

Εἰ ἐπίνοιαν, πῶς ὅλος ἔστιν ἔξω,

εἰ δέ πρᾶγμα τι, πῶς ἔνδον τῆς οἰκίας;

Καίτοι τί ἐστί τό παράδειγμα τοῦτο

πρός τόν ὑπέρ νοῦν καί διάνοιαν Λόγον;

Ἐκ γάρ τοῦ Πατρός ἀποσταλείς ὁ Λόγος κατῆλθε

καί ἐν γαστρί ἐνῴκησεν ὅλος τῇ τῆς Παρθένου

καί ὅλος ἦν ἐν τῷ Πατρί καί ὅλος ἐν κοιλίᾳ

καί ὅλος ἐν τῷ σύμπαντι ἀχώρητος ὑπάρχων,

μή συσταλείς, μή σμικρυνθείς πάντως εἰσῆλθεν ὅλως

καί μείνας ἀναλλοίωτος μορφήν ἔλαβε δούλου

καί γεννηθείς ἐγένετο ἄνθρωπος κατά πάντα,

ὅλος τήν μήτραν διελθών καί γεγονώς ἐν κόσμῳ,

ὅλος πάλιν ἀναληφθείς, ὅθεν οὐκ ἐχωρίσθη.

Ταῦτα οὖν κατ᾿ ἐπίνοιαν ἤ πρᾶγμα γεγονέναι

ὅλως εἰπεῖν τολμήσειας, τά ἀπόρρητα πᾶσιν

ἀγγέλοις, ἀρχαγγέλοις τε καί πάςῃ κτιστῇ φύσει;

(163) Νοεῖται καί γάρ ἀληθῶς, οὐ φράζεται δέ ὅλως,

οὐδέ καταλαμβάνεται νοΐ πάντως τελείως.

Πῶς οὖν Θεός καί ἄνθρωπος, ἄνθρωπος Θεός πάλιν

καί τοῦ Πατρός ἐστιν Υἱός, ὅλος αὐτοῦ ἀχωρίστως,

καί τῆς Παρθένου γέγονε καί προῆλθεν ἐν κόσμῳ

καί ἔμεινεν ἀχώρητος, ὡς εἴρηται, τοῖς πᾶσιν;

Ἐπινοίᾳ ἤ πράγματι; εἰπέ. Πάντως ἄρτι σιγήσεις˙

κἄν γάρ εἰπεῖν θελήσειας, ὁ νοῦς σου λόγον οὐ δώσει

καί μείνῃ ἡ πολύλαλος ἀργήσασά σου γλῶσσα.

Εἰ δέ θελήσειας εἰπεῖν πρᾶγμα τήν θείαν φύσιν,

πάντως εἴπῃς καί ποταπόν, ἐγώ γάρ οὐ γινώσκω.

Δόξα σοι, Πάτερ καί Υἱέ καί τό Ἅγιον Πνεῦμα,

θεότης ἀπερίγραπτε, ἀμέριστε τῇ φύσει,

σέ προσκυνοῦμεν ἅπαντες ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ,

οἱ τό Πνεῦμά σου ἔχοντες ὡς παρά σοῦ λαβόντες

καί ὁρῶντες τήν δόξαν σου οὐ πολυπραγμονοῦμεν,

ἀλλ᾿ ἐν αὐτῷ σε βλέπομεν ἀγέννητον Πατέρα

καί γεννητόν τόν ἀπό σοῦ προερχόμενον Λόγον,

ἄτμητον οὖν, ἀσύγχυτον προσκυνοῦμεν Τριάδα,

ἐν μιᾷ τῇ θεότητι καί ἀρχῇ καί δυνάμει,

ἀμήν.

ΚΒ’.

Εὐχαριστία σύν θεολογίᾳ˙ καί περί ὧν ἡ θεία χάρις τοῦ Πνεύματος διά τῶν ἐνεργειῶν ὠνόμασται. (164)

Τί τό καινόν μυστήριον, Δέσποτα τῶν ἁπάντων,

ὅ εἰς ἐμέ, τόν ἄσωτον ἐπεδείξω καί πόρνον;

Τί τό κατανοούμενον μέγα θαῦμα ἐντός μου

καί μή περινοούμενον, ἀλλά κεκαλυμμένον;

Ὡς ἄστρον γάρ ὁρᾶταί μοι ἀνατέλλον μακρόθεν

καί πάλιν ὥσπερ ἥλιος μέγας ἀποτελεῖται,

μή ἔχων μέτρον ἤ σταθμόν ἤ ὅρον τῷ μεγέθει,

καί αἴγλη γίνεται μικρά καί φλόξ πάλιν ὁρᾶται

μέσον ἐν τῇ καρδίᾳ μου καί τοῖς ἐμοῖς ἐγκάτοις,

περιστρεφόμενον συχνῶς καί περιφλέγον πάντα

τά ἔνδοθεν τῶν σπλάγχνων μου καί φῶς ταῦτα ποιοῦντα

καί οὑτωσί φθεγγόμενον καί φιλικῶς διδάσκον

ἀπορουμένῳ παντελῶς καί μαθεῖν ἐκζητοῦντι.

Ἐγώ τό ἄστρον τό γλυκύ, ὅπερ ποτέ ἀκούεις

ἀνατελεῖν ἐξ Ἰακώβ, ὑπάρχω μή διστάσῃς,

καί ἥλιός σοι δείκνυμαι μακρόθεν ἀνατέλλων,

ὁ τοῖς δικαίοις ἅπασι φῶς ἀπρόσιτον εἶναι

ἐν τῇ μελλούσῃ βιοτῇ καί ζωῇ αἰωνίᾳ.

Ἐγώ καί αἴγλη δείκνυμαι καί φῶς σοι καθορῶμαι,

ἀκαταφλέκτως φλέγων σου τά πάθη τῆς καρδίας

καί δροσισμῷ γλυκύτητος καί χάριτός μου θείας

ἀποπλύνων τόν ῥύπον σου καί εἰς ἅπαν σβεννύων

(165) ἄνθρακας τούς τοῦ σώματος, ἡδονῶν ἁμαρτίας,

καί πάντα ἐργαζόμενος ἐμῇ φιλανθρωπίᾳ,

ἅ καί πάλαι πεποίηκα ἐν πᾶσι τοῖς ἁγίοις.

Ἐλέησον λυπούμενον, οἴκτειρον τεθλιμμένον,

μή ὀργισθῇς, λαλῆσαί μοι καί πάλιν βουλομένῳ.

Πῶς ἄστρον ἐκ τοῦ Ἰακώβ, ὁ ἀχώρητος πάντῃ,

ὑπάρχεις τε καί γίνῃ σύ μέχρι τοῦ νῦν τοῖς πᾶσι;

Πῶς δέ καί ὥσπερ ἥλιος δείκνυσαι ἀνατέλλων,

ὁ μηδαμοῦ καί πανταχοῦ καί ὑπέρ πᾶσαν κτίσιν

ὧν τε καί κηρυττόμενος ἀόρατος τοῖς πᾶσι;

Πῶς δέ καί αἴγλη γίνῃ σύ καί φλόξ μοι καθορᾶσαι

καί φλέγεις ὕλην, ἄϋλος ὑπάρχων κατ᾿ οὐσίαν;

Πῶς δροσίζεις καί πλύνεις μου τοῦ σώματος τόν ῥύπον,

ὅλος πῦρ ὤν ἀπρόσιτον καί ἄστεκτον ἀγγέλοις;

Πῶς περιπλέκεσαι φθαρτῇ οὐσίᾳ σώματός μου

καί ἀναμίγνυσαι ψυχῇ ἀμίκτως ἀνθρωπίνῃ;

Πῶς δι᾿ αὐτῆς ἐν τῷ παντί σώματι ἀσυγχύτως

γινόμενος, ὁ ἀναφής, ὅλον θεοποιεῖς με;

Εἶπον καί˙ μή ἐκπέμψῃς με στυγνόν καί τεθλιμμένον,

Ὤ τόλμη, ὤ παράνοια, ὤ ἀφροσύνης λόγοι!

Πῶς οὕτως ταῦτα ἐρωτᾶν οὐ φρίττεις ἀποτόμως;

Πῶς δέ καί οὐκ αἰσθάνῃ, ἐρωτῶν ἅ γινώσκεις,

ἀλλά τολμᾷς μετά Θεοῦ λαλεῖν ὡς ἐκπειράζων,

καί ἅ οἶδας, ὡς μή εἰδώς προσποιῇ ἐρωτᾶν με

καί γράφειν θέλεις ἅπασιν ἐνδεικτικῶς σήν γνῶσιν;

Ἀλλ᾿ ὅμως σοῦ ἀνέχομαι φιλανθρώπως ὑπάρχων

καί πάλιν ἐκδιδάσκω σε, λέγων σοι ταῦτα οὕτως˙

ἐγώ τῇ φύσει ἄφραστος, ἀχώρητος ὑπάρχω,

ἀνενδεής, ἀπρόσιτος, ἀόρατος τοῖς πᾶσιν,

ἀναφής, ἀψηλάφητος, ἄτρεπτος τήν οὐσίαν,

μόνος ἐν μόνῳ τῷ παντί καί μόνος μετά πάντων

τῶν ἐπιγινωσκόντων με ἐν τῷ τοῦ βίου σκότει˙

(166) ἔξω δέ κόσμου τοῦ παντός, ἔξω τῶν ὁρωμένων,

ἔξω τοῦ φωτός τοῦ αἰσθητοῦ, ἡλίου τε καί σκότους,

τόπου τε τῶν κολάσεων καί φρικτῆς καταδίκης,

ἐν ᾧ περιπεπτώκασιν ὑπερήφανοι δοῦλοι

κακῶς τραχηλιάσαντες κατ᾿ ἐμοῦ, τοῦ Δεσπότου.

Ἐγώ ἀμετακίνητος – ποῦ γάρ καί οὐχ ὑπάρχω,

ἵνα τῇ μεταστάσει μου τόν τόπον καταλάβω;-

Ἐγώ καί ἀεικίνητος εἰμί ἀπεριγράτως –

ποῦ γάρ ἐλθών ζητήσεις με, ἵνα ἐκεῖ με εὕρῃς; -

Ὁ οὐρανός τῷ λόγῳ μου ὡς οὐδέν παρεισήχθη,

ἥλιος, ἄστρα καί ἡ γῆ ὡς πάρεργον μικρόν μοι

γεγένηνται καί τά λοιπά, ὅσα ὁρᾷς, ὡσαύτως.

Οἱ ἄγγελοι μακρόθεν μοι πρό τούτων παραχθέντες

δόξης τήν δόξαν βλέπουσιν, οὐχί δ᾿ αὐτήν τήν φύσιν˙

μόνον γάρ ἐνενόησα παραγαγεῖν δυνάμεις

καί εὐθύς παρείστησαν ὑμνοῦσαί μου τό κράτος,

Σύ κάτω δέ καθήμενος αὐτοῦ, ἐν ἐξορίᾳ,

ὅπου πάντες πεπτώκασιν οἱ πρῶτοι παραβάται,

ὅ τε Ἀδάμ καί σύν αὐτῷ Εὔα, ἡ σή προμήτωρ,

καί ὁ κακός διάβολος, ὁ τούτους ἀπατήσας,

ὅπου τό σκότος τό βαθύ, ὅπου λάκκος ὁ μέγας,

ὅπου ὄφεις οἱ δάκνοντες ὑμῶν ἀεί τάς πτέρνας,

ὅπου τό θρῆνος, τό οὐαί, τό ἄπαυστόν τε πένθος,

ὅπου στένωσις ἅπασα, μέριμνά τε καί λύπη,

θάνατος ἅμα καί φθορά πάντας ὑμᾶς κατέχει,

πῶς ἀμεριμνεῖς, πῶς ἀμελεῖς, εἰπέ μοι;

Πῶς οὐ φροντίζεις τῶν κακῶν, ὧν ἔπραξας ἐν κόσμῳ,

καί μόνην τήν μετάνοιαν περί πολλοῦ ποιεῖσαι

καί σπουδάζεις ἀληθινήν ἐπιδείξασθαι ταύτην

καί ἐρωτᾷς περί αὐτῆς ἐν πολλῇ παρακλήσει

καί ἀκριβῶς ἀνερευνᾷς, πῶς αὐτήν κατορθώσῃς,

ὅπως ἰσχύσῃς δι᾿ αὐτῆς ἐμῇ φιλανθρωπίᾳ

(167) λαβεῖν μεγάλην ἄφησιν τῶν σῶν ἀνομημάτων;

Ἀλλά ταύτην καταλιπών ζητεῖς τά ὑπέρ φύσιν,

ἐρευνᾷς τά ἐν οὐρανοῖς, μᾶλλον δέ οὐδέ ταῦτα,

ἀλλά ἐμοῦ τοῦ οὐρανόν, ὡς εἴρηται, καί πάντα

παραγαγόντος ὡς οὐδέν, ἐξερευνᾷς τήν φύσιν

καί βούλει τά περί ἐμοῦ, ὡς οὐδείς οἶδεν ἄλλος,

μανθάνειν˙ ὤ τοῦ θαύματος, ὤ πρόθεσις ἀνθρώπου!

Εἰ γάρ καί ἐμεμψάμην σε, ἀλλ᾿ ἐπαινέσω πάλιν,

ὅτι καί σύ ἔργον ἐμόν καί ποίημα ὑπάρχεις.

Πῶς ἀπό γῆς, ἀπό πηλοῦ, ἀπό χοός ἐπλάσθης

καί ἐν αὐτῇ κρατούμενος καί μετ᾿ αὐτῆς διάγων

πάντα οὐδέν λογίζῃ, ἀλλ᾿ ὡς σκιάν ἡγεῖσαι,

καί παρατρέχεις ἅπαντα καί ἐμέ ζητεῖς μόνον;

Περί ἐμοῦ θέλεις λαλεῖν, δι᾿ ἐμέ διηγεῖσθαι

καί βλέπειν με, εἰ δυνατόν, διά παντός τοῦ βίου

καί μήτε ὕπνου γεύεσθαι, βρώσεως, πόσεώς τε

ἤ ἐνδύματος σώματος τό καθόλου φροντίζειν.

Ἀλλ᾿ ὥσπερ δένδρα καθ᾿ ὁδόν ἱστάμενα καί ξύλα

οὕτως λογίζῃ ἅπαντα τά ἔνδοξα τοῦ κόσμου,

καί παρατρέχεις ὡς οὐδέν ἐν τῇ ὁδῷ τοῦ βίου,

μηδέ περιστρεφόμενος ὄμματι διανοίας

μηδέ ψυχῆς τούς ὀφθαλμούς ἐῶν πρός ταῦτα βλέψαι,

ἀλλ᾿ ἐμέ φαντάζεσαι καί μέμνησαί μου μόνου

καί ἀγαπᾷς με ὡς οὐδείς τῶν μετά σοῦ συνόντων.

Τίς γάρ μου τῷ ὀνόματι γάννυται τήν καρδίαν

καί διεγείρεται εὐθύς πρός ἀγάπην ἤ πόθον;

Τίς ἀκούσας τήν μνείαν μου πολλάκις λαλουμένην

ἐδάκρυσεν ἀπό ψυχῆς ἐνθυμηθείς με μόνον;

Τίς δέ τούς θείους λόγους μου ἤ τίς τάς ἐντολάς μου

μετά σπουδῆς ἐζήτησε μαθεῖν τε καί φυλάξαι;

Τίς ἐλογίσθη με ὡς σύ Θεόν ἐπάνω πάντων

(168) καί ἐπεθύμησεν εὐθύς ἐμοί μόνῳ δουλεύειν

καί διά τοῦτο καί γονεῖς καί ἀδελφούς καί οἶκον,

γῆν τε ὁμοῦ καί συγγενεῖς καί γείτονας καί φίλους

οὕτως παρελογίσαντο καί οὕτως μοι προσῆλθεν,

ὡς μηδέ θεασάμενος ποτέ τινα ἐκ τούτων,

μηδέ γνωρίσας ἐπί γῆς ἄνθρωπον ἐν τῷ κόσμῳ,

ἀλλ᾿ ὥσπερ ξένην ἐπιβάς χώραν τινά καί πόλιν

ἑτερογλώσσους ἔχουσαν πάντας τε καί βαρβάρους,

οὕτως ἐν τοῖς συνήθεσι γνωρίμοις τε καί φίλοις,

ἰδίοις τε καί ἄρχουσι καί πλουσίοις τοῦ κόσμου

διάγειν καί διακεῖσθαι μέσον τούτων τυγχάνων;

Ἀλλά ψιλά ταῦτα λεγόμενα καί μικρά ἀναισθήτοις,

μεγάλα δέ καί ὑψηλά ἐμοί ἐπόπτῃ τούτων.

Τίς τῶν μεγάλων ἐπί γῆς ἐξουσιῶν καί θρόνων

ἤ τῶν λεγόντων δι᾿ ἐμοῦ ἄρχειν καί βασιλεύειν

ἤ τῶν ἐκπροσωπούντων μου τούς θείους ἀποστόλους

τοῦτο ἤ ἐνενόησεν ἤ ἴσχυσε φυλάξαι,

ἵν᾿ ἐν καιρῷ τηρήσεως ἐντολῆς μου καί νόμου

ὡς ἕνα βλέπει ἅπαντας, συγγενεῖς τε καί ξένους,

πλουσίους, πένητας ὁμοῦ, ἐνδόξους καί ἀδόξους,

τούς δέ γε δυνατούς ἄρα μετά εὐτελεστέρων;

Τίς ὁ δικάσας ἀπαθῶς, λεῖα βλέπων ἐν τούτοις;

Ταῦτα ψυχήν εἰ εὕροιμι φυλάξασαν ἐν κόσμῳ,

ἐν τῇ παρούσῃ μάλιστα γενεᾷ καί ἡμέρᾳ,

ἴσα τῶν ἀποστόλων μου καί προφητῶν δοξάσω,

καί συγκαθήσει μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῇ ἐμῇ ἐλεύσει,

κρινεῖ γάρ ὡς ἐπί τῆς γῆς δικαίως ἄν καί τότε

καί δόξαν ἀπενέγκηται κριτοῦ νεκρῶν καί ζώντων.

Ταῦτα καλόν τό ἐκζητεῖν καί τά λοιπά σύν τούτοις

καί τηρεῖν, ὅση δύναμις, καί ἀκριβῶς φυλάττειν˙

καί τήν ἐμήν μή ἐκζητεῖν φύσιν, υἱέ ἀνθρώπου,

μηδέ τάς ἐνεργείας μου, Πνεύματος τοῦ Ἁγίου,

(169) ὅπως δείκνυται ἥλιος, ὅπως ὁρᾶται ἄστρον

καί μακρόθεν που φαινόμενον καί ὑπερβαῖνον ὄρη,

ἐκ δέ τῷ ἀποκρύπτεσθαι ἀπό τῶν ὀφθαλμῶν σου,

θλῖψιν ἀπαραμύθητον προξενοῦν σοι καί λύπην,

καί ἐν τῷ σέ λογίζεσθαι μηκέτι σοί ὀφθῆναι

ἔνδοθεν εὑρισκόμενον ἐν τῇ σῇ καρδίᾳ

καί ἔκπληξίν σοι καί χαράν νέμον ἀπροσδοκήτως˙

μηδ᾿ ὅτι φλόξ σοι δείκνυται, αἴγλη καί πῦρ ὁρᾶται,

θαυμάζῃς ἤ ἐξερευνᾷς, οὐ γάρ καλόν σοι τοῦτο!

Φῶς οὖν με εἶναι πίστευε ἀσχημάτιστον πάντῃ,

ἁπλοῦν ὅλον, ἀσύνθετον, ἀμέριστον τῇ φύσει,

ἀνεξερεύνητον ὁμοῦ, προσιτόν ἀπροσίτως˙

βλέπομαι γάρφ ὡς ἀληθῶς, δείκνυμαι φιλανθρώπως

κατά τό ἐνεχόμενον ἑκάστου τῶν ἀνθρώπων

μετασχηματιζόμενος˙ οὐκ ἐγώ τοῦτο πάσχω,

ἀλλ᾿ οἱ ὁρῶντες οὕτως με βλέπειν καταξιοῦνται.

Ἄλλως γάρ οὐκ ἰσχύουσιν οὐδέ πλέον χωροῦσιν

καί διά τοῦτο οἱ αὐτοί ποτέ μέν καθορῶσιν

ἥλιον, ὅταν ἔχωσι τόν νοῦν κεκαθαρμένον,

ποτέ δέ ἄστρον, ὅταν ὑπό τόν γνόφον ἄρα

καί τήν νύκτα τοῦ σώματος εὑρεθήσονται τούτου.

Πῦρ δέ καί αἴγλην ποιεῖ με τό ζέον τῆς ἀγάπης.

Ὅταν γάρ ἀναφθῇ ἐν σοί ἄνθραξ ὁ τῆς φιλίας,

τότε κἀγώ τό πρόθυμον ὁρῶν σου τῆς καρδίας

εὑρίσκομαι ἑνούμενος αὐτῷ καί φῶς παρέχων

καί ὥσπερ δεικνύμενος, ὁ τό πῦρ λόγῳ κτίσας.

Αἱ ψυχικαί γάρ ἀρεταί ὑπόκεινται ὡς ὕλη,

ἐν αἷς περιδρασσόμενον φῶς τοῦ Πνεύματος θεῖον

κατά τό ὑποκείμενον τῆς ὕλης καί καλεῖται˙

ἴδιον γάρ οὐ κέκτηται ὄνομα ἐν ἀνθρώποις.

Ὅταν οὖν κατανύσσηται ἄνθρωπος καί δακρύῃ,

τότε καί τοῦτο λέγεται ὕδωρ, καί γάρ καθαίρει,

τοῖς δάκρυσιν ἑνούμενον πάντα ῥύπον ἐκπλύνει.

(170) Ὅτε δέ σβέσῃ τόν θυμόν τῆς καρδίας τό πένθος

τῇ συνεργείᾳ τῇ αὐτοῦ, ὠνόμασται πρᾳότης˙

πάλιν δέ ἀναπτόμενος κατά τῆς ἀσεβείας

τοῦτο γίνεται δι᾿ αὐτοῦ, ὅπερ ζῆλος καλεῖται,

εἰρήνη δ᾿ αὖθις καί χαρά λέγεται καί χρηστότης,

ὅτι καί τά ἀμφότερα δωρεῖται τῷ πενθοῦντι

καί ὡς πηγήν βλύζειν ποιεῖ τήν χαράν ἐν καρδίᾳ.

Ἐξ ἧς πᾶσα συμπάθεια καί ἐλεημοσύνη

ἐκχεῖται ἔξω ῥέουσα ἀπό ψυχῆς τοῖς πᾶσι,

μάλιστα τοῖς μετανοεῖν θέλουσι καί σωθῆναι˙

καί γάρ τούς πάντας ἐλεεῖ, τούτοις δέ καί συντρέχει

καί συνεργεῖ καί συγκροτεῖ καί συμπάσχει ἐν πᾶσιν,

ἑνούμενος κατά ψυχήν αὐτῶν τῇ προαιρέσει

καί τεκμαιρόμενος νοΐ κάλλος τῆς μετανοίας

γνησιεστέραν κέκτηται πρός αὐτούς τήν ἀγάπην.

Ταπείνωσις δέ λέγεται, ὡς τά τοῦ κόσμου πάντα,

ἀλλά καί τήν ψυχήν αὐτήν καί τό ἴδιον σῶμα

καί πρᾶξιν πᾶσαν ὡς οὐδέν ἡγεῖσθαι γινομένην

ἄνθρωπον τόν γευσάμενον τῆς γλυκύτητος τούτου

καί κατιδόντα τοῦ φωτός τό ἀμήχανον κάλλος.

Ταῦτα εἰδώς μηκέτι μου περί τοιούτων λέγειν

ἤ ἑρμηνεύειν σοι λεπτομερῶς δεηθῇς ὅλως!

Φύσει γάρ ἄφθεγκτά εἰσιν, ἀνεκλάλητα πάντῃ,

ἀνθρώποις τε ἀπόρρητα, ἄγνωστα καί ἀγγέλοις

καί κτιστῇ πάσῃ ἄλλῃ τινί οὐσίᾳ ὅλως ἀκατανόητα.

Γνῶθι δέ μόνον τά σαυτοῦ ἤ σαυτόν μᾶλλον πλέον

καί τότε γνώσεις, ὡς ἐγώ ἀκατάληπτος πάντῃ

μόνοις συνών, μόνους φιλῶν τούς ἐμέ ἀγαπῶντας

καί τῶν ἐμῶν ἀεί θερμῶς ἐντολῶν μεμνημένους

καί μηδαμῶς προσκρίνοντας αὐτῶν τι τῶν ῥεόντων˙

οἷς ὁμιλῶν συνέσομαι νῦν καί εἰς τούς αἰῶνας,

ἀμήν.

ΚΓ’.

Περί τῆς ἀκαταλήπτου καί ἀπεριγράπτου Θεόητος ἀκριβής θεολογία˙ καί ὅτι ἀπερίγραπτος οὖσα ἡ θεία φύσις οὔτε ἐντός οὔτε ἐκτός ἐστι τοῦ παντός, ἀλλά καί ἐντός καί ἐκτός ὡς τῶν ὅλων αἰτία˙ καί ὅτι μόνον κατά νοῦν τῷ ἀνθρώπῳ ληπτόν ἀλήπτως τό Θεῖον ὡς τοῖς ὀφθαλμοῖς αἱ τοῦ ἡλίου ἀκτῖνες. (171)

Ὦ Τριάς, ἡ κτίστις πάντων,

ὦ Θεέ μου μόνῳ,

ἀπερίγραπτε τῇ φύσει,

ἀκατάληπτε τῇ δόξῃ,

ἀνερμήνευτε τοῖς ἔργοις,

ἀναλλοίωτε οὐσίᾳ.

Ὦ ζωή, Θεέ, τῶν πάντων,

ὦ καλῶν ἁπάντων ἄνω,

ὦ ἀρχή ἀνάρχου λόγου,

ὑπεράναρχε Θεέ μου,

ὅς οὐ γέγονας οὐδέπω,

ἀλλά ἦς ἀρχήν μή ἔχων.

Πῶς εὑρήσω τόν ἐντός με

περιφέροντά σε ὅλον;

Τίς μοι δώσει κατασχεῖν σε,

ὅν ἐντός μου περιφέρω;

Πῶς καί ἔξω τῶν κτισμάτων,

πῶς καί ἔσω τούτων πάλιν

καί οὐδ᾿ ἔσω ἦς οὐδ᾿ ἔξω;

Ὡς μέν ἄληπτος οὐκ ἔσω,

(172) ὡς ληπτός δ᾿ ἔξω πέλω

ἀπερίγραπτος δ᾿ ὑπάρχων

οὔτε ἔσω οὔτε ἔξω.

Τίνος γάρ ὁ κτίστης ἔσω,

ποίου δέ, εἰπέ μοι, ἔξω;

Πάντα ἔνδον περιφέρω

ὡς συνέχων πᾶσαν κτίσιν˙

πάντων ἔξω δέ τυγχάνω,

πάντων ὤν κεχωρισμένος.

Ὁ γάρ κτίστης τῶν κτισμάτων

πῶς οὐκ ἔσται πάντων ἔξω;

Ὁ πρό πάντων δέ ὑπάρχων

καί πληρῶν τό πᾶν ὡς πλήρης,

πῶς οὐκ ἔσομαι καί κτίσας

ἐν τοῖς κτίσμασί μου πᾶσι;

Πανταχοῦ καί γάρ ὑπῆρχον

ἐν τῷ πᾶν ὡς ὑπερπλήρης

καί πληρῶ τά πάντα κτίσας.

Νόει ἅπερ φθέγγομαί σοι!

Οὐ μετέστην τόπου κτίσας,

οὐδ᾿ ἡνώθην τοῖς κτισθεῖσιν˙

ἀπερίγραπτον δέ ὄντα

ποῦ ποτέ με φήσεις εἶναι;

Οὐ σωματικῶς σοι λέγω,

ἀλλά νοητῶς μοι νόει.

Ζητῶν δέ πνευματικῶς με

ἀπερίγραπτον εὑρήσεις,

οὐδαμοῦ δ᾿ αὖ κατά τοῦτο,

οὐδέ ἔσω οὐδέ ἔξω,

εῖ καί πανταχοῦ καί ἐν πᾶσιν

ἀπαθῶς καί ἀσυγχύτως˙

(173) κατά τοῦτο δ᾿ἔξω πάντων,

ὅτι καί πρό πάντων ἤμην.

Ἀλλ᾿ ἀφήσωμεν τήν κτίσιν

ὅλην ταύτην ἥνπερ βλέπεις,

ὅτι λόγου οὐ μετέχει

καί δικαίως πρός τόν λόγον

οἰκειότητα οὐκ ἔχει,

νοῦ παντός ἐστερημένη.

Δῶμεν οὖν οἰκεῖον ζῷον

πρός τόν λόγον τῆς σοφίας,

ἵν᾿ ὡς νοῦς πρός τήν σοφίαν

καί ὡς λόγος πρός τόν λόγον

συγγενῶς τε καί οἰκείως ἔχον μᾶλλον

σχῇ καλῶς καί κοινωνίαν

τό κτισθέν μετά τοῦ κτίστου,

ὡς τοῦ κτίστου κατ᾿ εἰκόνα

καί ὁμοίωσιν ὑπάρχον.

Ποῖον τοῦτο λέγω ζῷον;

Ἄνθρωπόν σοι πάντως εἶπον

λογικόν ἐν τοῖς ἀλόγοις

ὡς διπλοῦν ἐξ ἑκατέρων

αἰσθητῶν καί νοουμένων.

Οὗτος μέσον τῶν κτισμάτων

τόν Θεόν γινώσκει μόνος,

τούτῳ μόνῳ ὁ Θεός δέ

κατά νοῦν ληπτός ἀλήπτως,

καθορᾶται ἀοράτως

καί κρατεῖται ἀκρατήτως.

Πῶς ληπτῶς καί πῶς ἀλήπτως,

πῶς δέ καί μικτῶς ἀμίκτως;

Πῶς; εἰπέ μοι, φράσον ταῦτα.

Πῶς τά ἄφραστά σοι φράσω,

(174) πῶς τά ἄρρητά σοι εἴπω;

Ὅμως πρόσεχε καί λέξω˙

λάμπει ἥλιος ἀκτῖνας˙

αἰσθητόν τοῦτον σοί λέγω,

τόν γάρ ἄλλον οὔπω εἶδες˙

τάς γοῦν τούτου βλέπεις ἀκτῖνας

καί ληπταί εἰσι τοῖς ὀφθαλμοῖς σου.

Τό δέ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν σου

συνημμένον ἦν τοῖς ὀφθαλμοῖς σου˙

ἄρτι λέξον ἐρωτῶντι˙

Τό οὖν φῶς σου ταῖς ἀκτῖσι

πῶς ὑπάρχει συνημμένον,

ἐν ἀμίκτῳ μίξει ἔστιν

ἤ συγκέχυνται ἀλλήλοις;

Οἶδα˙ ἄμικτα καί λέξεις

καί μικτά ὁμολογήσεις

καί ληπτόν τό φῶς μοι εἴπῃς,

ὀφθαλμῶν ἀνεῳγμένων

καί καλῶς κεκαθαρμένων.

Τό δ᾿ αὐτό, εἰ σύ καμμύσῃς,

ἄληπτον εὐθύς ὑπάρχει,

τοῖς τυφλοῖς οὐ παραμένει,

σύνεστι δέ τοῖς ὁρῶσιν.

Ὅτε δέ δύνει, καί τούτους

ὡς τυφλούς καταλιμπάνει –

ἐν νυκτί καί γάρ ἀνθρώπων

ὀφθαλμοί οὐ καθορῶσιν - ,

ἡ ψυχή οὖν διά τούτων

παρακύπτουσα φῶς βλέπει,

τοῦ φωτός δέ μή παρόντος

ὡς ἐν σκότει πάντως ἔστιν,

ἀνατέλλοντος δέ τούτου

τότε βλέπεις φῶς ἐν πρώτοις,

ἐν φωτί δέ καί τά πάντα,

(175) τό δέ φῶς ἔχων οὐκ ἔχεις˙

ἔχεις γάρ, ὅτι καί βλέπεις,

κατασχεῖν δέ μή ἰσχύων

ἤ λαβεῖν αὐτό χερσί σου.

Ἔχεις ὅλως οὐ δοκεῖς τι,

ἐφαπλοῖς τάς σάς παλάμας,

λάμπει ἥλιος ἐν ταύταις

καί κρατεῖν αὐτόν νομίζεις˙

τοῦτο λέγω, ὅτι ἔχεις.

Σφίγγεις αἴφνης πάλιν ταύτας

καί ἀκράτητος ὑπάρχει˙

οὕτως πάλιν οὐδέν ἔχεις.

Τά ἁπλᾶ ἁπλῶς κρατοῦνται,

κρατητῶς οὐ σφίγγονται δέ,

εἰ καί σῶμα γάρ τῇ φύσει

τοῦτο δή τό φῶς νοεῖται

ὁρωμένου τοῦ ἡλίου,

πλήν καί ἄτμητον ὑπάρχει.

Πῶς οὖν τοῦτον εἰς οἰκίαν

εἰσαγάγεις σήν, εἰπέ μοι;

Πῶς δέ κατασχεῖν ἰσχύσεις,

πῶς τόν ἄληπτον κρατήσεις,

πῶς δέ τοῦτον ὅλον κτήσῃ,

μερικῶς ἤ καί καθόλου;

Πῶς δέ λάβεις τούτου τμῆμα

καί ἐν κόλπῳ κατακρύψεις;

Πάντως οὐδαμῶς, μοί εἴπῃς,

δυνατόν ποτε γενέσθαι!

Εἰ οὖν τούτου, ὅνπερ λόγῳ

καί προστάγματι ὁ κτίστης

ὡς λαμπάδα παρεισῆξε

φαίνειν πᾶσι τοῖς ἐν κόσμῳ,

ἐξειπεῖν ἤ ἐρευνῆσαι

ὅλως φύσιν οὐκ ἰσχύεις,

(176) πῶς καί σῶμα οὗτος ἔστιν,

οὐκ ἀσώματος γάρ πάντως;

Πῶς ληπτός ἐστιν ἀλήπτως,

πῶς καί μίγνηται ἀμίκτως,

πῶς ἀκτῖσι καθορᾶται

καί φωτίζει σε ἐν τούτοις,

ὅν εἰ καί τρανῶς προσβλέψεις,

ὅλον μᾶλλον ἐκτυφλοῖ σε;

Ἀλλά καί τῶν ὀφθαλμῶν σου

ἀπορεῖς τό φῶς εἰπεῖν μοι,

πῶς φωτός ἑτέρου δίχα

ὅλως βλέπειν οὐκ ἰσχύει

καί παντί φωτί ἐνοῦται

καί ὡς φῶς τά πάντα βλέπει.

Ἀπαθές δέ μένει πάντως,

διαιρούμενον τῶν φώτων

καί ἑνούμενον ὡσαύτως

φῶς φωτί ὅλον τυγχάνει˙

καί ἡ ἕνωσις ἀφράστως,

ἀσυγχύτως τούτων πέλει,

ἡ διαίρεσις δ᾿ ὁμοίως

μή καταλαμβανομένη.

Πῶς τοῦ κτίστου τῶν ἁπάντων

ὅλως φύσιν ἐρευνῆσαι,

ἐνεργείας τούτου πάλιν

πῶς μοι λέγεις ἑρμηνεῦσαι,

πῶς εἰπεῖν μοι, πῶς ἐκφράσαι,

πῶς δέ λόγῳ παραστῆσαι;

Πίστει πάντα παραδέχου!

Πίστις γάρ οὐκ ἀμφιβάλλει,

πίστις ὅλως οὐ διστάζει,

πλήν, ὡς λέγω, πάντα ἔστιν.

Ἐναργῶς σοι πάντα λέγω˙

οὐδαμῶς τι τῶν ἁπάντων

(177) ἡ δημιουργός τῶν ὅλων ἔστιν

φύσις θεία καί σοφία,

οὐδ᾿ ἐν πᾶσι˙ πῶς γάρ ἔσται

τό οὐδέν ὑπάρχον πάντων,

αἴτιον δέ ὄν τῶν πάντων;

πανταχοῦ ἐστι καί ἐν πᾶσι

καί πληροῖ τά πάντα ὅλως

κατ᾿ οὐσίαν, κατά φύσιν,

καθ᾿ ὑπόστασιν ὡσαύτως.

Πανταχοῦ Θεός ὑπάρχει

ὡς ζωή ζωήν παρέχων˙

τί γάρ ὅλως καί παρήχθη,

ὅ αὐτός οὐ παρεισῆξε;

Μέχρι κώνωπός μοι νόει

καί ἱστοῦ τοῦ τῆς ἀράχνης!

Πόθεν γάρ τοσοῦτον ταύτῃ

χορηγεῖται νῆμα, λέγε;

Ἤ οὐ νήθει, ἀλλ᾿ ἀκόπως

καθ᾿ ἑκάστην ἐξυφαίνει,

ἁλιέων σοφωτέρα,

ἰξευτῶν τε πάντων πέλει,

ἐξαπλοῦσα τούς ἱμάντας

καί συνδοῦσα ἐκ μακρόθεν

καί ἐσχάτως μέσον τούτων

ὥσπερ δίκτυον ὑφαίνει

εἰς ἀέρα τήν παγίδα˙

καί αὐτή καθεζομένη

ἀπεκδέχεται τήν θήραν,

εἴ που ποθέν παρεμπέσαν

ἁλισθήσεται πτηνόν τι.

Ὁ οὖν μέχρι τούτων πάντων

τῇ προνοίᾳ συνδιήκων

πῶς οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς πᾶσι,

πῶς οὐκ ἔστι μετά πάντων;

(178) Ναί, τῶν πάντων μέσον ἔστι,

ναί, καί ἔξω πάντων ἔστιν,

ναί, καί φῶς αὐτός ὑπάρχει

νοητόν, ψυχάς φωτίζον,

ναί, καί ἄδυτος ὑπάρχει˙

ποῦ κρυβῇ πληρῶν τά πάντα;

Εἰ δέ σύ τοῦτον οὐ βλέπεις,

γνῶθι σέ τυφλόν ὑπάρχειν

καί φωτός ἐν μέσῳ σκότους

ὅλον σε πεπληρωμένον.

Καθορᾶται γάρ ἀξίοις˙

οὐχ ὁρᾶται δέ ὁ πλήρης,

ἀλλ᾿ ὁρᾶται ἀοράτως,

ὡς ἀκτίς ἡλίου μόνη,

καί ληπτός αὐτοῖς τυγχάνει,

ἄληπτος ὤν κατ᾿ οὐσίαν.

Ἡ ἀκτίς μέν καθορᾶται,

ἥλιος τυφλοῖ δέ μᾶλλον,

καί ἀκτίς αὐτοῦ ληπτή σοι

ὥσπερ εἴπομεν, ἀλήπτως.

Κατά τοῦτο τοίνυν λέγω˙

ὅπερ ἔχων, τίς μοι δώσει;

Ὅλον τοῦτο δηλονότι

τίς, ὅ βλέπω, ὑποδείξει;

Τήν ἀκτῖνα καί γάρ βλέπω,

τόν δέ ἥλιον οὐ βλέπω.

Ἡ δ᾿ ἀκτίς οὐχ ἥλιός σοι

καί δοκεῖ καί καθορᾶται;

Ταύτην βλέπων ὅλον βλέψαι

τόν γεννήτορα ποθῶ γε˙

Οὕτως βλέπων λέγω πάλιν˙

τίς μοι δείξει, ὅνπερ βλέπω;

(179) Τάς ἀκτῖνας ἔχων αὖθις

ὅλας ἔνδον τῆς οἰκίας,

λέγω πάλιν˙ ποῦ εὑρήσω

τήν πηγήν τήν τῶν ἀκτίνων;

Ἡ δ᾿ ἀκτίς πηγή δ᾿ αὖ ἄλλη

ἐν ἐμοί σαφῶς ὑπάρχει˙

ὤ θαῦμα θαυμάτων ξένον!

Ἄνω ἥλιος ἐκλάμπει ,

ἡ δ᾿ ἀκτίς ἡλίου αὖθις

ἄλλος ἥλιος ἐν γῆς μοι

φαίνεται καί καταυγάζει˙